مقاله شناخت و معرفی برجهای کبوتر ناحیه شرق اصفهان ( اژیه تا ورزنه )

بخشی از مقاله

شناخت و معرفی برجهای کبوتر ناحیه شرق اصفهان (اژیه تا ورزنه)

چکیده:

کبوترخانه ها یکی از گونه های بومی معماری گذشته ایران و نشانی از همخوانی زندگی با محیط پیرامون هسـتند. ایـن بناها پاسخی در مقابل شرایط نامساعد اقلیمی برای تقویت خاک از طریق جمع آوری کود کبوتران بودند. به همین دلیل اکثر کبوتر خانه ها در مجاورت زمینهای کشاورزی بنا میشدند. در استان اصفهان تعداد زیادی کبوترخانـه دیـده مـیشـود. بـر اسـاس متـون تاریخی و سفرنامه های موجود، به نظر میرسد؛که ساخت آنها دست کم از دوره ایلخانی آغاز و رونق آنها در دوره صفوی، مقـارن با رونق کشاورزی در منطقه، بوده باشد. بعدها در دوره قاجار نیز، این روند به صورت چشمگیری ادامه یافت. ناحیه مورد بررسـی در پژوهش حاضر، محدوده اژیه تا ورزنه است. این محدوده، دارای بیشترین تعداد برج کبوتر در منطقه شرق اصفهان است. با توجه به اهمیت کاربردی برجهای کبوتر در میراث معماری سنتی ایران و وضع نامساعد کنونی شان، لزوم بررسی آن ها احساس میشود. در این راستا برای نخستین بار، با استفاده از مطالعات میدانی، پلان نمونه های شاخص و نسبتاَ سالم کبوترخانه هـا برداشـت شـد و بـا روش توصیفی، گزارشی از وضعیت کنونی آنها در سال 1391 ارائه شده است. بیست و دو برج کبوتر در منطقه شناسایی شد که از این تعداد هشت نمونه بر اساس تنوع تقسیمات داخلی انتخاب و برداشت شد. نیمی از این برجها در شهر اژیه قرار دارند که بیـانگر اهمیت و رونق کشاورزی این شهر در زمان گذشته است.

کلید واژه ها: معماری بومی ایران، مستندنگاری، کبوترخانه، ناحیه شرق اصفهان.

مقدمه :

آثار معماری، میراث به جا مانده از گذشته هستند. کیفیت، پراکندگی، چگونگی و نحوه ارتباط آنها با زندگی مردم نشان از اهمیـت آنها در گذشته دارد. معماری گذشته ایران دارای ابنیه فراوانی است که در جهت پاسخگویی به نیازهای جامعـه شـکل یافتـه انـد. اقتصاد بر پایه کشاورزیِ مردم و شرایط نامساعد زمینهای کشاورزی ایران به لحاظ حاصلخیزی و و علاقه بـه پـرورش پرنـدگان سبب شده، کشاورزان اقدام به ساخت کبوترخانه هایی در مجاورت زمینهای کشاورزی خـود بـرای جمـع آوری فضـله کبـوتران در مکانی معین بپردازند چرا که »فضله کبوتر از لحاظ کشاورزی ارزش بسیار دارد، آن را با خاکسـتر و خـاک مخلـوط کـرده و بـرای بهره دهی بیشتر محصولات به خصوص خربزه و هندوانه استفاده میکنند.« (عرفان، بی تا، (22 تاریخچه ساختمان برجهای کبوتر اصفهان و چگونگی تکوین آنها به درستی معلوم نیست، اما آنچه مشخص است، از قرنها پیش در اطراف اصفهان این برجها وجود داشتهاند؛ بهطوریکه ابنبطوطه در اوایل قرن هشتم هجری از »برجهای کبوتر زیادی...« (ابن بطوطه، 1361، (211 در مسیر اصفهان یاد کرده است. از سوی دیگر، در منابع آمده است که غازان خان مغول 703 - 964) ه.ق) در کنار سایر اقدامانی که برای احیای کشاورزی ایران انجام میشده، فرمانهایی برای حفظ و نگهداری کبوتران و کبوترخانه ها صـادر کرده بود. وی عمال دولتی را از گرفتن کبوتران از روستائیان و دام نهادن در مجاورت برجهای کبوتر منع کرده بـود. ایـنجـا شـاید ذکر متن اصلی میپردازیم: » و پادشاه اسلام چون قوشچیان را از گرفتن کبوتر و مرغ مـردم منـع فرمـوده و آن را در وجـه طیـور خاصه معینی گردانید و نیز حکم یرلیغ1 روانه فرمود تا هر کجا که برج کبوتری باشد، صیادان البته دام ننهند.« به نقل از (فرهـادی، 1372، (30 همچنین در سفرنامه شاردن، کمپفر، لیدی شیل، گوبینو، ویلز، دیالافوا، کرزن، جکسن، ریچاردز و بیزلی شرحی هر چند ناقص، درباره این برجها دادهاند و بعضاً از معماری تحسینبرانگیز و دلایل وجودی آن اظهار شگفتی نمودهاند.

