بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر اخلاق حرفهای بر مهارتهای ارتباطی مدیران در سازمان تأمین اجتماعی استان آذربایجانشرقی میباشد. در این پژوهش تأثیر اخلاق حرفهای بر اساس منشور اخلاقی سازمان تأمین اجتماعی و مهارتهای ارتباطی مدیران در سه مهارت؛ کلامی، شنود و بازخورد مورد بررسی قرار گرفته است. جامعهی آماری پژوهش حاضر مدیران عالی و میانی واحدهای بیمهای و درمانی سازمان مورد مطالعه به تعداد 249 نفر میباشد. حجم نمونهی آماری بر اساس فرمول کوکران، 151 نفر برآورد شده است. روش نمونهگیری به صورت تصادفی طبقهای میباشد. ابزار جمعآوری اطلاعات در پژوهش حاضر پرسشنامه میباشد. روایی پرسشنامه به صورت محتوایی است. پایایی پرسشنامه توسط آزمون آلفای کرونباخ برای سؤالهای اخلاق حرفهای و مهارتهای ارتباطی پرسشنامه به ترتیب با اعتبار 0/91 و 0/726 مورد تأیید قرار گرفته است. برای آزمون فرضیههای پژوهش از آزمونهای پیرسون و رگرسیون دو متغیره استفاده شده است. نتایج حاصل بیانگر آن است که نتایج حاصل بیانگر این است که رعایت اخلاق حرفهای باعث توسعه مهارتهای ارتباطی مدیران و ابعاد آن در سازمان تأمین اجتماعی میشود.
کلیدواژهها: اخلاق حرفهای3، مهارتهای ارتباطی4، مهارتهای شنود5، مهارتهای کلامی6، مهارتهای بازخورد7
-1 مقدمه
ضوابط رفتار اخلاقی، مهمترین خطمشی هر حرفه را تشکیل می دهد و در برگیرنده مواردی از جمله ویژگیهای اصلی هر حرفه و روابط اعضای حرفه با جامعه و یکدیگر است - یقینلو و همکاران، 1382، . - 5 با توجه به اینکه حرفههای مختلف برحسب میزان حساسیت و وظیفهای که در خدمت به جامعه دارند دارای معیارهای اخلاقی متفاوت هستند، معیارهای اخلاقی، اصول مشترک خصوصیات، ارزشها و صلاحیتها را مشخص میکنند - چراغی، 1388، . - 2 ارزشها، اصلیترین منبع اخلاق به شمار میآیند و در واقع اخلاق، به اجرا درآوردن ارزشها است. اخلاقیات، نظامی از ارزشها، بایدها و نبایدهایی هستند که بر اساس آن، نیک و بدهای سازمان مشخص و عمل خوب از بد متمایز میشود - محسنوند، 1387، . - 2 بنابراین زمانی که فردی وارد سازمانی میشود به راحتی متوجه میشود که آن سازمان دارای نوعی رفتار ویژه است که در تک تک افراد آن سازمان قابل مشاهده است. در یک جمله اخلاق حرفهای8 متأثر از اخلاق سازمانی9 است - تقیزاده، 1388، . - 2-1 اخلاق حرفهای از طریق سالمسازی و بهینه کردن عملکرد امروز سازمانها، بازار فردای آنها را تضمین میکند و این کالای کم بهایی نیست - فرامرز قراملکی، 1387، . - 107-106 اخلاق حرفه ای یکی از مؤثرترین کنترلهای درونی یا خود کنترلی است - میرسپاسی، 1384، . - 77 اما شرط لازم اعمال مدیریت، بر هر ماهیت یا پدیدهای، شناسایی مؤلفههای درگیر و اثرگذار بر آن ماهیت و پدیده، و طبقهبندی آن در چارچوبی مشخص و قابل تشخیص است - خاوندکار و همکاران، 1388، . - 139
ارتباط مؤثر یکی از عناصر کلیدی موفقیت مدیران است - مقیمی، 1385، . - 311 ارتباطات مؤثر نه تنها کلید فتح تمام درهای بسته در جهان است، بلکه فعالیتی اجتنابناپذیر و الزامآور برای زندگی فردی، گروهی و سازمانی در تمام جوامع بشری میباشد - فرهنگی و همکاران، 1386، . - 9 ارتباطات مؤثر مستلزم آن است که افراد منظور یکدیگر را درست درک کنند و پاسخ آنها به نحوی باشد که جریان تبادل اطلاعات را به طور ترجیح در مسیری که مد نظر همدیگر است، پیش ببرند - هلر، 1383، . - 6 بدین منظور هر مدیری باید کوشش کند تا با ایجاد ارتباط دو جانبهی مثبت، سبب ایجاد تفاهم، احساس رضایت و خرسندی متقابل کارکنان و کارگران با یکدیگر شده و زمینهی انگیزش و رشدیافتگی افراد را برای رسیدن به اهداف سازمان فراهم سازد.
