بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با توسعه روز افزون شهرهای کوچک و بزرگ و عدم وجود فضاهای شهری مطلوب، سازگار سازی محلات مسکونی و فضاهای عمومی آنها با نیازهای ساکنان، در کانون توجه کارشناسان قرار گرفته است. فضاهای بازی در برآورده ساختن نیازهای اجتماعی و فردی کودکان و نوجوانان، نقش منحصر به فردی دارند. شهر اصفهان با مساحت 550 کیلومتر مربع و جمعیت 1908968 نفر، دارای 15 منطقه شهرداری می باشد. شهر رویاها از جمله شهربازی های مهیج برای کودکان است که با مساحت 170000 متر مربع، به تازگی در منطقه 15 شهر اصفهان افتتاح شده است.
در این پژوهش به منظور بررسی میزان تطابق شهر اصفهان با شاخصهای گردشگری دوستدار کودک، با استفاده از مدل سوات که پرسشنامه های آن بین 40 کارشناس شهری توزیع گردید وتکمیل تعداد 415 پرسشنامه در بین شهروندان به نسبت جمعیت مناطق 15 گانه و تعداد 100 پرسشنامه دربین گردشگران و استفاده کنندگان از شهر رویاها توزیع گردید، در نهایت با استفاده از نرم افزار SPSS، به بررسی تطابق یا عدم تطابق مناطق 15 گانه شهر اصفهان و این شهربازی با شاخصهای گردشگری دوستدار کودک پرداخته شده است و نتایج نشان می دهد که، شهر اصفهان علیرغم اینکه تمام جاذبه های گردشگری را داراست، در بین 15 منطقه شهرداری، مناطق 1، 5 و 6 از فضاهای بازی و دسترسی بهتر برخوردارند و بالعکس مناطق 10، 12، 13، 14 و 15 از این فضاهای بازی و دسترسی به نسبت بقیه مناطق،در وضعیت نامطلوبی قرار دارند.
با توجه به آمارهای بدست آمده از شهر رویاها این شهربازی تا حد متوسط جوابگوی سلیقه های افراد مختلف جامعه و گردشگران بوده است و توانسته است شاخص های گردشگری دوستدار کودک را تا حدی ارتقا بخشد.
مقدمه
توریسم، یک واژه فرانسوی است که از ریشه تور به معنای حرکت چرخشی، طی کردن پیرامون، سیر کردن و گردش گرفته شده است. گونهشناسیهای متعددی برای توریسم از سوی صاحب نظران ارائه شده است و بسیاری از این گونه ها در سالهای اخیر مورد توجه بیشتری قرار گرفته و در حال توسعه اند مثل؛ توریسم شهری، توریسم روستایی، عشایری، حمل ونقل آبی و... .
یکی از این گردشگری ها که به نوعی نوپاست، گردشگری دوستدار کودک است. کودکان بدلیل شرایط خاص سنی و نقش آنها در جامعه آتی، توجه به نیازهای آنها در شهرها و جوامع امروزی انکارناپذیر است. کودکان بدلیل شرایط خاص جسمانی و روحی، نیازهای ویژه خود را دارند که بسیاری از این نیازها در محیط بیرون از خانه و در شهر و در فضاهای شهری و در تعامل و ارتباط با دیگر افراد جامعه، بخصوص دیگر کودکان برآورده می شود. بنابراین مهیا کردن شرایط مناسب در محیط بیرون از خانه و در شهر برای حضور فعال و مفید کودکان یکی از مهمترین فاکتورهایی است که می تواند در پرورش جسمی، روحی، فکری و آموزشی کودکان بسیار موثر می باشد
یکی از اساسی ترین نیازهای کودک احتیاج به بازی است. بویژه آنکه در فضاهای پرتراکم شهری، واحدهای مسکونی روز به روز به دلایل مختلف به کاهش سطح زیربنا دچار شده و فضای تنگ، کوچک و گاهی تاریک خانه ها، قابلیت بازی، جنب و جوش و سرگرمی کودکان را از دست می دهد. اگر فضاهای شهری در کنار خود، محیط های مناسبی برای کودکان- همچون فضاهای باز مناسب، فضاهای سبز و مراکز آموزش فعالیت های هنری، مدرسه ای باز و بزرگ به همراه نداشته باشد اینگونه فضاها، فضاهای خشک، سنگدل لقب خواهند گرفت
