بخشی از مقاله
چکیده:
مبلمان شهری به×عنوان یکی از ا صلی×ترین اجزای ت شکیل×دهنده ف ضاهای شهری، نقش مهمی در ادراک، ا ستفاده و درگیر شدن شهروندان با ف ضاهای شهری×دارد، که امروزه در فضاهای شهری ک شورمان توجه زیادی به آن نمی شود. هدف ا صلی پژوهش حا ضر،×تحلیل عملکرد مبلمان شهری در خلق الگوهای رفتار شهروندی - نمونه موردی : خیابان شیرازی م شهد - میباشد، پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد. پس از مرور مبانی نظری و مطالعات کتابخانه ای و میدانی از 384 نفر از ساکنان، ا ستفاده کنندگان و زائرین حرم مطهر ر ضوی×محور شیرازی شهر م شهد که بر ا ساس فرمول کوکران و به صورت تصادفی انتخاب گردیده اند، پرسش به عمل آمده است. ابزار روش میدانی مورد استفاده در پژوهش حاضر مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته است که شامل ؛ تعداد عناصر مبلمان، جانمایی، خصوصیات شکلی، رنگ، تناسب با محیط و خوانایی که است. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار آماری × SPSS×استفاده گردیده است. به نظر میرسد که الگوهای رفتار اجتماعی شهروندان با مبلمان های شهری محور شیرازی ارتباط معنی داری ، دارد و کمبود هایی نیز از نظر کمی در مبلمان های موجود در محدوده مشهود می باشد که پاسخگوی نیاز های استفاده کنندگان نمی باشدو همچنین به نظر می رسد که یکی از عوامل مهم عدم ا ستفاده از مبلمان های موجود در محدوده،طراحی و عملکرد ن سبتا ضعیف مبلمان ها بوده که خود نیز باعث جلوگیری از ایجاد الگوهای رفتاری متناسب با مبلمان و محیط شده است.
واژگان کلیدی: رفتار ، تعاملات اجتماعی ، مبلمان شهری ، محور شیرازی
مقدمه
از آنجا که در شرایط امروزی شهرها فضاهای عمومی آن معرف هویت و شخصیت و میزان رونق و جذابیت یک شهر هستند، در صحنه رقابت شهرهای مختلف به لحاظ جذب سرمایه ها، جذب نیروی انسانی، ارتقاء رفتارهای مناسب و شکل گیری مکان رفتارهای سازنده از مهم ترین امور است. تغییر شرایط در جوامع شهری، توسط تغییرات اخیر در الگوهای زندگی بهتر و واضحتر می تواند توضیح داده شود. در نتیجه توجه به آسایش و برآورده کردن نیاز گروه های مختلف استفاده کننده از فضا یکی از معیارهای اساسی در جهت ایجاد مطلوبیت فضایی، افزایش کیفیت و میزان رضایت مندی شهروندان می باشد. از طریق رواج دادن برخی رفتارها یا کاستن از برخی رفتارها در فضا می توان احساس خاصی در افراد ایجاد کرد؛ به طوریکه کیفیت ویژه ای از فضا ادراک کند. در واقع آشنایی طراحان شهری با دانشهایی همچون علوم رفتاری و روانشناسی محیطی می تواند این امکان را برای طراحان فراهم کند تا منطبق بر نیاز و فرهنگ استفاده کنندگان، فضاها را طراحی کنند و بر این اساس شرایط لازم برای زندگی مطلوب برای کاربران شهری از فضاها فراهم آید. امروزه در سرتاسر دنیا مراکز شهری سواره محور به سیستم پیاده راه ها تبدیل شده اند؛ زندگی در فضاهای عمومی چه نزدیک و چه دور از فعالیت های تجاری، به طور برجسته ای افزایش یافته است و زندگی شهری ;کاملا تفریحی و اجتماعی نیز رشد یافته است. در حال حاضر تمایل و گرایش به سمت هرچه بیشتر توسعه یافتن زندگی در فضاهای شهری است، چراکه در حال حاضر تمای الت اجتماعی به سمت استفاده از فضای عمومی است. در این راستا نقش مبلمان شهری در فراهم نمودن امکانات زندگی و حضور افراد در فضاهای شهری می تواند بسیار کلیدی و پر اهمیت باشد - گلستانی ،روشن ،شیبانی، - 242 :1394
