بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
بکارگیري برنامه ریزي آرمانی و رویکرد Pجط در بهینه سازي
پرتفوي سرمایه گذاري و ارائه اطلاعات شفاف جهت تصمیم گیري
چکیده
نظــام مــالی بــا کارکردهــاي اساســی خــود، بــسترتجهیز و تخــصیص بهینــه منــابع مــالی را فــراهم می آورد. نهادهاي مالی در حوزه هاي سرمایه گذاري با فعالیت حرفه اي و تخصصی مـی تواننـد جـذابیت کافی براي ترغیب مشارکت و جذب سرمایه هاي سرگردان و خرد ایجاد نمایند. همزمان با توسعه اقتصادي و بهبود ساختار مالی کشورها،شاهد قوت گرفتن صنعت سرمایه گذاري بوده ایم. بـه دلیـل تعـدد معیارهـاي سرمایه گـذاري و تـضاد میـان برخـی معیارهـا و لحـاظ نمـودن ترجیحـات آرمـانی بـه منظـور بهینـه سـازي سرمایه گذاري استفاده از مدلهاي ریاضی پیشنهاد می شود.ایـن پ ژوهش ضـمن تاییـد اهمیـت، ضـرورت و امکان پذیري طراحی مـدلهاي ریاضـی سـرمایه گـذاري مناسـب بـراي شـرکتهاي سـرمایه گـذاري، جهـت بهینه سازي پرتفوي سهام راهکارهاي آتی ارائه می دهدو بر لزوم شفاف سازي تاکید می نماید.در صـورت اجراي نتایج مدل،زمینه حداکثر شدن مطلوبیت سرمایه گذاري فـراهم خواهـد شـد و ایـن مهمتـرین برآینـد حاصل از ارائه اطلاعات شفاف است.براي بدست آوردن ضرایب اهمیت نسبی معیارهاي سرمایه گـذاري از رویکــرد تجزیــه تحلیــل سلــسله مراتبــی اســتفاده گردیــده اســت و داده هــا در مــدل برنامــه ریــزي آرمــانی حل گردیده،نتایج حاصل میزان بهینه سرمایه گـذاري در شـرکتهاي عـضو پرتفـوي را ارائـه داده اسـت کـه تصمیم گیري بر مبناي اطلاعات شفاف و تعدیل پرتفوي از این طریق منجر به دستیابی به آرمانها می گردد.
واژه هاي کلیدي: سرمایه گذاري، پرتفوي سرمایه گذاري، برنامه ریزي آرمانی، فرایند تحلیـل سلـسله مراتبی، شفافیت اطلاعات، تصمیم گیري.
مقدمه
رشد و توسعه اقتصادي، اساسی ترین هدفی است که کشورها و جوامع دنبال می کننـد. یکـی از عوامل اصلی رشد و توسعه اقتصادي هر کشور، افزایش در میزان سرمایه گذاري مولد آن است.
موضوع سرمایه و سرمایه گذاري وجه غالب نظریات توسعه اقتصادي را تشکیل می دهد، به نحوي که از سرمایه گذاري به عنوان آئینه تمام نماي چگونگی رشد وتوسعه اقتصادي یاد مـی شـود. ایـن مطلــب در کــشور ایــران نیــز بــه دلایـل ارتبــاط آن بــا مشخــصه هــایی نظیــر بازســازي و نوســازي ظرفیت هاي تولید، افزایش تولید ناخـالص ملی،فـراهم نمـودن اشـتغال مولـد، مهـار تـورم، جـذب سرمایه هاي خرد و مواردي نظیر آن حائز اهمیت فراوان می باشد.
در میــان تحــولات فراگیـري کــه بــه برچیــده شــدن مرزهــاي ســنتی،به عنــوان عوامــل اساســی تعیین کننده روابط تجاري و سیاسی انجامیده است، نقش شرکت هاي سرمایه گذار به مثابـه، زبـان گفتگوي چنین عرصه اي بیش از پیش آشکار میگـردد. از طرفـی شـرکت هـاي سـرمایه گـذاري بهعنوان منابع مهم تامین مالی و سرمایه گذاري، نقش مهمی را ایفا می نمایند. بنابراین شرکت هاي سرمایه گذاري در توسعه اقتصادي کشور نقش بسزایی دارند. شرکت هاي سرمایه گذاري با توجـه به محدودیت ها و اساسنامه سرمایه گذاري و همچنین ترجیحات و اهداف خاص خود می بایـست اقــدام بــه ســرمایه گـذاري وجوه،بــه نحــوي مناســب نماینــد. در ایــن راســتا،طراحی مــدل ریاضــی سرمایه گذاري با توجه به محدودیت هـاي موجـود کـه ضـمن آن بتـوان میـزان نیـل بـه اهـداف و آرمان هاي متعدد غالباًو متـضاد سـرمایه گـذاري ایـن گونـه شـرکت هـا را حـداکثر نمود،کمـک شایانی می نماید.