متاسفانه در کشور ما به طراحی مناسب فضاهای بازی برای کودکان توجه چندانی، صورت نگرفته است. بررسی مشکلات پیش روی کودکان نشان دهنده این نکته است که آنها به محیطی امن و راحت نیاز دارند که در آنجا اثری از آلودگی هوا و آلودگی صوت، نا امنی، فقدان فضاهای مناسب برای بازی و... وجود نداشته باشد و بچهها بتوانند با خیال راحت به فعالیت بپردازند. یکی از نقاط ضعف شهرهای امروزه ما دقیقاً عدم حضور مناسب کودکان در آن به علت مهیا نبودن شرایط مناسب می باشد که منجر به محبوس شدن کودکان در خانه و مهدهای کودک و محیطهای آموزشی بسته و روی آوردن به وسایل آموزشی- تفریحی شده است
در این پژوهش میزان تطابق شهر اصفهان با شاخصهای گردشگری دوستدار کودک با تاکید بر شهر رویاهای اصفهان به عنوان یک فاکتور مهم مورد بررسی قرار گرفته است. سوال اصلی نیز این است که، آیا در مناطق 15 گانه شهرداری به شاخصهای گردشگری دوستدار کودک توجه شده است؟ آیا در شهر رویاها، شاخص های گردشگری دوستدار کودک رعایت شده است؟ در این راستا با توجه به اهمیت گردشگری دوستدار کودک سعی بر آن شده است تا شاخصهای این نوع گردشگری مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
تفاوت پژوهش حاضر با پژوهش های قبلی در اینست که: پایان نامه ها و مقاله های موجود و مشاهده شده به ویژگی ها و شاخصهای شهر دوستدار کودک در یک نمونه موردی و یا منطقه خاصی پرداخته شده و صرفاً شاخصهای شهر دوستدار کودک، در آن محیط سنجیده شده است، اما در کار حاضر به شناخت شاخصهای گردشگری دوستدار کودک در شهر اصفهان پرداخته شده و مناطق 15 گانه شهر اصفهان با تاکید بر شهربازی شهر رویاهای اصفهان با این شاخصها سنجیده می شود.
پیشینه تحقیق پیشینه تحقیق در خارج از کشور
برخی ازپژوهش هایی که به شکل مستقیم و غیر مستقیم با موضوع پایان نامه مرتبط است و در خارج از کشور صورت گرفته است، عبارتند از:
- جان گمبرت - 1995 - در مقاله ای تحت عنوان تصاویر گردشگری کودکان جامائیکایی با استفاده از روش نظرسنجی باز به بررسی نگرش کودکان جامائیکایی درباره گردشگران و گردشگری پرداخت و به این نتیجه رسید که بچه ها به طور کلی نظرات مثبتی درباره بازدیدکنندگان بیان می کنند و اغلب آن ها برای تجربه ی بازدیدکنندگان جامائیکا نگران هستند
چاولا و بارتلت - 2002 - در تحقیقی تحت عنوان نظرخواهی از کودکان، دیدگاه و فهمشان از شادابی، از طریق کار با کودکان -15 10سال به منظور بدست آوردن شاخصهایی به منظور افزایش کیفیت محیط زندگی کودکان و بهبود مشارکت آن ها پرداختند و به مجموعه ای از کیفیتهای اجتماعی و فیزیکی دست یافتند که عبارتند از: فضاهای سبز، ایمنی از خطرات فیزیکی، آزادی حرکت و جابه جایی، فضاهای جمع کننده وگردآورنده، نبود زباله و آشغال در محیط
- استیفن گوسلینگ، کیم اسچوماچر، ماریا مورلی و نادینه هک - 2004 - در مقاله ای تحت عنوان توریسم و کودکان خیابانی در آنتاناناریوو، ماداگاسکار، با استفاده از یک پروژه تحقیقاتی مبتنی بر همکاری دانش آموزی به بررسی وضعیت کودکان خیابانی در شهر آنتاناناریوو پرداختند و به این نتیجه رسیدند که فقر مشکل اساسی
کودکان خیابانی است و 3/4 پولی که کودکان خیابانی بدست می آوردند از گردشگران دریافت می کنند