با توجه برداشتهای میدانی نگارندگان تعداد زیادی از این کبوترخانه ها در منطقه شرق اصفهان، در محدوده اژیه تا ورزنه مشـاهده میشوند؛ که نشان از آبادانی آن در گذشته دارد. بدین منظور این منطقه، به عنوان منطقه پژوهش انتخاب گردید. در مقالـه حاضـر گزارشی از برجهای کبوتر منطقه ارائه شده است.

روش تحقیق

در این پژوهش با استفاده از مطالعات و برداشت میدانی به معرفی کبوترخانه های محدوده اژیه تا وررزنه پرداخته شده است.

-1 معرفی کبوترخانه های منطقه شرق اصفهان

محدوده مورد پژوهش کبوترخانه های شهر اژیه، روستای ابوالخیر، قورتان، بلان، اشکهران و شهر ورزنه در شهرستان اصفهان استان اصفهان اسـت. شهرسـتان اصفهان با توجه به پرتال استان اصفهان بـه بخـش مرکـزی، بخـش کوهپایـه، بخش جلگه، بخش بن رود، بخش جرقویه علیـا، بخـش جرقویـه سـفلی قابـل تقسیم است. (پرتال استان اصفهان)

نقشه -1موقعیت قرارگیری استان اصـفهان در ایران (نگارندگان)

بدین ترتیب، کبوترخانه های منطقه شرق اصفهان در بخش جلگه و بن رود قرار دارند.

1یرلیغ: واژهای است مغولی و معنی فرمان پادشاه یا فرمان مکتوب پادشاه را میدهد.

2

کروکی -1پراکندگی روستاهای منطقه پژوهش نسبت به رودخانه زاینده رود(نگارندگان) -1-2 معرفی شهر اژیه و موقعیت قرارگیری برجهای آن

شهر اژیه از توابع شهرستان اصفهان واقع در بخش جلگه در فاصله 75 کیلومتری شرق اصفهان و در مرکز منطقه حاصـلخیز رودشـتین فی مابین پنج مرکز بخش جلگه ،کوهپایه، بن رود، جرقویه علیا و جرقویه سفلی برروی مدارهای 52/22/45 طـول شـرقی و32/26/30 عرض شمالی در ارتفاع 1480متری سطح دریا قرار دارد. رودخانه زاینده رود که از سلسله جبال زاگرس سرچشمه میگیرد پـس از مصـفا نمودن شهر اصفهان راهی دیار شرق میگردد و اولین شهری که زاینده رود از وسط آن میگذرد شهر اژیه است. اژیه بـر سـر چهـار راه ارتباطی مراکز بخش و نقاط شهری، روستایی شرق اصفهان واقع شده است و از همین لحاظ رفت و آمد از سایر نقاط به این شهر بسیار سهل و آسان صورت میگیرد. اژیه یکی از شهرهای منطقه شرق اصفهان است که مناسبتـرین کـانون طبیعـی فرهنگـی اقتصـادی و اجتماعی این محدوده شناخته میشود. وجود برجهای کبوترخان در حاشیه زاینده رود، پل قدیمی شهر، صحرای سرسبز و مردمی فعال و سخت کوش و خوش فکر از ویژگیهای دیگر این شهر است. (پرتال استان اصفهان)

