بخشی از مقاله
تحلیل فضایی مبلمان شهري نمونه موردي پارك قائم شهر ساري
چکیده
هدف اصلی برنامهریزي شهري، ارتقاي کیفیت زندگی و ایجاد محیط آرام و جذاب براي شهروندان است و سازماندهی مبلمان شهري بهعنوان یکی از مهمترین عناصر محیط شهري، سهم بهسزایی در مطلوبیت و مطبوعیت فضا از نظر شهروندان دارد. از سویی تحلیل فضایی مبلمان شهري منجر به افزایش کارآیی این عناصر، پایداري بیشتر مبلمان شهري و ارتقاي سطح رضایت کاربران می گردد. پارك قائم شهر ساري به دلیل قرار گرفتن در مسیر ساري-گرگان و بهرهگیري از چشمانداز رودخانه تجن، در ایام گردشگري، محل اسکان یا عبور بسیاري از گردشگران میباشد. ساماندهی نامناسب مبلمان شهري در این پارك، آشفتگی بصري و ایجاد نارضایتی براي کاربران را به همراه داشته است. بنابراین تحلیل فضایی این عناصر را در پارك مزبور مسئله پژوهش قرار داده ایم. در این مقاله با استفاده از GIS، Spss، جمعآوري دادهها از طریق پیمایش میدانی و توزیع 100 پرسشنامه در میان کاربران مبلمان ها، به بررسی کمی و کیفی این عناصر پرداختهایم. براساس مطالعات، نقاط ضعف فراوانی در برنامهریزي این عناصر در سطح محدوده یافت میشود از جمله : عدم جانمایی صحیح عناصر مختلف مبلمان شهري، تراکم بیش ازحد انواع مبلمان، آشفتگی محیطی ناشی از پراکنش نامتعادل عناصر و...
واژگان کلیدي: تحلیل فضایی، مبلمان شهري، پارك قائم، ساري.
مقدمه
انسان شهري امروز، بهمنظور ارضاي نیازهاي اجتماعی و ایفاي نقش اجتماعی خود، نیاز به فضاهایی با حدود و شرایط و امکانات مناسب دارد. در شهرهاي معاصر، فضاهاي عمومی شهر، به مثابه یکی از اجزاي کالبدي شهر، داراي مفهوم عمومی و اجتماعی بوده و در واقع نیازهاي اجتماعی انسانها از اهمیت زیادي برخوردار است (مسعودي، 1380، .(12 از چند دهه پیش تاکنون، بار دیگر مکانهاي عمومی بهعنوان فضایی براي زندگی مطرح شدند و اهمیت برنامهریزي و طراحی مناسب عناصر شهري از جمله مبلمان، امري است که دوباره کشف شده است. اهداف اصلی برنامهریزي شهري، سلامت و آسایش و زیبایی میباشند، لذا دستیابی به آنها منوط به دقت و حوصله و برنامهریزي صحیح مبلمان شهري است (زنگیآبادي و تبریزي، 1383، .(3
مبلمان شهري، بخش زیادي از فعالیتها در شهر را سامان میدهد و باعث بالا رفتن کیفیت برخورداري شهروندان از محیط پیرامون و افزایش رفاه و لذت آنها در خیابان، پارك و عرصههاي دیگر شهري میشود (امینی و سمیاري، 1385، .(6 سازماندهی مبلمان شهري بهعنوان یکی از مهمترین عناصر محیط شهري، سهم بهسزایی در مطلوبیت و مطبوعیت فضا از نظر شهروندان دارد و عدم برنامهریزي یا برنامهریزي ناقص در زمینه مبلمان شهري، به عدم کارایی این عناصر دامن میزند. وقتی که تناسب و مشکلات را از دیدگاه استفادهکنندگان مورد بررسی قراردهیم در واقع خود را در بطن آداب و رسوم، فرهنگ و دیدگاههاي آنها قرار دادهایم ( Fukahori & Kubota, .(2002, 82 در عصر حاضر، سیما و نمایی از شهر مورد توجه است که با طرحهاي بدیع و مدرن، رنگهاي گرم، تند و تابلوهاي رنگارنگ نئون به همراه نورپردازيهاي شبانه، جذابیت خود را حفظ کرده و خودنمایی کند، بیتوجه به اینکه این مبلمان چه تأثیري در ذهن مخاطب شهري خواهد گذارد (زندیه، 1385، .(4
بنابراین تحقیق و پژوهش در رابطه با این مقوله، در شهر ساري که بهعنوان مرکز استان توریستپذیر مازندران از این مقوله مستثنا نیست، امري ضروري مینماید. در این مقاله با توجه به این که پارك قائم در شهر ساري بهعنوان یک پارك منطقهاي در حاشیهي شرقی این شهر، در ایام گردشگري در مسیر عبور بسیاري از گردشگران میباشد، به تحلیل فضایی مبلمان شهري موجود در آن و بررسی کیفیت و کمیت این عناصر پرداختهایم.