مهارتهای ارتباطی1 به رفتارهایی اطلاق میشود که شخص میتواند از آن طریق با دیگران به نحوی ارتباط برقرار کند که به بروز پاسخهای مثبت و پرهیز از پاسخهای منفی منتهی شود - قبادی، 1387، . - 18 بدیهی است که ارتباطات و چگونگی جهتگیری آنها به سمت اهداف سازمانی از نکات ضروری مورد توجه مدیران است. مدیران نیز دریافتهاند که ارتباط مؤثر با منابع انسانی و درک انگیزههای ارتباطی کارکنان در توفیق آنان برای دستیابی به اهداف طراحی شدهی سازمان عامل مؤثری است - رضاییان، 1379، . - 284 امروزه همه به اهمیت و تأثیر برقراری ارتباطات میان فردی در محیطهای حرفهای واقفاند. همه شاهد برگزاری کلاسهای مهارتهای میان فردی برای متخصصان و افراد مختلف هستند. از اینرو انتظار معقولی خواهد بود که از شاغلان این حرف خواسته شود در مورد انواع مهارتهای اجتماعی و آثار این مهارتها در تعامل اجتماعی از دانش و آگاهی لازم برخوردار باشند - هارجی و همکاران، 1386، . - 11 روابط انسانی، توسعهدادن مهارت عملی است تا به شخص بیاموزد که چگونه خویشتن را با محیط اجتماعی خود سازگار سازد - قرایی، 1386، . - 4 برقراری ارتباطات یکی از مهمترین ابزار جامعهی متمدن میباشد. همانطور که ارتباطات برای انسان حیاتی است، برای انجام عملیات سازمانی یا به عبارت بهتر برای شکلگیری و بقای سازمان نیز حیاتی میباشد. بدون ارتباطات، سازمانی وجود نخواهد داشت. ارتباطات نه تنها مهمترین ارکان پدیدارشدن سازمانها است بلکه عامل تداومبخش حیات آن نیز میباشد - مرتضوی و مهربان، 1383، . - 124 در واقع ارتباط، تار و پود سازمان را به هم پیوند میدهد و موجب یکپارچگی و وحدت سازمانی می-شود. مسئولیت ایجاد ارتباطات صحیح در سازمان بر عهدهی مدیریت است. از اینرو مدیران باید از کم و کیف فرآیند ارتباطی، آگاه باشند و نحوهی برقراری ارتباطات مؤثر را بدانند - الوانی، 1379، . - 167 روابط انسانی حاکم بر محیط کار از جملهی عواملی است که سازمان را به مجموعهای از افراد همگن و همفکر تبدیل میکند تا بر روابط متقابل آنان اثر گذارد - نجفبیگی، 1385، . - 43 به طور کلی هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر اخلاق حرفهای بر مهارتهای ارتباطی آنان در سازمان مورد مطالعه میباشد.