نقشه -2 موقعیت برج های کبوتر شهر اژیه (نگارندگان)
-1-1-2 برج A

برج A در غرب شهر اژیه در میان زمینهای کشاورزی و دور از بافت مسکونی امروزه شهر، در موقعیت 52/22/10 طول شرقی و 32/27/05 عرض شمالی و ارتفاع 1480 متر از سطح دریا واقع شده است. با توجه به مدارک موجود در سازمان میراث فرهنگی این بنا در سال 1385/12/06 به شماره 17478 با نام برج کبوتر زین العابدین اژیه به ثبت آثار ملی رسیده است. سند مکتوبی که بتـوان تاریخ ساخت بنا را از آن استخراج کرد، موجود نیست. در گزارشی که به منظور ثبت اثر در سازمان میراث فرهنگـی موجـود اسـت، قدمت بنا با توجه به مصالح به کار رفته دوران متاخر اسلامی و قاجار تخمین زده شده است. شایان ذکر است که این بنا هم اکنون

3

توسط سازمان میراث فرهنگی در حال تعمیر است. امکان ورود به این برج و برداشت با وجود چندین بار مراجعه، مقدور نبـود. بـرج A با محیط بیرونی 46/60 و ارتفاع استوانه بیرونی 13 متر بنا شده است. این بنا دارای فرم خارجی مدور و تقسیمات داخلی شش-گانه است. برج در دو اشکوب ساخته شده است و دارای تقسیماتی است که با تاقهایی به بدنه اصلی اتصال یافته است. این برج از نظر نمای خارجی به جز قسمت فوقانی تفاوت چندانی با سایر برجها ندارد. 18 فلفلدان در بخش فوقانی نقش تهویـه، نـور، ورود و خروج کبوتران را بر عهده داشتند که در حال حاضر به صورت مخروبه ای هستند. راه پله قرار گرفته در دیـواره بـرج دسترسـی بـه بخش فوقانی و بام را میسر میسازد. عمده مصالح بنا خشت و گل است. از تزئینات این بنا میتوان بـه قطاربنـدی و مشـبکهـای آجری پنجره اشاره کرد. قطاربندی بخش فوقانی و شال گچی بنا از بین رفته بود که امروزه توسط سازمان میراث فرهنگـی مرمـت شده است. این برج در حدود 4500 کبوتر گنجایش داشته است.

تصویر -1موقعیت برج A تصویر -2نمای خارجی برج A تصویر -3 تزئینات برج A
(نگارندگان) (نگارندگان) (نگارندگان)

-2-1-2 برج B

برجB در موقعیت 52/23/11 طول شرقی و 32/26/34 عرض شمالی و ارتفاع 1480 متر از سطح دریا قرار دارد. این برج، بـزرگ-ترین برج کبوتر اژیه است که امروزه به صورت مخروبهای در میان زمینهای کشاورزی باقی مانده. در همجواری این برج دو بـرج کبوتر دیگر نیز مشاهده میشوند. (برجهای C و (D با توجه بـه مـدارک موجـود در سـازمان میـراث فرهنگـی ایـن بنـا در سـال 1385/12/20 به شماره 18109 با نام برج بزرگ اژیه به ثبت آثار ملی رسیده است. سند مکتوبی که بتوان تاریخ ساخت بنا را از آن استخراج کرد، موجود نیست. در گزارشی که به منظور ثبت اثر در سازمان میراث فرهنگی موجود است، قدمت بنا با توجه به مصالح به کار رفته دوران متاخر اسلامی و قاجار تخمین زده شده است. شایان ذکر است که روند تخریب بنا با توجه به تصاویر سال 1385 مربوط به گزارش ثبت اثر، رو به افزایش است. برج B با محیط بیرونی 66 متر و ارتفاع 19/60 متر ساخته شده است. این بنا دارای فرم خارجی مدور و تقسیمات داخلی ترکیبی (ششگانه و دو دایره متحد المرکز) است. تقسیمات ششگانه پلان توسط تاقهایی بـه بدنه برج اتصال یافته است. با توجه به قطر زیاد استوانهای که در مرکز بنا قرار دارد، این قسمت نیز دارای مکانهـایی بـرای لانـه گزینی کبوتران میباشد. قطر درونی استوانه مرکزی 4 متر و ارتفاع آن 17/25 متر است. پره های مرکزی در راهـرو ارتبـاطی بـه شکل قطاعی از دایره جهت تسهیل در دسترسی به بخشهای دیگر در نظر گرفته شده است. راه پلـه قـرار گرفتـه در دیـواره بـرج دسترسی به بخش فوقانی و بام را میسر میسازد. نوار گچی که جهت حفاظت برج در دیواره خارجی قرار گرفته تقریبا از بـین رفتـه است. 12 فلفلدان در بخش فوقانی نقش تهویه ، نور ، ورود و خروج کبوتران را بر عهده داشتند که از این تعداد 11 فلفلـدان اصـلی تخریب شده و تنها حفرهای از آنها باقی است. فلفلدان استوانه مرکزی با مصالح آجری هنوز پابرجاست. از تزئینات این بنا میتوان به قطاربندی و مشبکهای آجری پنجره اشاره کرد. برج در دو اشکوب ساخته شده است هر چند به دلیل مخروبه بـودن طبقـه اول برج، امکان دسترسی و برداشت آن میسر نبود. در ترسیم برش از ابزارهای دیجیتال جهت اندازه گیری ارتفاع و مشـاهدات میـدانی استفاده شده است. همچنین باتوجه به پشتبندهای اطراف برج میتوان گفت به مرمت برج در زمانهای مختلف توجه شده است.

