بخشی از مقاله
چکیده
زمینه و هدف: مهارت ارتباطیتوانایی برقراري ارتباطِ مؤثر و کارآمد با دیگران است. کتابداران به واسطهي ماهیت کاري و اهمیت رسالتشان نیازمند بهکارگیري مهارتهاي ارتباطی مؤثر هستند. هدف پژوهش حاضر تحلیل راهبردي عوامل و موانع مؤثر در بهکارگیري مهارتهاي ارتباطی مدیران و کتابداران کتابخانههاي عمومی استان خوزستان میباشد.
روششناسی: این پژوهش به لحاظ هدف از نوع کاربردي و به لحاظ ماهیت و نحوهي گردآوري اطلاعات از نوع توصیفی و پیمایشی است. جامعهي پژوهش شامل تمامی مدیران و کتابداران کتابخانههاي عمومی استان خوزستان به تعداد 381 نفر است که پس از سرشماري و توزیع پرسشنامه تعداد 277 مورد عودت داده شد.
ابزار مورد استفاده، پرسشنامهي محققساختهاي است که با مطالعهي پیشینه و ادبیات موضوع و در محیط Google doc طراحی شده و پایایی آن با کاربرد ضریب آلفاي کرونباخ در نرمافزار آماري SPSS22 به میزان 0/82 محاسبه شده است. همچنین براي تحلیل یافتهها از روشهاي آمار توصیفی - فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف معیار - ؛ و آزمونهاي آمار استنباطی شامل t مستقل، ANOVA، کولموگروف-اسمیرنوف، HSD توکی و لوین استفاده شده است.
یافتهها و نتیجهگیري: این پژوهش نتایجی را در 7 بعد از عوامل درونی شامل پذیرش و اعتماد، ارتباطات غیرکلامی و زبان بدن، ویژگیهاي شغلی، صداقت، همدلی و همدردي، کمیت و کیفیت ارتباط، شکایت و خشم، تلاشهاي فردي؛ و 5 بعد از عوامل بیرونی شامل اجتماع و محیط، ویژگیهاي، نگرشهاي مدیریتی، آموزش و نظام ارتقا که مدیرا و کتابداران براي کاربست مهارتهاي ارتباطی با آن مواجهاند ارائه میدهد . از مجموع 36 مؤلفهاي که در 7بُعد از عوامل درونی مورد بررسی قرار گرفت، 6 نقطه قوت و 8 نقطه ضعف مشاهده، و 22 عامل باقی مانده در وضعیت متوسط قرار داشتند که میانگین 2/986 بهدست میآید. اما نتایج حاصل از تحلیل یافتههاي پژوهش نشان داد مدیران و که کتابداران کتابخانههاي عمومی استان خوزستان از 21 عامل مورد بررسی در 5 بعد از عوامل بیرونی، با 2 فرصت مواجه، و با 15 تهدید روبرو هستند و 4 عامل دیگر نیز وضعیت متوسطی را دارا هستند و میانگین 2/296 براي عوامل بیرونی بهدست میآید که وضعیت نامطلوبی است، و در کل میانگین به دست آمده براي تمامی مؤلفهها و ابعاد مورد بررسی عدد 2/641 به دست می آید که نشانز اوضعیت نسبتاً مطلوبی دارد. همچنین بین متغیر کل مهارتهاي ارتباطی کتابداران و هر یک از متغیرهاي سابقه خدمت، میزان تحصیلات و رشته ي تحصیلی تفاوت معنی داري مشاهده شده است.
اصالت/ارزش: پژوهش حاضر از نخستین مطالعاتی است که عوامل و موانع مؤثر در بکارگیري مهارتهاي ارتباطی کتابداران در کتابخانههاي عمومی را مورد بررسی قرار میدهد.
مقدمه، بیان مسئله و ضرورت پژوهش
امروزه یکی از هدفهاي عمده و اساسی مدیریت عملکرد و رفتار سازمانی، توسعه منابع انسانی و ایجاد اصلاحات لازم به منظور بهسازي منابع انسانی است. از جملهي این اهداف، بهدست آوردن معیارها و مبانی براي اصلاح فرایند کاري و سازمانی آیندهي سازمان میباشد
بسیاري از سازمانها در پی افزایش بهرهوري، تعهد و مشارکت کارکنان به عنوا ن ابزاري براي رقابت در جامعه میباشند - ماتیز2، 2007 ، ص . - 68 از جملهي این ابزارها میتواند مطالعهي جوانب مختلف رفتار سازمانی همچون شهروندي سازمانی، سرمایه اجتماعی و به خصوص مهارت ارتباطی باشد
مهارتهاي ارتباطی آن دسته از مهارتهایی هستند که به واسطهي آن، افراد میتوانند درگیر تعاملهاي بین فردي و فرایند ارتباط شوند؛ یعنی فرایندي که افراد طی آن، اطلاعات، افکار و احساسهاي خود را از طریق مبادلهي کلامی و غیرکلامی با یکدیگر در میان میگذارند - هارجی و دیکسون3، 2004 ، ص . - 66 این مهارتها از چنان اهمیتی برخوردارند که نارسایی آنها با احساس تنها، اضطراب اجتماعی، افسردگی، عزت نفس پایین و عدم موفقیتهاي شغلی و تحصیلی همراه است
بارتون2009 - 5 ، ص - 245 معتقد است که مهارتهاي ارتباطی شامل مهارت کلامی، مهارت بازخوردي و مهارت شنودي است. پژوهشها نشان میدهند عواملی نظیر برقراري ارتباط مطلوب، ابراز وجود، همکاري، خودافشایی، خاتمهي مطلوب به ارتباط، گوشدادن فعال و انعکاس احساسات، حتی میتوانند در ارتقاي سلامت روانی نیز تأثیر بهسزایی داشته باشند
امروزه افراد با استفاده از وبسایتهاي اینترنتی و شبکههاي مختلف اجتماعی میتوانند به طیف وسیعی از اطلاعات از حوزه هاي مختلف دست یابند، ولی در اینکه آیا این اطلاعات از صحت و سقم کافی برخوردارند، می توان به راحتی شک کرد. اطلاعات ارائه شده در چنین فضاهایی اغلب از یکسو بدون داشتن منابع معتبر ارائه میشوند، و از سوي دیگر امکان افزودن به، و کاستن از متن اصلی آن وجود دارد. از اینرو، کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی همچنان میتوانند یکی از مراکزي باشند که اطلاعات را به طور مفید و مؤثر به طیف عظیمی از مردم ارائه دهند.
