بخشی از مقاله
چکیده :
خانواده و عوامل موثر در تربیت و استحکام آن از مباحثی است که در آموزه های دینی مورد توجه است.در متون دینی توصیه های اخلاقی،اعتقادی و عبادی زیادی وجود دارد که التزام به آنها باعث تقویت ،تربیت و استحکام خانواده و در نتیجه تربیت فرزندان نیکو می شود. التزام والدین به مسائل عبادی و معنوی و همچنین همراه کردن فرزندان در این عرصه ها،در فرزندان موثر بوده و برکات تربیتی و معنوی ویژه ای بر آنان خواهد داشت.هدف مقاله حاضر،بررسی دین در تربیت فرزندان می باشد.این مقاله با روش توصیفی کتابخانه ای و با رویکرد قرآنی روایی بر آن است که آیا قران و روایات می توانند بهترین شیوه ی تربیت فرزند را ارائه دهد؟فرض بر ان است که قرآن ،انبیاء - ص - و ائمه - ع - همگی در تربیت انسان نقش مهمی دارند.دین اسلام و مکتب توحیدی می تواند انسان را در همه ی ابعاد وجودی اش تربیت کند و والدین و مربیان می توانند با استفاده از تعالیم دین و فراهم کردن شرایط و روش های موثر فرزندی سالم،معتقد و متعهد به دین را تربیت کنند.
کلید واژه: دین، تربیت، فرزندان، قرآن، روایات
مقدمه:
از دیدگاه تعلیم وتربیت امروز شناخت و کشف روابط پدیده ها بویژه در زمینه رفتار آدمی به منظور سازگاری هر چه بیشتر انسان با محیط می باشد روانشناسان معتقدند در صورت تامین نیازهای بدنی ، روانی و عاطفی ، انسان خوشبخت و موفق و سعادتمند خواهد شد اما برای درک و وصول به جریان حقیقت الهیه و تربیت انسان کامل و رسیدن به لقای پروردگار که غایت تربیت اسلامی و سعادت حقیقی است ، نیاز به وحی و تدبر و بهره گیری از آن را داریم. با مطالعه و بهره گیری از سیره پیامبران -صلی االله علیهم اجمعین- و ائمه معصومین علیهم السلام که به فرمایش قرآن کریم الگوی حسنه می باشند سعادت دنیا و آخرت فراهم خواهد شد که البته سیره پیامبران، بویژه خاتم ایشان مخالفتی با کارهای علمی و تحقیقی و ثمرات عاقلانه آنها ندارد با این توصیف اهمیت و جایگاه تعلیم و تربیت اسلامی و ضرورت تربیت انسان روشن می شود.
این جایگاه روش های مخصوص به خود را دارد روش های تربیتی گاه به صورت خودتربیتی است و گاه دیگر تربیتی، گاه گفتاری و گاه عملی،گاه سلبی - بازدارنده - و گاه ایجابی - اصلاحی - و گاه عام - برای همه مراحل سنین - و گاه خاص است. روش های تربیتی اخلاقی را که با رفتار سروکار دارد در 3 حوزه شناختی عاطفی - انگیزشی - و رفتاری مورد توجه قرار می دهیم مقصود از روش چارچوب ها و قوانین کلی است که هر یک - مستقلا یا به کمک روش های دیگر- ویژگی رسانندگی به مقصود را داراست برای تحقق هر روش ممکن است شیوه ها و فنون متعددی وجود داشته باشد که مقصود مقررات جزئی تری نسبت به روش هاست. - دیلمی، آذربایجانی،1379،ص - 265در بیان روش ها یک تربیت منطقی وجود دارد که از روش های تربیتی سهل تر شروع می شود و به روش های خودتربیتی و مشکل ختم می گردد این ترتیب هم با رشد روانی انسان منطبق است هم با آموزه های اسلام هماهنگ است هم روش با تعریف و توضیح آن شروع می شود و در مرحله بعد با استفاده از آیات و روایات استناد آن به اسلام ثابت می شود.