4

نقشه -5جزئیات دیوار برج(نگارندگان)

نقشـــه -3پـــلان همکـــف بـــرج B نقشـــه -4بـــرش بـــرج SEC A-A) B)
( نگارندگان) (نگارندگان)

تصویر -4نمای خارجی برج تصویر -5سقف برج B تصویر -6نمای داخلی برج B
)Bنگارندگان) (نگارندگان) (نگارندگان)

-3-1-2برج C
برج c در موقعیت52/23/12 طول شرقی و 32/26/31 عرض شمالی و ارتفاع 1480 متر از سـطح دریـا واقـع اسـت. ایـن بنـا در همجواری برجهای B و D قرار دارد و از برجهای کوچک شهر اژیه محسوب میشود. امروزه از این بنا جز بخشی از نمای خارجی آن باقی نمانده است همچنین سندی که بتوان چگونگی تقسیم بندی داخلی و تاریخ سـاخت بنـا را از آن اسـتخراج کـرد، موجـود نیست. برج C که فرم خارجی مدور دارد، دارای محیط بیرونی 18/70 متر است. از تزئینات این بنا میتوان بـه قطاربنـدی و شـال گچی بنا اشاره کرد. به دلیل آسیبهای شدید وارد بر بنا، شناسایی چگونگی تقسیمات داخلی امکان پذیر نبود.

تصویر -7نمای خارجی برج C تصویر -8نمای داخلی برج C تصویر -9نمای خارجی برج C
(نگارندگان) (نگارندگان) (نگارندگان)

-4-1-2برج D
برج D از برجهای کوچک اژیه است که در موقعیت 52/23/14 طول شـرقی و 32/26/30 عـرض شـمالی و ارتفـاع 1480 متـر از سطح دریا قرار دارد. این بنا در همجواری برجهای B و D قرار دارد و از برجهای کوچک شهر اژیه محسوب میشود. ایـن بنـا بـا توجه به نوشتهای که بر بدنه بالایی موجود است، در سال 1388 توسط استاد حسن معمار معروف بـه حسـن عمـو حسـین مرمـت گردیده و امروزه در میان دیوار باغی جای گرفته است. به گفته اهالی، مالک باغ از این برج به عنوان آشپزخانه استفاده میکند. سند مکتوبی که بیانگر چگونگی مرمت و زمان ساخت بنا باشد، موجود نیست. برج D که فرم خارجی مدور دارد، دارای محـیط بیرونـی 18/30 متر است.

این برج دارای شال گچی در تراز میانی ارتفـاع بیرونـی، انـدود گلـی و قطـار بندی در تراز زیر رخ بام است که میتواند نقش آب چکان نیز داشته باشـد. 8 فلفلدان در بخش فوقانی نقش تهویه ، نور ، ورود و خروج کبوتران را بر عهده داشتند که از این تعداد 7 فلفلدان در اسـتوانه اصـلی و در طبقـه دوم بنـا و 1 فلفلدان در استوانه میانی قرار دارد . به دلیل عدم حضور مالک در شهر امکان برداشت از این بنا میسر نبود.

تصویر -10سند مرمت برج D در سال 1388 (نگارندگان)

-5-1-2برج E
برج E و برجهای F,G,H,I,J در نزدیکی هم و در میان زمینهای کشاورزی قرار دارند. موقعیت این برج 52/23/24 طول شرقی و 32/26/36 عرض شمالی و ارتفاع 1480 متر از سطح دریا است. از این برج نیز جز ویرانهای باقی نمانده است. امروزه از این بنـا جز بخشی از نمای خارجی آن باقی نمانده است همچنین سندی که بتوان چگونگی تقسیم بندی داخلی و تاریخ ساخت بنا را از آن استخراج کرد، موجود نیست. برج E که فرم خارجی مدور دارد، دارای محیط بیرونی 35/30 متر است. از تزئینات این بنا میتوان به قطاربندی و شال گچی بنا اشاره کرد. به دلیل مخروبه بودن بخش داخلی و امکان ریزش بنا، امکان برداشـت شناسـایی چگـونگی تقسیمات داخلی امکان پذیر نبود.