هدف اصلی در مدلسازي پرتفولیو1،کمک به سرمایه گذار در انتخاب پرتفوي بهینه با توجه به ترجیحات و علائق وي و همچنین شـرایط محـیط تـصمیم مـی باشـد. طراحـی مـدل برنامـه ریـزي سرمایه گـذاري بـه منظـور تعیـین پرتفـوي بهینـه بـا لحـاظ نمـودن معیارهـاي متعـدد، بـا توجـه بـه رجحــان هــاي تــصمیم گیرنــدگان و بررســی ترکیــب ســرمایه گــذاري انجــام شــده و ترکیــب سرمایه گذاري حاصل از حل مدل، از اهداف تحقیق حاضر می باشـد. هـدف علمـی ایـن پژوهش بکارگیري بدA براي تعیین وزن اهداف و برنامه ریزي آرمانی براي بهینه سازي سبد سهام اسـت و اجراي نتایج حاصل در بورس اوراق بهادار تهران براي ارائه شـفافتر اطلاعـات، از جملـه اهـداف کــاربردي طــرحاهمیــتمــی باشــد. پــژوهش حاضــر در لحــاظ نمــودن چنــدین معیــار در فراینــد تصمیم گیري در شرکتهاي سرمایه گذاري می باشد. این معیارها می توانند با یکدیگر در تضاد نیـز باشــند، یعنــی تــضاد بــین معیارهــاي تــصمیم گیــري محــدودیتی در فراینــد انتخــاب پرتفــوي بهینــه ایجاد نمی نماید. با توجه به گسترش گزینه هاي سرمایه گذاري و پیچیدگی بازارهاي سرمایه و نیاز روز افزون به تخصص حرفه اي تحلیل داده ها و رویدادهاي مـالی، سـرمایه گـذاري در شـرکتهاي سرمایه گذاري پیشرفت قابل ملاحظه اي داشته است و این امر به نوبه خود به اهمیـت انجـام چنـین طرح هایی می افزاید.
پیشینه تحقیق
هري.ام. مارکوویتز1 در سال 1952 مدل پیشنهادي خود را براي انتخـاب پرتفـوي ارائـه نمـود.
مــدل میــانگین- واریــانس مــارکوویتز مــشهورترین و متــداولترین رویکــرد در مــسئله انتخــاب سرمایه گذاري است.از برجسته ترین نکـات مـورد توجـه در مـدل مـارکوویتز، توجـه بـه ریـسک سرمایه گذاري، نه تنها بر اساس انحـراف معیـار یـک سـهم، بلکـه بـر اسـاس ریـسک مجموعـه ي سرمایه گذاري است. مارکوویتز نشان داد که انحراف نرخ بازده، معیاري مناسب براي ریسک سبد اوراق بهادار تحت مجموعه اي از مفروضات منطقی می باشد و روشی براي محاسـبه ریـسک سـبد اوراق بهادار تبیین نمود. این فرمول اهمیت متنوع سازي سرمایه گذاري ها را براي کاهش ریـسک سبد اوراق بهادار نشان می دهد (اسلامی بیدگلی،1386،.(50
پس از آن مدل تک عاملی ارائه گردید که در این مدل کوواریانس بین بـازده سـهام بـه یـک عاملمعمولاً( به شاخص بازار) مرتبط می گردد. مدل چند عاملی کوواریانسها به دو یا بیشتر از دو عامل مرتبط می شود.
کاربردي ترین مـدل انتخـاب پرتفـوي قبAه1 اسـت. در واقـع ایـن مـدل، مجموعـه پـیش بینیهـــایی دربـــاره بـــازدهی مـــورد انتظـــار تعـــادلی دارایـــی هـــاي ریـــسک دار اســـت،که
12 سال بعـد از مـارکویتز (1952) بـه طـور هـم زمـان و مـستقل توسـط شـارپ (1964) 2، لینتـر 3
(1965)،و ماسین( 1966) 4 توسعه یافت.
از دیــدگاهی، آزمونهــاي قبAه را از نظــر زمــانی مــی تــوان بــه دو آزمــون قبــل از رول و آزمونهاي بعد از رول تقسیم نمود.دلیل این تقسیم بندي، انتقادي است که در سـال 1977، ریچـارد رول بر آزمونهاي انجام شده قبAه، ارائه نمود. دو آزمون که بطـور صـریح توسـط رول، مـورد انتقاد قرار گرفتند، آزمونهاي بلک، شولز و جنسن (1972) و مک بث، فاما، رفرند و بلـوم (1973)
بودند. بعد از رول، آزمونهاي دیگري نیز براي بررسـی صـحت قبAه انجـام شـد.بررسـی هـاي چنگ و گرور و گیبونز،قبAه را رد می نماید، اما خود آنها نیز در معرض انتقـاد قـرار گرفتنـد.
