بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به منابع آبی محدود در ایران و کاهش بارندگیهای اخیر، استفاده بهینه از این مایع حیات امری ضروری تلقی میگردد، که می-توان با اعمال روشهای مدیریتی صحیح و به کارگیری مواد اصلاح کننده باعث افزایش کارایی مصرف آب و حفظ و نگهداری آن در خاک شد. بدین منظور این تحقیق با هدف بررسی اثر سطوح مختلف سوپرجاذب و تنش آبی بر صفات مورفولوژیک کدو با دو فاکتور، مقدار سوپرجاذب در4 سطح S1، S2، S3 و S4 - صفر، 0/2، 0/4 و 0/8 گرم در کیلوگرم خاک - و 2 سطح رژیم آبیاری I1 و I2 - دور آبیاری 2 روز به عنوان آبیاری مطلوب و 4 روز به عنوان آبیاری طولانیمدت - به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار انجام گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که رژیم آبیاری، سوپرجاذب و اثرات متقابل آنها بر قطر ساقه، طول ساقه اصلی و طول بوته کدو تأثیر معنیدار داشت. همچنین نتایج حاکی بر آن بود که کاربرد 0/8 گرم سوپرجاذب در شرایط مطلوب آبیاری بالاترین طول ساقه اصلی و طول بوته را داشت. کاربرد 0/4 گرم سوپرجاذب در شرایط مطلوب آبیاری بالاترین قطر ساقه را داشت.
واژههای کلیدی: سوپر جاذب، تنش خشکی، صفات مورفولوژیک
.1 مقدمه
خشکی از جمله مهمترین عوامل کاهش دهنده پتانسیل تولید در اراضی کشاورزی است. در کشور ایران اقلیم خشک و نیمه خشک اغلب مناطق را تحت تأثیر قرار داده و خصوصاً خشکسالیهای اخیر به این مشکل افزوده است. کاهش تلفات آب و افزایش راندمان آبیاری همواره مورد نظر محققان و متخصصین امر کشاورزی بوده است، یکی از راههای مورد نظر محققان کشاورزی استفاده از مواد اصلاح کننده و افزودنی به خاک است - پوراسماعیل و همکاران، . - 1:1388 پلیمرهای سوپرجاذب، ژلهای آب دوستی هستند که پس از جذب آب و در اثر خشک شدن محیط، آب داخل پلیمر به تدریج تخلیه شده و بدین ترتیب خاک به مدت طولانی مرطوب میماند - راجو و همکاران، . - 1795:2002 مادهای که قابلیت جذب حداقل 20 برابر وزن خود را دارا باشد به عنوان سوپرجاذب ارزیابی میشود. مقدار جذب آب در این پلیمرها بسته به فرمول بندی، آب، ناخالصیها و مقدار نمک موجود، از مقادیر بسیار کم حدود 20 برابر وزنی تا بالاتر از 200 برابر وزنی متغییر است - عسگری و همکاران، . - 80:1994 عابدیکوپایی و مسفروش - 100:1388 - ، در تحقیقی بر روی خیار گلخانهای با چهار سطح سوپرجاذب - صفر، 4، 6 و 8 گرم در کیلوگرم خاک - ، در دو نوع بافت خاک - لومیرسی و شنی - و با سه رژیم آبیاری %50 - ، %75 و %100 نیاز آبی گیاه - نشان دادند که استفاده از 4 گرم هیدروژل در هر کیلوگرم خاک در یک بافت سبک و در شرایط بدون تنش %100 - نیاز آبی گیاه - یا تنش ملایم %75 - نیاز آبی گیاه - ، بهترین عملکرد و کارآیی کاربرد آب، کود و کیفیت محصول را در پی داشت. نجاتعلی و همکاران - 1384 - اثر نوعی پلیمر آب دوست را بر دور آبیاری در کشت گیاه خربزه بررسی کردند. آزمایش شامل سه دور آبیاری 6 - ، 10 و 12 روز - و پنج سطح مختلف پلیمر - صفر، 10، 15، 20، 25 گرم در کیلوگرم خاک - انجام شد. نتایج این آزمایش نشان داد که استفاده از هیدروژل سوپرجاذب تأثیر مثبت روی شاخصهای شادابی بوته، تولید بیولوژیک و وزن میوه خربزه در شرایط تنش خشکی داشت. به طوریکه تیمار با دور آبیاری 6 روز و 15 گرم پلیمر بیشترین تولید بیولوژیک را داشت.