از آنجایی که شاید بتوان گفت کتابخانهها داراي سطح بالاي تعامل بین کتابداران با کاربران کتابخانه هستند، پرداختن به مسئله مهارتهاي ارتباطی کتابداران بیش از پیش اهمیت پیدا میکند. کتابخانه ها نیازمند کتابدارانی توانمند هستند که رسالت ارائه خدمات هر چه بهتر به جامعه استفاده کننده خود را بر عهده گیرند - سیدحسینی، خسروي و بصیریان جهرمی، . - 1395 کتابداران علاوه بر کتابدار بودن باید یک پژوهشگر، مشاور، مدیر، ارزیاب و یک طراح خوب باشند؛ به نوعی فردي همه کاره که باید تمام ویژگیهاي خوب و مهارت بالایی در برقراري ارتباط با سایرین را دارا باشد
براي داشتن خدمات کتابخانهاي مناسب می توان سه عنصر فضاي خوب - ساختمان و تجهیزات مناسب - ، مجموعهي خوب - مجموعهسازي صحیح - و کتابدار خوب - بهکارگرفتن مهارتهاي ارتباطی - را نام برد. مهارتهاي ارتباطی را میتوان به چهار دستهي فنون ارتباط در تماس هاي حضوري - ارتباط غیرکلامی یا زبان بدن و ارتباط کلامی - ، فنون ارت باط در تماسهاي تلفنی، فنون ادارهکردن موقعیتهاي دشوار و فنون ارتباط کتبی تقسیم کرد. ارتباطات غیرکلامی یا زبان بدن نیز شامل حلقه-های ی همچون ظاهر و لباس، حرکات و رفتار، تماسهاي چشمی، تن و آهنگ صدا و... باشد
در طول یک ارتباط صحیح و مؤثر، مراجع باید بتواند قادر به ابراز و بیان اطلاعات مورد نیاز خود باشد.کتابداران نیز به دنبال آن، باید قادر درك نیاز و نگرش مراجع، و برآوردن آن خواسته تلاش کنند. در این بین، مشکلات موجود در برقراري ارتباط، میتوانند کیفیت برقراري آن را تحت تأثیر قرار میدهند. کتابداران می بایست به این امر توجه داشته باشند که هدف آنان خدمت به مراجعان است. لذا اگر با روش مراجعمحوري کار خود را پیش ببرند، میتوان انتظار داشت که در نهایت رضایت کافی مراجعان را برآورده نمایند. رابطه ي مطلوب کتابدار با مراجع ی کی از عوامل مهم و مؤثر در ارائهي خدمات با کیفیت و مؤثر است.
شناسایی عواملی که مانع برقراري ارتباط مؤثر بین کتابدار و مراجع میشود این امکان را فراهم می کند که اقدامات لازم و ضروري جهت تعدیل موانع، به نحو بهتري انجام شود . لذا در این شرایط، شناخت عوامل و موانع برقراري این ارتباط، لازم و ضروري مینماید. از این رو، پژوهش حاضر این عوامل را در 12 بعد تقسیمبندي و در دو دستهي کلی عوامل درونی و بیرونی قرار میدهد.
از جمله ابزارهاي مورد استفاده جهت مدیریت راهبردي سازمانها مدل تحلیل SWOT است. مدل SWOT، تحلیل منظمی براي شناسایی نقاط قوت و ضعف درون سازمانها، و فرصتها و تهدیدهاي بیرون هر سازمان است که قادر به ارائه و تدوین یک راهبرد براي تطابق و تعامل بین این عوامل است. دیوید - 1386 - 1 معتقدند نقاط قوت و ضعف در زمرهي فعالیتهاي درونسازمانی و قابل کنترل قرار می گیرد و ممکن است سازمان آن را به نحوي مطلوب و ایده آل و یا به شکلی ضعیف انجام داده و مدیریت نماید. از سوي دیگر، فرصت ها و تهدیدها خارج از کنترل یک سازمان بوده و از این رو به عوامل خارجی یا برونسازمانی تعبیر میشوند.
در یک جمعبندي کلی میتوان گفت، در انتهاي این پژوهش باید قادر باشیم به این پرسشها پاسخ گوییم: کدام نقاط قوت باید رشد یابند تا سازمان به اهداف خود در برقراري مهارتهاي ارتباطی دست یابد؟ کدام نقاط ضعف باید از بین بروند تا سازمانها راحتتر به چشماندازهاي خود در کاربست مهارتهاي ارتباطی دست یابد؟ کدام فرصتها باید به تصرف درآیند تا مهارت هاي ارتباطی در سازمان نهادینه شود؟ و تأثیر کدام تهدیدها باید به حداقل برسد تا مدیران و کتابداران بتواند به در راستاي فراگیري مهارتهاي ارتباطی موفق گردند؟