مفهوم شناسی
تربیت از ماده » ماده ربو« به معنای افزودن و رشد و نمو کردن است؛ اما در تعلیم و تربیت، هر متفکری از زاویه ای به آن نگریسته است. به عنوان نمونه، تربیت به معنای پرورش دادن و پروراندن است و پروراندن هر چیزی به کمال رساندن آن است تا تمام قابلیت های آن شکوفا گردد. به عبارت دیگر تربیت در انسان به معنای فراهم آوردن زمینه رشد و پرورش استعدادهای درونی و قوای جسمانی و روانی او برای وصول به کمال مطلوب است. و این کار در واقع عملی است آگاهانه با هدف رشد دادن، ساختن، دگرگون کردن، شکوفا نمودن استعدادهای مادرزادی بشر. - اسماعیلی یزدی، 1390، ص - 39 تربیت دینی عبارت است از مجموعه ی اعمال عمدی و هدفدار، به منظور آموزش گزاره های معتبر یک دین به افراد دیگر، به نحوی که آن افراد در عمل و نظر به آن آموزه ها متعهد و پایبند گردند. - همان،ص - 26
والدین و تربیت فرزند
مراجعه اجمالی به سیره معصومان - ع - نشان می دهد که خود آنان به تربیت دینی فرزندان خود اهمیت می دادند و یاران و پیامبران خود را نیز به این امر سفارش می کردند. یکی از اصحاب پیامبر - ص - نقل می کند: من با گروهی از طایفه خود که همگی در سن جوانی بودیم، نزد پیامبر - ص - رفتیم و بیست روز نزد ایشان ماندیم. پیامبر - ص - مهربان و دلسوز بود. زمانی که اشتیاق ما به خانواده هایمان را دید، فرمود: به سوی خانواده های خود برگردید، در میان آنان بمانید، آنان را امر - به نماز و سایر دستورهای دینی - کنید، به آنان آموزش دهید و چنان که دیدید من نماز می خوانم، نماز بخوانید. - بخاری، بی تا، ج8، ص - 132
این روایت به روشنی بیان می کند که پیامبر - ص - تربیت دینی فرزندان و حتی همسران را وظیفه پدر می داند و بر این امر نیز تاکید دارد. مراجعه به روایات دیگر نیز نشان می دهد که مادران نیز در این موضوع مسئولیت دارند. روایتی است معروف از رسول خدا - ص - ؛ در این روایت ایشان می فرمایند: بدانید همه شما حافظ مصالح هستید و همه شما در برابر کسانی که حافظ مصلح آنان هستید مسئولید...زن نیز حافظ مصالح خانواده شوهر و فرزندان او است و در برابر آنان مسئول است. بدانید همه شما حافظ مصالح هستید و همه شما در برابر کسانی که حافظ مصالح آنان هستید مسئولید. - حویزی، 1370، ج3، ص - 408 در این روایت پیامبر به صراحت، زنان را حافظ مصالح خانواده شوهر و فرزندانش دانسته است. یکی از مصالح فرزندان اهتمام به تربیت فرزندان است.
1ایجاد محیط تربیت مساعد:
یکی از عوامل تکوین وتغییر انسان ، شرایط مختلف محیط اعم از زمان، مکان ومحیط اجتماعی است در بسیاری از موارد دستکاری محیط و فراهم نمودن محیط و فراهم نمودن محیط تربیتی مساعد و مناسب می تواند رفتار، افکار و خصلت های فرد را تغییر دهد و ویزگی های جدید را جایگزین کند ، این روش به طور عمده از طریق دیگران و اولیای افراد اعمال می شود ولی خود فرد نیز تا حدی موثر است شیوه هایی که برای تحقق ساختن این روش لازم است به تربیت عبارتند از زمینه سازی، الگو سازی، سالم سازی محیط و تغییر موقعیت.
