بخشی از مقاله
چکیده
تجهیزات مورد استفاده در خیابان های شهری یااصطلاحاً مبلمان شهری، از اجزای ضروری و جدایی ناپذیر شهرها به شمار می روند .در این مطالعه تلاش بر این است تا ضمن شناسایی نقاط ضعف و قوت مبلمان شهری از نظر طراحی، ساخت ،جانمایی ، تأثیر مبلمان شهری در زیباسازی ، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد .
روش ها :در این پروژه آسیب پذیری هریک از عناصر ذکر شده، با توجه به استانداردهای رایج با وضع موجود مورد نقد و ارزیابی قرار گیرد .بدین منظور پس از بررسی اجمالی استانداردهای هر یک از عناصر مبلمان شهری، به تطبیق آنها با وضع موجود در پارک ساحلی یاسوج پرداخته شده است .
یافته ها : با در نظر گرفتن استانداردهای تحقق ساخته در این تحقیق عدم رعایت برخی نکات ضروری ایمنی در مبلمان شهری منطقه مورد مطالعه بررسی شامل :نیمکت ها ، آبخوریها ، سطل زباله ها ، قابلیت دسترسی، سرویس های بهداشتی در موارد متعددی مشاهده شده است .
نتیجه گیری :علی رغم تدوین برخی استانداردهای ساخت و نصب مبلمان وخدمات شهری در سازمان زیبا سازی شهریاسوج ، ضوابط و استاندارد جامع و مناسبی در زمینه رعایت ایمنی مبلمان شهری وجود ندارد.
مقدمه
شهر یک اثر هنری بزرگ است که افرینندگانی به وسعت خود وبه تعداد جمعیتش دارد.هدف غایی یک شهر ایجاد یک محیطی دلنشین وراحت برای مردمی است که درآن زندگی می کنند .فضای شهری محلی است که مردم بیشترین وقت خود را در آن سپری کرده حداکثر ارتباط را با یکدیگر وپیرامون خود بر قرار می سازند .بنابراین آرایش فضا وایجاد امکانات وتسهیلات لازم در آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
امروزه شهرنشینی به صورت یک مساله مهم پیچیده جوامع مختلف در آمده .افزایش سریع آن در دهه های اخیر برنامه ریزان را در بر داشته که به مسایل اقتصادیاجتماعی.وفرهنگی و.....جامه توجه بیشتری معطوف دارندودرصددد باشند تا محیط مناسب ودلپذیری برای شهروندان فراهم آورند اما بیشتر کلانشهرها امروز پاسخگوی نیازساکنان خود نمی باشندوشدت فعالیت های شهری - به خصوص در شهرهای جهان سوم - شرایط بسیار سخت ومخربی برای شهروندان به وجود آورده است
انسان زمانی انسان می گردد که دارای هویت باشد و بتواند از منیت خود حرفی داشته باشد و این نیز ریشه در فرهنگ آن جامعه ای دارد که انسان در آن زندگی می کند، پس باید با آن آشنا شود و با بهرهگیری از آن، هم خود و هم جامعه خود را باور کند. امروزه در سراسر جهان، طراحی محیط و مبلمان شهری در حیطه هویت و فرهنگ جامعه و شهروند می باشد و در کشور ما نیز طراحی مبلمان شهری حول محور باورها، دیده ها و فرهنگ جامعه ماست.
در واقع طراحی مبلمان شهری از اندیشه ها و هویت یک جامعه برخواسته، به طوری که با هنر و خلاقیت ادغام شده و به گونه ای جاودان و ماندنی می شود که، بر همه اقشار جامعه نیز تأثیر گذار گردد .بنابر آنچه بیان شد اولین نقشی که برای طراحی مبلمان شهری قائل می شویم، همان برقراری ارتباط بصریمناسب بین طرح و انسان است و یا به زبانی دیگر، همان ارتباط بین مبلمان شهری و هویت انسان می باشد و در دومین نقش خود، وظیفه زیباسازی محیط را بر عهده می گیرد چرا که انسان زیبا پسند است و همین ویژگی در المان های شهری باعث آرامش انسان می شود.