از چنگ و گرور به خاطر انجام آزمونی که بر اساس مجموعه اي از مفروضـات ناسـازگار داخلـی استوار بود، انتقاد شد.از گیبونز هم بـه خـاطر اسـتفاده از آزمـونی نـاقص کـه نتـایج دوگانـه فـراهم می نمود، انتقاد شد.
شــارپ و کــوپر در پــی یــافتن پاســخ ایــن ســوال بودنــد کــه آیـا مجموعــه اي از اســتراتژیهاي مشخص، بازده سازگار با نظریه نوین پرتفوي، فراهم خواهد نمود یـا نـه؟ مطالعـه شـارپ و کـوپر، مدل قبAه را تایید نموده و بیانگر این واقعیت است که رابطه مثبتی بین بـازده و بتـا وجـود دارد علیزاده، (شاه .(1382
دکتر علی اصغر انواري رستمی و امیر رضا نعمت اللهی اردستانی سال 1382 در پژوهشی،مدل آرمانی سرمایه گذاري صنعت بیمه ایران را طراحی نمودند. سال 1386 دکتر عباس طلوعی اشـلقی و دکتر فریدون رهنماي رودپشتی و مریم غلامی مدل آرمانی سـرمایه گـذاري در صـنعت سـرمایه گــذاري را ارائــه نمودنــد. دکتــر فرشــاد هیبتــی از رویکــرد بدA در ارزیــابی شــرکتهاي مــادر استفاده نموده است. تحقیقی براي انتخاب پرتفوي توسط دکتـر اسـلامی بیـدگلی و احمـد تلنگـی انجام شده است.
فرضیه تحقیق
(1 رویکرد بدA در تعیین اولویت ها و میزان اهمیت نسبی معیارها و شفاف سازي اطلاعات تصمیم گیري مؤثر است.
(2 برنامــه ریــزي آرمــانی بــراي بهینــه ســازي پرتفــوي ســهام شــرکتهاي ســرمایه گــذاري قابل استفاده است.
روش تحقیق
در این پژوهش فرایند انجام کار در چند مرحله تقسیم بندي و اجرا گردیده اسـت. در مرحلـه اول، از طریق پرسشنامه معیارهاي تصمیم گیري و مقدار آرمانی آنها مشخص می شـود. در مرحلـه دوم، از طریــق فراینــد تحلیــل سلــسله مراتبــی بدA، اهمیــت نــسبی هــر یــک از معیارهــا تعیــین می گردد. در سومین مرحله، داده هاي مربوط به هر یـک از معیارهـا از اطلاعـات مـالی شـرکتهاي مربوط بدست آمده و محاسبات مربوط به آن انجام می شود. در آخر، مدل آرمـانی بدسـت آمـده در نرم افزار Bحذ لینک بن حل شده و نتایج حاصل از حل مدل ارائه می گردد.
روش تحقیق مورد استفاده در پژوهش حاضر، روش پیمایشی– زمینه یابی می باشد.
براي بدست آوردن داده هاي اولیه ابزار پرسشنامه استفاده شده است و بـراي داده هـاي ثانویـه از اطلاعــات بــورس اوراق بهادار،نــشریه هــاي ســازمان بــورس و صــورتهاي مــالی و گزارشــهاي شرکتهاي بورسی استفاده شده است.
مدل اجراي تحقیق
الف ) شناخت معیارهاي سرمایه گذاري سرمایه گذاران (کلاسیک، غیرکلاسیک)
به منظورشناخت معیارهاي سرمایه گذاري ابتدا مصاحبه اي بامدیرسرمایه گـذاري وامورسـهام شرکت سرمایه گذاري صنعت و معدن به شرح پیوست شـماره 1 انجـام شـد. در ایـن مـصاحبه هـم معیارهاي کلاسیک (ریسک و بازده) و هم معیارهاي غیر کلاسیک مدنظر قرار گرفت. نتیجـه ایـن بررسی وجود معیارهایی ازقبیل ریسک، بازده، نسبت تقسیم سود، ضـریب نقـد شـوندگی، درصـد مالکیت است. باتوجه به تعدد معیارهاي سرمایه گـذاري، اسـتفاده ازشـیوه غیرکلاسـیک ضـرورت داردضمناً. تضاد میان بعضی ازایـن معیارهـا نظیـر ریـسک وبـازده، ضـرورت بهـره گیـري ازمـدل برنامه ریزي آرمانی را اجتناب ناپذیرنموده است.