- هارولی - 2007 - یک مطالعه تطبیقی از تفسیر کودکان و غیر کودکان از شهر دوستدار کودک از دو محله، یکی نزدیک هلسینکی و دیگری نزدیک رم انجام داد و با استفاده از روش پیمایشی و میدانی به بررسی شاخصهای مورد نظر کودکان در مورد شهر دوستدار کودک پرداخت و به این نتیجه رسید که شهر دوستدار کودک باید شامل: وجود معناهایی برای بازی و ملاقات دوستان ، امنیت و ایمنی این فضاها، باز و گستردگی فضاهای دوستدار کودک که به آنها اجازه ی بازی و فعالیت کافی، جستجو و دوندگی را بدهد
- جنی اسمال - 2008 - در مقاله ای با عنوان فقدان مطالعات گردشگری در دوران کودکی، با استفاده از روش مطالعه و مصاحبه دوران کودکی زنان و دختران در استرالیا پرداخت و به این نتیجه رسید که زنان و دخترانی که در گذشته خود به گردشگری، سرگرمی، ماجراجویی از طریق فعالیتهای فیزیکی، شور و هیجان و تعطیلات خوب پرداخته اند، به عنوان حافظه اصلی در ذهنشان به جای مانده و آن را خاطره می نامند .[7]
- جودیت چین، هوسان چنگ ومارتامونرو - 2012 - در مقاله ای تحت عنوان محیط و رفتار به اندازه گیری نگرش عاطفی دانش آموزان کلاس چهارم شهرستان بریوارد فلوریدا نسبت به گردشگری تالاب ها پرداخت و به این نتیجه رسید که چهار بعد لذت بردن از طبیعت، همدلی با موجودات، احساس یگانگی واحساس مسولیت، نسبت به علاقه آنها در انجام رفتارهای سازگار با محیط زیست تاثیرگذار است
- پوریا و تیموتی - 2014 - در مقاله ای تحت عنوان کودکان در تحقیق گردشگری کجا هستند با استفاده از تحقیق آکادمیک انواع گردشگران جدید مثل - مسافران دارای معلولیت، کودکان گردشگر - را جستجو کرده اند که معمولاً این افراد در تحقیقات آماری غایب هستند و به این نتیجه رسیدند که چند عامل وجود دارد که این نقص را توضیح می دهد: نخست تحقیق درباره ی کودکان تخصص خاصی را می طلبد مثلاً روانشناسان کودک یا مربیان مهد کسانی هستند که با تکنیک ها و روشهای خاصی مثل بازی عروسکی، قصه گویی و سوالات تصویری آشنا هستند. عامل دیگری که مانع بررسی کودکان برای محققان می شود، وضعیت نامناسب دانش گردشگری کودکان و نا آشنایی با نظریاتی است که می بایستی رفتار کودکان را به صورت مفهوم در آورند
پیشینه تحقیق در داخل کشور
- کامل نیا، حامد و سعید حقیر - 1388 - در مقاله ای با عنوان الگوهای طراحی فضای سبز در شهر دوستدار کودک با استفاده از روشهای مشارکتی همچون قصه گویی، پازل، مدل سازی به بررسی شهر دوستدار کودک در شهر بم پرداخته اند و به این نتیجه رسیدند که فضاهای سبز در تلفیق با فضاهای بازی، قلمروهای جداگانه برای بچه ها و بزرگسالان، فضاهایی برای خاطره نویسی، مجسمه ها، مصالحی مانند چوب و زمینهای چمن از خواسته های کودکان در راستای توصیف الگوهای فضای سبز در بحث پروژه شهر دوستدار کودک بم است
- اکبریان، نادیا - 1390 - در مقاله ای تحت عنوان فضاهای شهری متناسب با نیاز کودکان به بررسی اصول و مبانی مورد نیاز برای ایجاد فضای شهری کودکانه با روش توصیفی- تحلیلی پرداخت و در پایان به این نتیجه رسید که ایجاد فضاهای محله ای خاص گردشگری کودک محور با رعایت چند اصل آزادی، امنیت و تعلق امکانپذیر است
- کیانی، اکبر وعلی اسماعیل زاده کواکی - 1391 - در مقاله ای تحت عنوان تحلیل و برنامه ریزی شهر دوستدار کودک از دیدگاه کودکان در قوچان با استفاده از روش تحلیل محتوا ومتدولوژی گروه-بحث با بررسی مطالب بدست آمده از سوی کودکان مورد مطالعه که با ابزارهای مشارکتی مانند پرسشنامه نقاشی ومصاحبه تهیه شده می توان الگوها ی طراحی محیط مناسب را معرفی کرد وبه این نتیجه رسید که بیشتر کودکان در نقاشی هایشان شهری با فضای سبز و فضای بازی مناسب در سطح محله و بدون آلودگی را طراحی کرده اند. همچنین محیط های امن و بی خطر را در نقاشی هایشان آورده بودند
