بخشی از مقاله
چکیده
تربیت یکی از مباحث مورد توجه ادیان و مکاتب مختلف در طول قرون و اعصار بوده است. براي تربیت نیز بهترین دوران، دوران کودکی است. محیط اطراف و فضایی که از سوي انسان ایجاد میشود تأثیر فراوانی بر شخصیت، تیپ، رفتار و تربیت انسان و به ویژه در ردههاي سنی پایینتر دارد. نوع فضا و طرز معماري منازل و اماکن عمومی، باعث تأثیرگذاري بر نوع روابط، میزان ارتباطات و نحوهي برخوردها شده است. این نوع مناسبات خود مسائل تربیتی خاصی را در پی خواهند داشت، و از آنجا که لازمه تربیت صحیح کودك، یاري گرفتن از قرآن و احادیث ورعایت موازین اسلامی است ، بر همین اساس، هدف مقالهي حاضر بررسی ابعاد مختلف تأثیرگذاري معماري بر تربیت کودکان با استناد به آیات قرآنی و روایات می باشد. پس از تحقیق و جستجو در منابع موجود که با روش توصیفی- تحلیلی صورت پذیرفته است، ابتدا نقش معماري و به طور خاص معماري ایرانی-اسلامی بر تربیت مورد بررسی قرار گرفته است. سپس روشهاي مؤثر تربیت - با استناد به آیات و روایات - مورد بررسی و تبیین قرار گرفته و براي هر کدام از روشهاي موجود به راهکارهاي معمارانه عملی که می تواند در طراحی فضاهاي کودکان مورد توجه قرار گیرد اشاره واقع شده است. در نهایت در قالب جدولی، به صورت یک دسته بندي کلی راهکارهاي متناسب فضایی با هر یک از روشهاي تربیت ارایه می شود.
واژگان کلیدي: تربیت، معماري، کودك، قرآن ، راهکارها
مقدمه
با وجود اینکه امکان تربیت فرد در دوره هاي مختلف میسر است، اما اهمیت و ارزش تربیت در دوران کودکی با دوره هاي دیگر زندگی قابل مقایسه نیست. در این دوران جسم وجان کودك، براي پذیرش هر تربیت خوب وبد آماده است.
آنچه راکه انسان در کودکی می آموزد، در اعماق جانش نفوذ می کند و تا پایان عمر می تواند به آسانی آن را به کار بندد - فلسفی،. - 1368 امام علی - ع - در حدیثی می فرماید:»دل کودك همچون زمین خالی است، که هر دانه اي در آن بیفشانند، می پذیرد« - نهج البلاغه، نامه. - 31 غزالی نیز در این باره می گوید:»هرکار که عظیم بود، تخم آن در کودکی افکنده باشند.« و»چون ابتدا به ادب پرورید، این سخنها چون نقش برسنگ بودو اگر فرا گذاشته باشند، چون خاك از دیوار فرو ریزد - «مفیدي،. - 1372 کودکان امروزي نیز شاهد مجموعهاي از بینظمی و ناهمگونی در معماري و بافت شهري و از همه بدتر سیطرهي مادیّت و کمیّت بر زندگی انسانی هستند. کودك امروزي به دلیل معماري خاص شهري و در کنار آن تربیتهاي خاص، کمترین میزان تعامل را با اطرافیان دارد و متأثر از بینظمی معماري شهري، دچار مشکلات عدیدهاي است - خبرگذاري فارس - . تأثیر و تأثر مصنوعات بشري نسبت به یکدیگر امري است که بسیاري از پژوهشگران عرصهي فرهنگ و علوم اجتماعی و به ویژه روانشناسان بر آن صحه میگذراند. اما متأسفانه تاکنون تأثیر کیفیت فضاي معماري بر تربیت کودك کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در پژوهشهاي گذشته روشهاي تربیت در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. امید بیگی - - 1386 در پژوهش خود با عنوان »تربیت اجتماعی از دیدگاه امام علی - ع - « به روش الگویی پرداخته است. حسنی - - 1387 در مقاله اي باعنوان »روش هاي تربیت اسلامی در پرتو قرآن و نهج البلاغه« به روش الگوپردازي، پیشگیري و کنترل، در تربیت انسان پرداخته است. محمدي - - 1375 در تحقیق خود با عنوان » بررسی تربیت اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه« روش عبرت آموزي را یکی از روشهاي مورد نظر امام علی - ع - بیان کرده است. در پژوهش حاضر ما گام را فراتر نهاده ایم، و راهکارهاي فضایی تأثیرگذار براي هر یک از روش هاي مؤثر تربیت، که قابلیت اجرایی شدن را دارند مورد توجه قرار داده ایم.
روش پژوهش
پس از جستجو در منابع اصلی و فرعی، اطلاعات گردآوري شده با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. گسترده مطالعاتی این تحقیق شامل کلیه مدارك و اسناد پژوهشی موجود و در دسترس - اعم از کتب، مقالات، پایان نامه ها و... - در زمینه موضوع تحقیق است. اطلاعات مورد نیاز به شیوه کتابخانه اي و به شکل فیش برداري گردآوري شده است.