ب) شناخت مدل سرمایه گذاري مورد استفاده سرمایه گذاران
فهرستی ازکلیه زوج هاي ممکن ازمعیارهاي تـصمیم جهـت مقایـسه دوبـه دو مـدنظر تـصمیم گیرنده قرار گرفت. نتایج مقایسات را مرتب نموده ومعیارها را برحسب قرار گرفتن آنها به سـمت بزرگترمقایسات زوجی مهمترین تا کم اهمیت ترین معیار رتبه بندي می کند.
ریسکب درصد مالکیتب نسبت تقسیم سودب نقدشوندگی ب بازده جهت تعیین میزان اهمیت هریک از معیارها ازروش تحلیل سلسله مراتبی استفاده می شود.
ج) تعیین میزان مورد انتظارمعیارهاي سرمایه گذاري ازدیدگاه سرمایه گذار ش
در مصاحبه انجام شده و پرسشنامه تکمیل شده سطوح آرمانی هر یک از معیارها به شرح زیـر بیان شده است:
جدول شماره -1 سطوح آرمانی معیارهاي سرمایه گذاري
ردیف معیارهاي سرمایه گذاري سطوح آرمانی معیارهاي سرمایه گذاري
1 ضریب نقدشوندگی %70
2 بازده %30
3 ریسک %40
4 نسبت تقسیم سود %70
5 درصد مالکیت %5
پس از مشخص شـدن معیارهـاي سـرمایه گـذاري و سـطوح آرمـانی معیارها،بـا اسـتفاده از صورتهاي مالی و گزارشات مـورد تاییـد بـورس اوراق بهـادار تهـران داده هـاي واقعـی مربـوط بـه سرمایه گذاري بدست آمد. بسیاري ازمدل هاي تصمیم فـرض مـی کنندکـه یـک شـرکت هـدف واحد حداکثر سازي ارزش سهامداران را دنبال می کند. باوجود این، یک شرکت مـدرن سـازمانی پیچیده است که درآن سهامداران متعـددي بـا یکـدیگرتعامل دارنـد. هرکـدام بـا تعبیرخودشـان از حداکثرسازي ارزش باتوجه به نگرانی هایی درباره ریسک، نقدینگی، مسئولیت اجتماعی، حفاظت محیطی و... درنتیجه ممکن اسـت مناسـب باشـدکه یـک روش چندهدفـه بـراي بـسیاري ازمـسائل تصمیم گیري مالی انجام دهیم.
معیارهاي تصمیم گیري
بازده ( با واحد درصد)
بازده سرمایه گذاري در سهام عادي در یک دوره معین با توجه به قیمت اول و آخر دوره و منافع حاصل از مالکیت بدست می آید.
قیمت سهام در پایان دوره
قیمت سهام در ابتداي دوره
: Dt سود نقدي پرداختی در زمان
: α درصد افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدي
: β درصد افزایش سرمایه از محل اندوخته ها
ط : مبلغ اسمی پرداخت شـده توسـط سـهام داران بابـت افـزایش سـرمایه از محـل مطالبـات و آورده نقدي (راعی،115،(1383
ریسک ( با واحد درصد)
t بازده سهام در دوره
: میانگین بازده سهام در دوره
: ∂ انحراف معیار بازده سهام در دوره
نسبت تقسیم سود ( باواحد درصد ) :
سود تقسیمی هر سهم ( ریال )
درآمد هر سهم ( ریال )
ضریب نقد شوندگی
از نرخ سهام شناور براي ارزیابی نقد شوندگی استفاده گردیده است هـر انـدازه کـه ایـن نـرخ بالاتر باشد،یعنی سرعت تبدیل سهام به وجه نقد بیشتر است.
درصد مالکیت ( باواحد درصد)
نشان دهنده میزان درصد مالکیت شرکت سرمایه گذاري صنعت و معـدن درسـهام هریـک ازشرکت هاي بورسی زیرمجموعه است. هر اندازه درصد مالکیت در شرکت عضو پرتفـوي بیـشتر باشد،به لحاظ ایجاد کنترل بیشتر، مطلوبیت بیشتري را دارد.
اعتبار و قابلیت اطمینان داده ها ش
داده هاي مربوط به میزان اهمیت معیارهـا باتوجـه بـه روش ترکیبـی مـورد اسـتفاده ازاعتبـار و قابلیت اطمینان بالایی برخورداراست. داده هاي ضرایب متغیرها یا درواقع میزان هریـک از معیارهـا در رابطه با شرکت هاي بورسی برپایه مبناي نظري پژوهش ونرم افزارهاي
