بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مسائل اساسی و قابلتوجه برای یک خانواده متعالی، تغذیه سالم و مدیریت سلامت تغذیه بر اساس آموزههای ثقلین است. سلامت تغذیه از جایگاه بالایی در فرهنگ اسلامی برخوردار است. نگارنده در این پژوهش با روش توصیفیتحلیلی و با استناد به آیات قرآنکریم و روایات معصومان - ع - به بیان ویژگی تغذیه سالم برای یک خانواده متعالی پرداخته و در صدد ترسیم الگوی تغذیه سالم برای یک خانواده است. بر اساس این الگو، ویژگیهای غذا از دیدگاه قرآنکریم عبارت است از: غذای حلال، طیب، حسن و غذای کریم. مؤلفههای مهم الگوی تغذیه سالم برای یک خانواده متعالی عبارتند از: نوع غذا, شیوههای تولید غذا و آداب غذا خوردن.
مقدمه
تمامی موجودات زنده اعم از انسان و غیر انسان براساس سرشت ساختاری خود نیاز به تغذیه دارند. تفاوت انسان با سایر موجودات در این است که انسانی که خلیفه خدا در زمین و مسجود ملائکه است، باید برای زندگی خود و رسیدن به این جایگاه، نقشه راه و الگوی مناسب زندگی داشتهباشد. این الگو شامل مؤلفههای زیادیاست که باید همگی با هم و پابهپای هم، شکل بگیرند و رشد کنند. یکی از این مؤلفهها برنامه مناسب برای تغذیه سالم است. رشد، طول عمر، زاد و ولد، سلامتی و تندرستی، اخلاق و رفتار، قدرت جسمی و روحی و... همه و همه در گرو رعایت الگوی تغذیه سالم است.
یکی از تفاوتهای اصلی سبک زندگی خانواده اسلامی با سبک زندگی خانواده غربی، توجه به خوراک حلال،سالم و غیر مضرّ برای افراد جامعه است. سبک زندگی خانوادههای غربی و توسعهیافته که مشتمل بر غذاهای آماده، پرچرب و ناسالم است، درصد قابلتوجهی از افراد را درگیر بیماریهای جدّی میکند.
خالق هستی، این جسم خاکی را به انسان امانت داده و از روح خود در آن دمیده و آنگاه او را خلیفه خود در زمین قرار داده تا با طیّ مسیر و انجام تکالیف الهی به جایگاه شایسته و بایسته خود برسد. از اینرو، این خلیفه الهی موظّف است به نحو احسن با رعایت احکام و آدابی که امانتدهنده به او آموخته است از این امانت الهی محافظت کند و حیات مادی خود را مقدمهای برای حیات معنوی و در نهایت لقاء الهی قرار دهد.
کیفیّت و کمّیّت خوراک افراد جامعه و خانواده یکی از مباحث مهم سبک زندگی اسلامیاست. در این راستا سیاستهای کلی سلامت از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده که شامل 14 بند است. بند 12 آن بهصورت مجزا به »بازشناسی، تبیین، ترویج، توسعه و نهادینه نمودن طب سنتی ایران« اختصاص یافته که ذیل آن به »اصلاح سبک زندگی در عرصه تغذیه« تأکید شدهاست
همچنین شورای عالی سﻻمت و امنیت غذایی به استناد بند الف ماده 84 قانون برنامه چهارم توسعه و آیین نامه اجرایی آن، مصوب 1385/08/13هیأت وزیران، دستگاهها و نهادهای متولی نظیر: گمرک، دامپزشکی و جهاد کشاورزی، آموزش و پرورش، آموزش عالی، سازمان ملی استاندارد، وزارتخانههای: دادگستری، نیرو، کشور، رفاه و تأمین اجتماعی، صنایع و معادن، بازرگانی، ورزش، سازمان حفاظت محیط زیست، صدا و سیما و سازمانهای مردمنهاد را مسؤول سیاستگذاری در موارد مرتبط با سلامت
تغذیه سالم در خانواده با استناد به معارف قرآن و اهل بیت - ع -
همگانی و تغذیه بهشمار آوردهاست. و نیز طبق ماده 34 قانون برنامه پنجم توسعه، وزارت بهداشت باید برای گروههای سِنّی مختلف، سبدغذایی مطلوب تدوین نماید
حضرت علی - ع - میفرماید: »لاتطلب الحیاه لتأکل بل أطلب الأکل لتحیا - «ابن أبیالحدید، :1404 ج 20، ص: - 334 زندگی را برای خوردن مخواه؛ بلکه خوردن را برای زندگی بخواه. در قرآن و روایات، سلامت تغذیه از جایگاه بالایی برخوردار است که دستیابی به آن مستلزم عبور از گذرگاه معنوی و جهانبینی توحیدیاست. یکی از مؤلفههای مهم سبک زندگی اسلامی، مدیریت سلامت تغذیه خانواده از طریق هدفمندکردن زندگی مادی تحت تعالیم الهی و اعتقادات معنوی است.
بیش از 250 آیه در قرآنکریم مربوط به تغذیه و بهرهبرداری از نعمات الهی و رزق حلال و طیب است. خداوند خود را در قرآنکریم، مطعم - اطعامدهنده - نامیده - الانعام:14؛ شعراء: - 79 و رزق و روزی موجودات را به خود نسبت دادهاست - طه: 131؛ انفال: 26 ؛ روم: - 40؛
اهلبیت پیامبر - ص - را در ارتباط با اطعام نیازمندان، میستاید - انسان: - -8؛9 بر اهل مکه بر دو چیز یعنی غذا و امنیّت، منّت مینهد و در اصل، عبادت خود را مرهون دو عامل نگهدارنده فرد و جامعه یعنی سلامت بدن و اجتماع میداند - قریش: . - 4-3
در قرآن سورهای به نام مائده به معنی سفره غذا وجود دارد و از روز نزول این مائده آسمانی به »عید« تعبیر شدهاست - مائده: - 114 و حضرت عیسی - ع - درخواست همین مائده را آسمانی کردهاست - مائده: . - 114
حضرت موسی - ع - نیزمسأله نیاز به غذا را برای انجام کار نیک از خدا طلب کردهاست - قصص:. - 24 همچنین از نزول دو غذای منّ«» و »سلوی« بر بنیاسرائیل بهعنوان معجزه حضرت موسی - ع - یاد شدهاست - طه:. - 80
خداوند متعال در قرآنکریم برای تغذیه، بعد معنوی قائل است - بقره:174؛ نساء - 160/؛ انسانها را به تفکر و تعقل در انواع روزیها فرا میخواند - نحل:67؛ رعد:3 و - 4؛ کسانی را که رزق و روزیهای حلال را به ناروا حرام کردهاند زیانکارانی معرفی کرده که سخت گمراه شدند و هدایت نیافتند - انعام: - 140؛
کرامت و فضیلت انسان بر بسیاری از مخلوقات را رزق طیب معرفی کردهاست - اسراء: - 70؛
سوگند به غذا را در ردیف سوگندهای الهی آورده که حاکی از عنایت خاص پروردگار عالم به قوانین حیات و از جمله تغذیه است - تین: - 3-1 و در قیامت از نعمتها و از جمله غذا و طعام سؤال میکند - تکاثر: . - 8
مفسران قرآن نیز در تفسیر آیات الاحکام، یک بخش را به آیات مربوط به خوردنیها و آشامیدنیها اختصاص دادهاند و این آیات را به چند طبقه تقسیم بندی کرده اند