تصویر -14نمای خارجی برج E تصویر -15نمای داخلی برج E تصویر -16همجواری برج Eو
(نگارندگان) (نگارندگان) )Dنگارندگان)

-6-1-2برج F

برج F در میان زمینهای کشاورزی و دور از بافت مسکونی، در موقعیت 52/23/30 طـول شـرقی و 32/26/40 عـرض شـمالی و ارتفاع 1480 متر از سطح دریا قرار دارد. این برج در میان اهالی به برج یوشح معروف است و در سـالهـای اخیـر توسـط سـازمان میراث فرهنگی مرمت شده است. از جمله مرمتهای غیر اصولی این بنا ایجاد پنجرهای مشبک در بـالای در ورودی و زیـر حلقـه گچی است. (برای جلوگیری از ورود موجوداتی مانند مار بدنه کبوتر خانه ها صاف و بدون وجود روزن در زیر حلقه گچی بـود). سـند مکتوبی که بتوان تاریخ ساخت بنا را از آن استخراج کرد، موجود نیست. برج F دارای محیط بیرونی 45/90 متر و ارتفـاعش18/30 است. این بنا فرم خارجی مدور و تقسیمات داخلی ششگانهای دارد که توسط تاقهایی به بدنه برج اتصال یافته. لازم به ذکر اسـت در میان هر کدام از تاقها، یک حفره جهت تردد کبوتران و ریختن زلق (کود کبـوتر) بـه پـایین ایجـاد گردیـده اسـت. بـرج در دو اشکوب ساخته شده است و راه دسترسی به بالا از طریق پله هایی است که در داخل پیش بینی شدهاست. این پله هـا تـا پشـت بـام ادامه پیدا میکند و بهره بردار از طریق خرپشتهای که در بام است، به سطح بام دسترسی پیدا میکند. مصالح عمده بنا خشت و گل
است. آجر نیز به عنوان کففرش بام و پوشش بیروونی گنبد مرکزی، دست انداز و در فلفلدانها به کار رفته است. تعـداد فلفلـدان-های برج 11 عدد در تراز پایینتر و 7 عدد در استوانه مرکزی است. این بنا در میان کبوترخانه های مورد پـژوهش بیشـترین تعـداد فلفلدان را دارد. از تزئینات این کبوترخانه میتوان به شال گچی در تراز میانی ارتفاع بیرونی، قطاربندی و مشبکهای آجری اشـاره کرد.

تصویر -18همجواری برج های اژیه تصویر -19قطاربندی نمای برج F تصویر -20نمای داخلی برج F
(نگارندگان) (نگارندگان) (نگارندگان)

-7-1-2برجهای G,H,I,J
چهار برج G,H,I,J در فاصلهای اندک از یکدیگر، میان زمینهای کشاورزی، دور از بافت مسکونی، در کنار رودخانه زاینـده رود و در موقعیت 52/23/34 طول شرقی و 32/26/36 عرض شمالی و ارتفاع 1480 متر از سطح دریا قرار دارند. سندی که بتـوان تـاریخ ساخت بنا را از آن استخراج کرد، موجود نیست و با توجه به مشاهدات میدانی این برجها در آستانه تخریب هستند. ایـن بـرجهـای کوچک اژیه، دارای تقسیمات داخلی چهارگانه هستند که تنها تفاوت اندکی میان اندازه محیط خـارجی آنهـا وجـود دارد. بـه ایـن منظور یکی از این برجها برداشت شد. محیط بیرونی آنها بین 24/60 - 28/70 متر و ارتفاع شان در حدود 14 متـر متغییـر اسـت. حجم کلی این برجهای کبوتر استوانهای شکل و پلان آن مدور است، با این توضـیح کـه ایـن دایـره از داخـل دارای چهـار قطـاع مساوی است.