تعا ریف ومفاهیم
مبلمان شهری شامل عناصری می شود کهاولاً در فضای باز عمومی شهر مکان یابی می شوند و مورد استفاده عمومی قرار می گیرند ثانیاًو وجود آن ها در فضای شهری به نیازی از نیازهای شهروندان پاسخ می گوید - موسسه نماد رساگستر ، - 2:1378 مبلمان یا اثاثه شهری اشیایی هستند که به منظور آسایش و راحتی، ارائه اطلاعات، کنترل حرکت، حفاظت و بهره گیری توسط استفاده کنندگان در فضاهای شهری مستقر شده اند - پاکزاد،. - 78:1379 عناصری که برای راحتی، آسایش، ارائه اطلاعات، کنترل حرکت، ایجاد امنیت و رفاه حال استفاده کنندگان در فضاهای باز و سبز یا خیابان ها ارائه یا نصب می شوند
مبانی نظری تحقیق
مبلمان، واژه فرانسوی به معنای مجموعه اثاثیه و دکوراسیون یک محل است .مبلمان شهری به مجموعه ی وسیعی از وسایل، اشیا، دستگاه ها، نمادها و عناصری گفته می شود که چون در شهر و خیابان و در کل در فضای بازنصب شده اند و استفادهی عمومی دارند، به این اصطلاح معروف شده اند - مرتضایی1381 ، - 20به عبارتی دیگرعناصری مانند نیمکتها، منابع نوری، صندوقهای پستی، سطلهای زباله و ...که برای راحتی و آسایش و زیبایی بیشتر، ارائه اطلاعات، کنترل حرکت، ایجاد امنیت و رفاه کاربران در فضای شهری قرار داده شده اند، مبلمان شهری نام دارند - زنگی آبادی و تبریزی،5، - 1388 .در تعریفی دیگر مبلمان شهری عناصر ساختاری هستند که با وابسته بودن به نماهای فرهنگی شهرها و کشورها با هم متفاوتند
آرنولد ویتیک یکی از صاحب نظران برجسته شهرسازی، مبلمان شهری را به دو گروه تقسیم می نماید .از نظر وی عناصری مانند چراغ روشنایی، سطل زباله، اتاقک تلفن عمومی و ...از عناصر کارکردی و گلدانها، مجسمه ها، آب نما و ...از عناصر تزیینی مبلمان شهری به شمار می روند
اجزای مبلمان شهری دارای دو ویژگی اساسی شامل کارکردی بودن و زیبایی است که در صورت داشتن هر دو ویژگی می توانندنیاز عملکردی و بصری شهروندان را به صورت توأمان برآورده سازند - خدابخشی ،1382، - 45 مبلمان شهری، مجموعه ای از تجهیزات وتسهیلاتی است که وظیفه هدایت، کنترل، امنیت ارتباط، راحتی، اطلاع رسانی و تبلیغات، تزیین و تفریح در سطح شهر را بر عهده دارد -
مسائل مدیریتی مبلمان شهری را می توان به دو دسته تقسیم نمود
-1 :ابداع و نوآوری انواع مبلمان
2 . نگهداری، ترمیم و بهینه سازی مبلمان -
تاریخچه مبلمان شهری:
-1جهان:
در عهد قدیم در شهرهای بزرگ یونان و روم، فضاهای عمومی قبل از هر چیز مکانی مخصوص برای نمایش قدرت حکومت بود و علاوه بر ویژگی کاربردی، تقریبا "همیشه بعدی تزیینی به منظور تجلیل از قدرت همگانی و تقدیس آن داشت .مجسمه رجال سیاسی و یا ورزشکاران، ستون هایی که به زیبایی کنده کاری شده و آبنماهایی با تزیینات مجلل، از جمله عناصری بودند که این وظیفه را در فضاهای شهری بر عهده داشتند . از نیمه دوم قرن قبل از میلاد مسیح، احداث شبکه های وسیع آبرسانی و افزایش تعداد آبنماها در چهارراهها و میادین در فضای شهر ها توسط پادشاهان ایجاد شد. در همین زمان داخل محدوده شهر با کاشت درخت، آراسته شد، لبه پشت بامها و بالکنها به گیاهان سبز مزین شدند واستفاده از نیمکت و تجهیزات مخصوص فضای آزاد و ساخت و مصب کتیبه، سنگ لوح، و مجسمه افراد زنده یا مرده گسترش یافت
در قرون وسطی چون تمام مظاهر هنری می بایست در ستایش خدا به کار می رفت، لذا از تجهیزات شهری کاسته شد و به استثنای تجهیزاتی از قبیل آبنماها، حصارهای سنگی و زیربناهای مذهبی که وجودشان ضروری بود، تجهیزات .دیگری به ندرت به چشم می خورد