ضرورت تحقیق
انسان با رفتار خود که به خاطر مسائل شخصیتی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است بر محیط تاثیر می گذارد و آن را بر طبق نیاز های خود تغییر می دهد و در مقابل محیط نیز بر رفتار انسان تاثیر می گذارد و رفتار انسان تحت تاثیر عواملی چون عوامل فیزیکی محیط، روح محیط و... است. وقتی می گوییم محیط بر رفتار تاثیر می گذارد در نتیجه دو مقوله رفتار و محیط از یکدیگر جدایی ناپذیرند. لذا در این رویکرد ، رابطه ی افراد و محیط در قالب نظامی یکپارچه تشکیل می شود. در دیدگاه تعیین کنندگی محیط، محیط و عناصر موجود در آن نقش تعیین کننده ای در رفتار ، ادراک و احساس انسان دارد لذا آرایش مبلمان و عناصر شهری در یک محیط بر شیوه تعامل افراد در آن محیط با یکدیگر تاثیر می گذارد - آلتمن ، . - 54 : 1382شهر های امروزه علاوه بر رفع نیاز های فیزیکی پاسخی برای نیاز های روحی و روانی ساکنانشان دارند. بنابراین اگر نیاز های شهری را داشتن مبلمان متناسب با هویت و سیمای شهر بدانیم به لزوم و اهمیت تجهیزات و مبلمان شهری پی می بریم که علاوه بر ارتقا کیفیت فضاهای شهری و ایجاد نمودن فضاهایی آرام و دلپذیر می تواند بر زیبایی و چشم نواز بودن محیط پیرامون خود بیافزاید و رفته رفته شهروندان با توجه به حس زیبایی طلبی انسان از شیوه انزوا جویی و خانه نشینی جدا شده و به فضاهای زیبای ساخته دست بشری روی خواهد آورد. مبلمان شهری باید دارای هماهنگی با محیط اطرافش باشد اجزای مبلمان شهری باید از نظر استقرار، کاربرد و ظاهر - شکل ، رنگ و غیره - با محیط اطراف خود و سایر اجزای مبلمان شهری هماهنگ باشند، زیرا ناهماهنگی باعث بروز مشکلاتی همچون اغتشاش بصری، اغتشاش محیطی و یا بلااستفاده ماندن محصول خواهد شد. داشتن احساس امنیت برای استفاده کنندگان از مبلمان شهری یکی از شروط اصلی در طراحی این اجزاست - سوری ، . - 17: 1390
بی شک هنر مبلمان شهری ، هنر شکل دادن به شهرها ست، هنری پویا و آرمان گرا اما نامفهوم و بی اساس .رهیافتی که مبلمان شهری در شهرها ایفا می کند، یک رهیافت زیبا شناختی است.امروزه مفهوم مبلمان شهری در دوران معاصر از رشد فزاینده برخوردار است، اما ارتقاء کیفی آن همواره با فراز و نشیب هایی همراه بوده است .مبلمان شهری یکی از اصلی ترین ابزارهای ارتباط شهر با شهروندان خویش است .هدف اصلی برنامه ریزی شهری،ارتقای کیفیت زندگی و ایجاد محیط آرام و جذاب برای شهروندان است و مبلمان شهری به عنوان یکی از عناصر محیط شهری، سهم بسزایی در مطلوبیت و مطبوعیت فضا از نظر شهروندان دارد .از سویی استاندارد سازی مبلمان شهری منجر به افزایش کارآیی این عناصر ، پایداری بیشتر مبلمان شهری و ارتقای سطح رضایت کاربران می شود .