-8-1-2برج K
برج K که در نزدیکی شهر اژیه، در میان زمینهای کشاورزی و در انتهای جـادهای در روبـروی مسـجدی بـین راهـی قـرار دارد. موقعیت جغرافیایی آن 52/24/47 طول شرقی و 32/26/13 عرض شمالی و ارتفاع 1480 متر از سطح دریا است. سندی که بتـوان تاریخ ساخت بنا را از آن استخراج کرد، موجود نیست تنها بر روی حلقه گچی بدنه بنا نوشته هایی چون محمـد بـاقر و عـدد 1344 دیده میشود که احتمالا مربوط به زمان مرمت و مرمتگر بناست. این کبوترخانه که ظاهری سـالم دارد، دارای هـیچگونـه روزنـی جهت ورود نیست. به گفته اهالی این امر به دلیل تامین امنیت توسط مسئولین انجام شده است. محیط بیرونی آن 45/20 متر است. 12 فلفلدان در بخش فوقانی نقش تهویه ، نور ، ورود و خروج کبوتران را بر عهده داشتند که 11 فلفلدان در تراز پایینتر و1 عدد در استوانه مرکزی است. از تزئینات این بنا میتوان به قطار بندی، شال گچی در تراز میانی ارتفاع بیرونی و وجود مشبکهـای آجـری اشاره کرد.

تصویر -27نمای خارجی برج k تصویر -28نمای خارجی برج k تصویر -29نوشته روی بدنه
(نگارندگان) (نگارندگان) برج K (نگارندگان)

-2-2 معرفی روستای ابوالخیر و موقعیت قرارگیری برجهای آن
روستای ابوالخیر در 85 کیلومتری شرق اصفهان واقع گردیده و با جاده اصلی ورزنه – اژیه 2/5 کیلومتر فاصله دارد. این روستا از سمت جنوب به اراضی کشاورزی دورنمـای روستای ابوالخیر طهمورسات، از شمال به جاده اصلی اژیه - ورزنه، از شرق به روستای طهمورسات، از سمت شمال شرقی به روسـتای کفـران، از سـمت غـرب بـه اراضـی طالجرد و اژیه، محدود می باشد. (صابری،(1390 به گفته اهالی این روسـتا تـا قبـل از سال 1305 ه.ق مزرعه ای بوده که توسط فردی به نام ملاباشی کشت و زرع می شـده و در سال 1305 ه.ق شخصی به نام حاج علـی جنـدانی ایـن مزرعـه را از ملاباشـی خریداری نمود و با زحمات فراوان مزرعه را آباد کرد.

نقشه -16 موقعیت قرارگیری برج های کبوتر روستای ابوالخیر(نگارندگان)

-1-2-2برج L

برج L در میان زمینهای کشاورزی و در نزدیکی جاده ارتباطی اصلی روسـتا قـرار دارد. موقعیـت جغرافیـایی آن 52/26/29 طـول شرقی و 32/24/43 عرض شمالی و ارتفاع 1480 متر از سطح دریا است. سندی که بتوان تاریخ ساخت بنا را از آن اسـتخراج کـرد، موجود نیست و با توجه به مشاهدات میدانی این برج در آستانه تخریب هستند. برج L دارای محـیط بیرونـی 9040 متـر و ارتفـاع 7/80 است. این بنا فرم خارجی مدور و تقسیمات داخلی به صورت ترکیبی دارد. (تقسیمات ششگانهای است که توسط تاقهایی به بدنه برج اتصال یافته اصلی و دو دایره متحد المرکز که یکی بدنه مدور اصلی و دیگری استوانه میانی است). لازم به ذکر اسـت در میان هر کدام از تاقها، یک حفره جهت تردد کبوتران و ریختن زلق به پایین ایجاد گردیده است. برج در دو اشکوب سـاخته شـده است و راه دسترسی به بالا از طریق پله هایی است که در داخل پیش بینی شدهاست. این پله ها تا پشـت بـام ادامـه پیـدا مـیکنـد. مصالح بنا خشت و گل است. فلفلدانهای این برج تخریب شده است. از تزئینات این کبوترخانه میتوان به شال گچی در تراز میانی ارتفاع بیرونی که امروزه جز اثری از آن باقی نمانده و مشبکهای آجری اشاره کرد. به دلیل مخروبه بودن طبقه اول امکان برداشت از میسر نبود. در ترسیم پلان طبقه اول از مشاهدات میدانی و ترسیم نما از ابزارهای دیجیتال جهت اندازه گیری ارتفاع استفاده شده است.