انقلاب صنعتی در نیمه دوم قرن هجده و نیمه اول قرن نوزدهم نقطه ی عطفی در بررسی تاریخچه مبلمان و تجهیزات شهری به شمار می آید . اگر چه در گذشته مبلمان شهری در اکثر نقاط شامل عناصری مانند فانوس های روشنایی، علائم و تابلوها، نیمکت ها و آبنماها و ...بود، پس از انقلاب صنعتی تجهیزاتی نظیر باجه های تلفن، ایستگاههای اتوبوس، :ساعت، تابلوهای تبلیغاتی، وسایل بازی کودکان و ...با تنوع و تعداد زیاد به این عناصر شهری افزوده شد
در نخستین سال های قرن بیستم با افزایش تعداد اتومبیل ها و تراکم خیابان ها، پیاده روها دیگر حفاظی کافی برای عابرین محسوب نمیشدند و در نتیجه میله های بتنی و دیوارهای کوچک سیمانی، میله های فلزی و نرده های یکپارچه فلزی جهت حفاظت ایجاد شدند و از اهمیت آبنماها کاسته شده و کاربرد آبنماهای تاریخی تنها به تزیین شهر محدود شد
-2ایران:
در تاریخ ایران تاریخ مدون و جداگانه ای از مبلمان شهری و ایجاد و تجهیز آن به صورت علمی به چشم نمی خورد و فقط به صورت پراکنده وجود داشته است. از آنجا که قدمت تمدن های باستانی در ایران بسیار بیشتر از اکثر نقاط دنیا می باشد، تظاهر حالات ابتدایی بعضی از عناصر و مبلمان شهری را می توان به آن ها نسبت داد .به عنوان مثال چند هزار سال قبل در زمان ماد، سنگ نوشته هایی در میدان مرکزی هگمتانه نصب می شد تا قوانین و دستورات شهری مورد نظر دولت را به اطلاع عموم برسانند، همچنین وجود انواع تندیس های سنگی از پادشاهان و نمادهای دین زرتشت، نشتگاهها، لوح های سنگی، گلجای ها و انواع آبنماها در زمان حکومت هخامنشی در ایران، نمایانگر قدمت طولانی مبلمان شهری در کشور است .
در زمانصفویه همواره خانه های ایرانی دارای الگوی سکوی خصوصی در خیابان بودنده اند بدین ترتیب که هر خانه سکوی اختصاصی برای نشستن داشت که در آن جا به فضای عمومی خیابان ها نظر می کردند، بدون آنکه حریم خصوصی خانه مخدوش گردد .متأسفانه به علت عدم وجود حکومت مقتدر پس از قاجاریه و افزایش شکاف و عقب ماندگی بین کشورهای پیشرفته و ایران و عدم توجه حکام وقت، مبلمان شهری در ایران رکود و باعث عقب ماندگی شد
عناصر مبلمان شهری:
عناصر مبلمان شهری به دو گروه زیر قابل تفکیک است:
الف - عناصر زیبایی شناختی مثل گلدان ها، مجسمه ها، درختان و گیاهان تزئینی، آبنما، پرچم و غیره؛
ب - عناصر کارکردی مثل چراغ روشنایی، چراغ راهنمایی و رانندگی، سطل زباله، نیمکت، سایبان ایستگاه اتوبوس، باجه تلفن عمومی، باجه مطبوعات، صندوق پست، جدول و غیره
تعریف هویت و تأثیر آن بر طراحی مبلمان شهری
"کالن "هویت را چنین تعریف میکند: توجه به شخصیت فردی هر محیط و پرهیز از یکنواختی و تشابه در محیط های شهری. در تعریف "جیکوبز "هویت محیط در ارتباط با فعالیت ها و زندگی در فضاها و عرصه های عمومی تعریف می شود. "راپاپورت "هویت را خصوصیاتی از محیط تعریف م یکند که در شرایط مختلف تغییر نم یکند. تعریف "الکساندر "از هویت محیط این است که:
هویت محیط حاصل ارتباط طبیعی و منطقی فرد با محیط است و این ارتباط و احساس تعلق خاطر به وجود نخواهد آمد مگر آنکه فرد قادر به شناخت عمیق محیط و درک تمایز آن از محیط های دیگر باشد. به عقیده "پروشانسکی "هویت محیط زیرساختی از هویت شخص است که از شناخت های ذهنی فرد از دنیای کالبدی که در آن زندگی می کند ، تشکیل می شود
از تعاریف این بزرگان، هویت را می توان اینگونه تعریف کرد: حس ها و تعلق خاطرهایی که فرد از محیط اطراف خود دارد و کیفیت ها و توقعات متفاوتی را در ذهن به وجود می آورد که دستاوردی همچون خاطرات را دارد و نقش مؤثری در طراحی مبلمان شهری ایفا می کند، چرا که این هویت است که طراحی هر یک از المان های شهری را منحصر به فرد می کند و به آن معنا می بخشد.