در حال حاضر اکثر سازمانها و مراکز دست اندر کار کشور، برنامه ریزی و مکان یابی صحیح مبلمان شهری را به عنوان یک راهبرد قطعی برایجاد محیطی پایدار، مناسب و منطبق بر شرایط بومی تلقی نمی کنند و با عدم برنامه ریزی یا برنامه ریزی ناقص و غیر استاندارد در این زمینه ، به هرج و مرج بصری و عدم کارآیی این عناصر در محیط های شهری دامن می زنند .از طرف دیگر مبلمان موجود نیز به دلیل مشکلات فرهنگی - تخریب گرایی - و عدم رسیدگی دایمی و مدیریت نامناسب ، کاربران را با مشکلات عدیده ای روبرو ساخته اند - .زنگی آبادی و تبریزی ، : - اینجاست که اهمیت و ضرورت مبلمان های شهری و تاثیر آن بر افراد و روابط و تعاملات اجتماعی بیش از پیش احساس می شود . مبلمان شهری یکی از اصلی ترین ابزارهای ارتباط شهر با شهروندان است.نیمکت تنه تخته ای برای نشستن،سطل زباله تنها مخزنی برای انداختن پاکت آبمیوه و چراغ ها تنها ابزاری برای روشنایی نیستند. امروزه مبلمان شهری اصلی ترین مفصل ارتباطی شهروند با شهر است ،ابزاری است که علاوه بر رفع نیاز،خاطره می سازد و احساس رضایت ایجاد می کند.نیاز سنجی،انتخاب و چیدمان مبلمان شهری ،علمی خاص است که استاندارد های مخصوص خود را دارد .
بخشی از این قوانین از دل فرهنگ و آداب و رسوم هر شهرمی آید. بعضی از عناصر مبلمان شهری در اصل قابل استفاده در شهر های دیگر نیست و نحوه استفاده از پارک ،مدت نشستن،زمان پیاده روی ،نوع تفریحات مردم و گذران اوقات فراغت و...میان شهرهای مختلف به طور کامل متفاوت است و این تفاوت فرهنگی و رفتاری،نمود شهری خود را در مبلمان شهری می یابد. از طرفی موفقیت فضاهای شهری و میزان کارایی آن ها نیز بستگی مستقیم به کیفیت آن فضا ها دارد و این امر نیز تابع امکانات و تجهیزاتی است که در آن فضا ها تعبیه شده است و این تجهیزات باید در جهت نقش و عملکرد فضا بوده و استفاده از آن راتسهیل،راحت و بی خطر گرداند - بحرینی، - 251 :1387
اهداف تحقیق: الف - هدف کلی :
بر اساس مساله پژوهش و با استناد به اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق، اهداف تحقیق عبارتند از:
-1تحلیل عملکرد مبلمان های شهری خیابان شیرازی در خلق الگوهای رفتارشهروندی در کلانشهر مشهد
ب - اهداف ویژه :
-1شناخت و ارزیابی وضع موجود مبلمان های شهری در خیابان شیرازی مشهد
-2تحلیل و بررسی مبلمان های شهری بر اساس کارایی ،عملکرد،جانمایی و زیبایی مشهد
-3تحلیل و بررسی میزان رضایت مندی شهروندان و زائرین از مبلمان های شهری
-4 ارائه راهکارها و پیشنهاداتی در خصوص بهبود وضع موجود مبلمان خیابان شیرازی مشهد
سوال های پژوهش:
-1 الگوهای رفتار اجتماعی شهروندان با چیدمان فضایی مبلمان های شهری موجود در محور شیرازی مشهد چه ارتباطی دارند؟
-2 آیا مبلمان های شهری موجود در محور شیرازی مشهد توانسته است پاسخگوی نیازهای شهروندان و زائرین باشد؟