- چوپان پیشه ظفر، سعیده و کمال رهبری - 1392 - در مقاله ای تحت عنوان بررسی تاثیر فضاهای عمومی شهرهای معاصر بر پایداری اجتماعی با نگاهی برای کودکان با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ضرورت و اهمیت بهره گیری از قابلیت فضاهای عمومی شهری از جمله حضور با کیفیت کودکان در این محیط ها به منظور رشد خلاقیت و پایداری اجتماعی آنها می پردازند و به این نتیجه رسیدند که با طراحی مناسب فضاهای شهری و پارکهای کودک، می توان بسیاری از فضاهای بازی و مکانهای فعال اجتماعی را احداث کرد که از راه حل های جلوگیری از بروز خشونت ها و ناهنجاری های اجتماعی است
- خلیلیان اشکذری، سمانه و میر علی شفیعی عرب - 1393 - در مقاله ای تحت عنوان تحلیل شاخص های شهر دوستدار کودک - CFC - از دیدگاه کودکان با استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای و توزیع 281 پرسشنامه به طور تصادفی در شهر امیر کلا پرداختند و به این نتیجه رسیدند که در شهر امیر کلا تمامی شاخص ها در وضعیت مناسبی می باشند و در رتبه بندی شاخص ها، شاخص، ایمنی و امنیت، انجام فعالیت های مستقل، داشتن احساس مثبت از خود، به ترتیب اولویت بیشتری داشته اند
گردشگری امروزه به عنوان یکی از صنایع بسیار مهم در توسعه فرهنگ ها و ارتباطات ملل، نقش ممتازی در استقرار صلح و آرامش در جهان ایفا کرده است. گردشگری در حال حاضر به بزرگترین صنعت خدمات تبدیل شده است و از نظر اهمیت، صنعت شماره یک جهان محسوب می شود.در حال حاضر بسیاری از کشورها منافع اقتصادی و اجتماعی خود را از توریسم دریافت می کنند و درآمدهای توریسم را برای توسعه زیر ساخت های مناطق به کار می گیرند
امروزه گردشگری دوستدار کودک یکی از بخشهای جدید و پویای صنعت توریسم محسوب می شود، چرا که کودکان نیز همانند بزرگترها نیاز به تفریح و گذران اوقات فراغت دارند. از این رو می توان به اهمیت هرچه بیشتر تطابق شهرهای ما با شاخصهای گردشگری دوستدار کودک پی بردکه به عنوان یکی از زیر ساختهای گردشگری می تواند باعث جذب گردشگر شود.
موقعیت محدوده مورد مطالعه: شهر اصفهان با طول جغرافیایی 51 درجه و 39 دقیقه و 40 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی 32 درجه و 38 دقیقه و 30 ثانیه شمالی بعد از تهران و مشهد، سومین شهر بزرگ ایران است. از نظر وسعت استان اصفهان بعد از استان های خراسان، کرمان، سیستان و بلوچستان و فارس، حائز مقام پنجم است.
براساس آخرین سرشماری جمعیت در سال 1390 جمعیت شهر اصفهان حدود 1/861/410 نفر بوده است .[16] شهر رویاها یکی از مهم ترین و مدرن ترین مراکز فرهنگی تفریحی و گردشگری در خاورمیانه محسوب می شود که با رعایت استانداردهای جهانی در حال ساخت است. این مجموعه در کمربندی شرق اصفهان و با مختصات 51 47 28 E و 32 38 10 N و در فضایی بالغ بر 20 هکتار در حال احداث است. این شهربازی دارای 7 بخش با موضوعات مختلف و مدرن شامل: سالن بازی های کامپیوتری، سینمای 4 بعدی، گردش فضایی، شهر بزرگ دانیاسورها، استودیوی جلوه های ویژه، بازی های آبی. این شهربازی مدرن دارای فضاهای باز و بسته است که می تواند روزانه تا 20 هزار نفر بازدید کننده را پذیرا باشد
شکل :1 نقشه مناطق 15 گانه شهر اصفهان منبع: - شهرداری اصفهان -