-2 ادبیات پژوهش
ادبیات پژوهش در سه بخش اخلاق حرفهای، مهارتهای ارتباطی و برگزیدهی پیشینهی تحقیقات گذشته مورد بررسی قرار گرفته است:
-1-2 اخلاق حرفهای: امروزه داشتن اخلاق حرفهای، به عنوان یک مزیت رقابتی در سازمان مطرح میباشد. فردآر. دیوید1 میگوید: در سازمان، اصول اخلاقی خوب از پیششرطهای مدیریت استراتژیک خوب است اصول اخلاقی خوب، یعنی سازمان خوب - بیکزاد و همکاران، 1389، . - 2 از بعد سازمانی با اتکاء به اصول اخلاق، مدیران قادر میشوند تا تصمیم بگیرند که چه چیزی درست و چه چیزی نادرست است - الوانی و رحمتی، 1386، . - 46
شیخ ابوعلی سینا2 در تعریف اخلاق میگوید: اخلاق حالتی نفسانی است که بدون نیاز به فکر و تأمل، آدمی را به سمت انجام کار حرکت میدهد. علامه مجلسی3نیز در تعریف اخلاق میگوید: اخلاق ملکهای نفسانی است که به آسانی از انسان صادر میشود - تولایی، 1389، . - 4 در عالم فلسفه، از یکسو، طیفی از فلاسفه، از اپیکور4، افلاطون5 و ارسطو6 گرفته تا کانت، جان استوارت میل7 و دیگران، هر یک مفهوم و ملاک بنیادی همچون لذت، عدالت، فضیلت، وجدان، نفع و فایده عمومی و.... را برای نظامهای اخلاقی پیشنهادیشان در نظر گرفته و بنایی عظیم بر آن مفهوم بنیادین بنا نهادهاند - ریسمانباف، 1388،. - 50 پیتر دراکر8 اخلاقیات را در همهی جنبههای زندگی تصدیق میکرد و اخلاق را همزاد با فرد میداند - مالکولم و نیل تیبور9، 2010، . - 376-375
منظور از اخلاق حرفهای مسئولیت اخلاقی فرد از حیث شغل است. هر شغلی مسئولیت اخلاقی خاصی میآفریند - لشکربلوکی، 1387، . - 4 اخلاق حرفهای عبارت است از یک فرآیند تفکر عقلایی که هدف آن محقق کردن این امر است که در سازمان چه ارزشهایی را، چه موقع، باید حفظ و اشاعه نمود و نسبت به آن پایبند بود - سرمدی و شالباف، 1386، . - 100 اخلاق حرفهای باید بر دو مؤلفه استوار باشد: الف - مبتنی بر شناخت فرهنگ جامعه، ب - مبتنی بر شناخت کافی از حرفه. هر جامعهای از یک فرهنگ خاص شکل گرفته است و در هر جامعه ای یک سری اصول اخلاقی وجود دارد که این اصول از یک فرهنگ پیروی مینمایند - جواهر دشتی و همکاران، 1387، . - 8 از مبانی اخلاق حرفهای داشتن صلاحیت برای انجام کار میباشد و افراد نباید کاری را قبول کنند که صلاحیت انجام آن را ندارنداصولاً. داشتن صلاحیت حرفهای جزئی از اخلاق حرفهای است - میزگرد، 1389، . - 6 یک اخلاق حرفهای متعالی همانند اخلاق حرفهای اسلامی10 یک بستر و قدرتی را برای کل نیروی کار بر خلاف چالش عظیم غیرقابل پیشبینی که در پس آن وجود دارد تأمین میکند - کامار و چیروزه11، 2010، . - 83
از جمله ابزارهایی که سازمان میتواند از طریق آنها، آرمانها و اهداف اخلاقی خود را محقق سازد منشور اخلاقی و منشور رفتاری است که امروزه کاربرد وسیعی یافته است. الف - منشور اخلاقی: شامل مجموعه ارزشهایی است که نسبت به دیگر ارزشها برای سازمان دارای اولویت بیشتری بوده و باید از سوی کارکنان و مدیران پیروی شوند - بیکزاد و همکاران 1389، . - 6 ب - منشور رفتاری: شامل رفتارهایی که مطلوب سازمان است و باید در محیط کار انجام شوند - الوانی و رحمتی، 1386، . - 55