مبانی نظریهاي تحقیق
مبلمان، واژة فرانسوي به معناي مجموعه اثاثیه و دکوراسیون یک محل است. مبلمان شهري به مجموعهي وسیعی از وسایل، اشیا، دستگاهها، نمادها و عناصري گفته میشود که چون در شهر و خیابان و در کل در فضاي باز نصب شدهاند و استفادهي عمومی دارند، به این اصطلاح معروف شدهاند (مرتضایی، 1381، .(20 به عبارتی دیگر عناصري مانند نیمکتها، منابع نوري، صندوقهاي پستی، سطلهاي زباله و... که براي راحتی و آسایش و زیبایی بیشتر، ارائه اطلاعات، کنترل حرکت، ایجاد امنیت و رفاه کاربران در فضاي شهري قرار داده شدهاند، مبلمان شهري نام دارند (زنگی آبادي و تبریزي، 1383، .(5 در تعریفی دیگر مبلمان شهري عناصر ساختاري هستند که با وابسته بودن به نماهاي فرهنگی شهرها و کشورها با هم متفاوتند .(Bulut & Atabeyogh , 2007, 1)
آرنولد ویتیک یکی از صاحبنظران برجسته شهرسازي، مبلمان شهري را به دو گروه تقسیم مینماید. از نظر وي عناصري مانند چراغ روشنایی، سطل زباله، اتاقک تلفن عمومی و... از عناصر کارکردي و گلدانها، مجسمهها، آب نما و... از عناصر تزیینی مبلمان شهري بهشمار می روند (نخعی، 1380، .(8 اجزاي مبلمان شهري داراي دو ویژگی اساسی شامل کارکردي بودن و زیبایی است که در صورت داشتن هر دو ویژگی میتوانندنیاز عملکردي و بصري شهروندان را بهصورت توأمان برآورده سازند (خدابخشی، 1382، .(45 مبلمان شهري، مجموعهاي از تجهیزات و تسهیلاتی است که وظیفه هدایت، کنترل، امنیت ارتباط، راحتی، اطلاع رسانی و تبلیغات، تزیین و تفریح در سطح شهر را بر عهده دارد (امینی و سمیاري، 1385، .(6 مسائل مدیریتی مبلمان شهري را میتوان به دو دسته تقسیم نمود:
روش تحقیق
روش تحقیق در پژوهش حاضر ترکیبی از روشهاي اسنادي، میدانی و تحلیلی است. در این پژوهش نمونه آماري، 100 نفر از کاربران مبلمان شهري در پارك قائم هستند و روش نمونه برداري، تصادفی است. تجزیه و تحلیل پرسشنامه ها نیز با نرم افزارهایی چون Spss، Excel و GIS صورت گرفته است.
ناحیه مورد مطالعه
ساري بر روي مدار طول شرقی حداقل 52 درجه و 56 دقیقه و حداکثر 53 درجه و 59 دقیقه و همچنین عرض شمالی حداقل 35 درجه و 58 دقیقه و حداکثر 36 درجه و 50 دقیقه واقع است. این شهر با مساحتی معادل 3685/3 کیلومتر مربع، مطابق با سرشماري عمومی نفوس و مسکن 1385، داراي 495360 نفر جمعیت است و از شمال به دریاي خزر، از جنوب به رشته کوههاي البرز و استان سمنان، از شرق به شهرستان نکا و از غرب به شهرستان قائمشهر محدود است .(www. sari. ir) پارك قائم در منتهی الیه شرقی ساري، در ساحل رودخانه تجن قرار دارد.
یافتههاي تحقیق
از لحاظ مکانیابی مبلمان، کل محدودة مورد مطالعه از مشکلات قابل ذکري برخوردار میباشد. یکی از این مشکلات، لحاظ نکردن عوامل طبیعی در انتخاب مکان نصب این عناصر است. بهطور مثال نیمکتها بدون سرپناه و زیر نور مستقیم آفتاب و بارش باران مکانیابی شدهاند.