.2 مواد روش
پزوهشی گلدانی در مهر و آبان 1394 در دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه انجام شد. این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. فاکتورها شامل سوپرجاذب رطوبت 0 - ، 0/2، 0/4 و 0/8 گرم در کیلوگرم خاک - و خشکی - دور آبیاری مطلوب و دور آبیاری طولانیمدت - بود. برای گیاهان دور آبیاری مطلوب 2 روز و دور آبیاری طولانیمدت 4 روز در نظر گرفته شد. بذر کدو بصورت متراکم کشت شد اما پس از سبز شدن و در مرحله دو برگی در هر گلدان 3 بوته نگه داشته شد. در نهایت صفات ارتفاع بوته، ارتفاع ساقه اصلی و قطر ساقه اندازهگیری شد. برای تجزیه داده ها از نرمافزار SAS نسخه 9.2 استفاده شد. شکلها نیز با استفاده از نرمافزار Excel رسم گردید. مقایسه میانگینهای مربوط به هریک از تیمارها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد صورت گرفت.
.3 نتایج و بحث
.1.3 ارتفاع بوته
نتایج تجزیه واریانس دادههای حاصل از آزمایش - جدول - 1 نشان داده که اثر مقادیر مختلف سوپرجاذب و رژیم آبیاری بر ارتفاع بوته در سطح 1 درصد معنیدار بود. بیشترین ارتفاع بوته 9/16 - سانتیمتر - در نتیجه رژیم آبیاری مطلوب 2 - روز - و کمترین ارتفاع بوته 6/44 - سانتیمتر - از دور آبیاری طولانیمدت 4 - روز - حاصل گردید - جدول . - 2 بیشترین ارتفاع بوته مربوط به تیمار 0/8 گرم سوپر جاذب در کیلوگرم خاک به ارتفاع 8/34 سانتیمتر بود که نسبت به سطوح دیگر اختلاف معنیدار داشت - جدول . - 3 اثر متقابل مقادیر سوپر جاذب و رژیم آبیاری به کار رفته در آزمایش بر ارتفاع کدو در شکل 1 نشان داده شده است و همانطور که مشاهده میشود بیشترین ارتفاع بوته 10/40 - سانتیمتر - مربوط به استفاده 0/8 گرم سوپرجاذب و رژیم آبیاری مطلوب بود. همچنین مصرف پلیمر سوپر جاذب در شرایط تنش باعث بهبود ارتفاع گردید. نتایج کریمی - 1380 - بر روی ارتفاع بوته، گیاه سویا نشان داد که استفاده از پلیمر سوپر جاذب در افزایش ارتفاع بوته مؤثر است.
.2.3 ارتفاع ساقه اصلی
نتایج آزمایش بیانگر اثر معنیدار تیمار رژیم آبیاری بر ارتفاع ساقه اصلی بود، در حالیکه اثر تیمار سوپر جاذب و اثرمتقابل سوپر جاذب و رژیم آبیاری معنیدار نبود - جدول . - 1 جدول مقایسه میانگین - جدول - 2 نشان داد که بیشترین 6/03 - سانتی-متر - و کمترین ارتفاع ساقه 4/72 - سانتیمتر - به ترتیب مربوط به آبیاری با رژیم 2 روز و 4 روز بود. باوجود اینکه برهمکنش سوپرجاذب و رژیم آبیاری معنی دار نبود ولی سوپرجاذب در شرایط تنش خشکی توانسته بود باعث بهبود ارتفاع ساقه گردد - شکل . - 2 زنگویینسب و همکاران - 93:1391 - طی آزمایش بر روی نهال آتریپلکس دریافتند که استفاده از هیدروژل تأثیر مثبت و معنیداری بر شاخصهای ارتفاع نهال، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه و طول ریشه داشت.
جدول .1 تجزیه واریانس اثر کاربرد سطوح مختلف ابرجاذب و رژیم آبیاری بر صفات مرفولوژیک کدو.
.3.3 قطر ساقه
با توجه به نتایج تجزیه واریانس - جدول - 1، اثر سطوح مختلف رژیم آبیاری و سوپرجاذب بر قطر ساقه در سطح احتمال 1 درصد معنیدار بود و اثرمتقابل سوپر جاذب و رژیم آبیاری در سطح 5 درصد معنیدار بود. کمترین قطر ساقه 3/15 - میلی-متر - مربوط به رژیم آبیاری 2 روز و بیشترین قطر ساقه 4/07 - میلیمتر - مربوط به رژیم آبیاری 4 روز بود - جدول . - 2 با وجود عدم معنیداری اثرات متقابل سوپرجاذب و رژیم آبیاری، کمترین قطر ساقه 3/73 - میلیمتر - مربوط به تیمار 0/8 گرم سوپرجاذب با رژیم آبیاری 4 روز بود - شکل . - 3 یوسفیفرد و همکاران - 7:1390 - در تحقیقی بر روی ذرت دانهای بیان کردند که استفاده از پلیمر سوپر جاذب، بر عملکرد دانه، ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد ردیف دانه در بلال، عملکرد بیولوژیک و وزن هزار دانه مؤثر بوده است.
جدول .2 مقایسه میانگین اثر رژیمهای آبیاری بر صفات مرفولوژیک کدو.
