بخشی از مقاله
چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین مهارتهای ارتباطی و گرایش به طلاق در زنان متقاضی طلاق شهر مشهد بود. در این پژوهش همبستگی تعداد 324 نفر زنان متقاضی طلاق شهر مشهد به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و پرسشنامهمهارتهای ارتباطی بارتون - 1990 - و پرسشنامه میل به طلاق روزولت و همکاران - 1986 - را تکمیل نمودند و نتایج موردتجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که مهارتهای ارتباطی در پیش بینی گرایش به طلاق نقش معنادار ندارد. باوجود این، شاید بتوان با آموزش مهارتهای ارتباطی به بهبود کنترل خشم کمک کرد.
واژگان کلیدی: مهارتهای ارتباطی؛ گرایش به طلاق
مقدمه
طلاق یکی از فقدانهای عمده زندگی خانوادههای مبتلاست. این فقدان نه تنها برای افراد مطلقه بحران ایجاد میکند، به فرزندان نیز آسیبی شبیه ناشی از مرگ والدین وارد میکند. همچنان که در »مقیاس دگرگونی زندگی« نیز مشخص است بعد از مرگ همسر، طلاق بیشتر از سایر رخدادهای زندگی، مقتضی بیشترین تفسیر برای سازگاری مجدد در افراد مبتلاست . - 12 - طلاق فرآیندی است که با تجربهی بحران عاطفی هر دو زوج شروع میشود و با تلاش برای حل تعارض از طریق ورود به مسئولیت جدید با نقشها و سبک زندگی جدید خاتمه مییابد . - 19 - طلاق جریانی است که کارکردهای خانواده از قبیل کارکردهای زیستی، اجتماعی، شناختی و عاطفی یکی پس از دیگری آسیب میبیند و اعضای آن به تدریج احساسرضایتمندی خود را از دست میدهند.
کاهش رضایت مندی خانواده ابتدا موجب گسستگی روانی و پس گسستگی اجتماعی ودر نهایت واقعه حقوقی می شود. گسستگی زوجین در خانواده بر اساس قوانین حقوقی طلاق نامیده میشود . - 3 - ریموند1، گاج2 و کراسبی - 9 - - 1983 - 3 بیان می کنند که افرادی طلاق را تجربه کرده اند، مجموعهای از احساسات و رفتار رادر توالی عمومی از انکار خشم و افسردگی تا پذیرش، تجربه می کنند. آنها همچنین اظهار میدارند ثبات اقتصادی، سلامت جسمی، سلامت روانی، برخورد با سایر بحرانهای طلاق که قبل از این برای فرد رخ داده است، فشار خانوادگی، توقعات وانتظارات، تعاریف فرد در مورد مفهوم ازدواج و طلاق، عوامل روانی شخصی، مکانیسمهای دفاعی، ارزشها و اعتقادات مذهبی میتواند از عوامل طلاق باشد.
طلاق یکی از معضلات زندگی زناشویی است که افزایش روز افزون آن در جهان، پژوهشگران حوزه خانواده و ازدواج را بر آن داشته است تا در مورد عوامل مؤثر برآن به بررسی و تحقیق بپردازند . - 14 -
در بسیاری از موارد شاید طلاق به خاطر فقدان مهارتهای ارتباطی مناسب باشد. مریل4 و گیمپل - 22 - - 1998 - 5 اعتقاد دارند که مهارتهای ارتباطی شامل رفتارهایی هستند که توانایی شروع و تداوم ارتباط اجتماعی را در بردارند و احتمال دریافت تقویت اجتماعی را به بیشترین حدرسانندمی و دارای ماهیّتی تعاملی، وابسته به موقعیّت و هدفمند هستند. هارجی6، ساندرز7و دیکسون - 13 - - 1384 - 8 معتقدند که مهارتهای اجتماعی مجموعهای از رفتارهای هدفمند، بههممرتبط، متناسب با وضعیت،وضعیت، آموختنی و تحت کنترل را دربرمیگیرد.
در توضیح سومین ویژگی، فردی از لحاظ اجتماعی ماهر است که بتواند رفتارهایش را متناسب با شرایط تغییر دهد و بر مشکلات فائق آید. ششمین ویژگی مهارتهای اجتماعی این است که فرد بر این مهارتها کنترل شناختی داشته باشد. بنابراین، کسی که از لحاظ اجتماعی کمبود مهارت دارد چه بسا عنصر اصلی مهارت اجتماعی را فرا گرفته اما از فرآیندهای فکری لازم برای استفاده از این عناصر بیبهره است. فردی از لحاظ اجتماعی ماهر است که بتواند رفتارهایش را متناسب با انتظارات دیگران تغییر دهد و به این ترتیب داشتن ارتباط ماهرانه بستگی به استفاده صحیح - از لحاظ بافتی - و تسهیل کننده - از لحاظ رفتاری - از شیوه های برقراری ارتباط مناسب و کارآمد با دیگران دارد - دیکسون و دیگران، . - 13 - - 1993
نظریه تبادل اجتماعی از کارهای تایبوت9 و کلی - 1959 - 10 گرفته شده و تأکید دارد که زوجین ناراضی رفتارهای ناخوشایند بیشتر و خوشایند کمتری را مبادله میکنند و میزان رضایت از رابطه به تناسب رفتارهای مثبت و منفی بستگی دارد که آنها از رابطه در یافت می کنند و اینکه افراد چگونه هزینهها و پاداشهای مربوط به ادامه یا خاتمه رابطه را ارزیابی می کنند . - 17 - برایکلر11 و کلی - 1979 - معتقدند که نحوه ارتباط زوجین به یکدیگر به سطح وابستگی متقابل آنها و میزان جذب شدن آنها به آن ازدواج است. سطح وابستگی متقابل زوجین به یکدیگر تحت تاثیر جاذبه هایی مانند صمیمیت جنسی، عشق، توافق و مشارکت قرار دارد. شخص زمانی در یک رابطه میماند که جاذبههای درونی آن ازدواج قویتر از جاذبههای بیرونی آن باشد . - 17 -
مطابق نظریه تبادل اجتماعی افراد با عقیدههای در مورد نقش هایشان وارد رابطه میشوند در ابتدای رابطه، زوجین ممکن است در مورد تفاوتها بحث نکنند ولی وقتی رابطه عمیقتر و طولانیتر میشوند این تفاوتهای بحثانگیز خود را نشان میدهد. از دیدگاه تبادل اجتماعی دو پاسخ به تعارض وجود دارد: پاسخهای اجتنابی و پاسخهای سازنده. در پاسخهای اجتنابی، اطلاعات بسیار کم یا هیچ اطلاعاتی در مورد موضوع تعارض بین زوجین مبادله نمیشود ولی در پاسخهای سازنده افکار و عقاید جدیدی در پاسخ به موضوع مورد تعارض بین زوجین ردو بدل میشود. اطلاعات زیادی به منظور برخورد سازنده و موثر بین آنها ردو بدل میشود . - 17 - نقطه قوت این نظریه این است که سازو کاری را پیشنهاد میکند که شرح میدهد که چگونگی قضاوتهای افراد از رضایت زناشویی به مرور زمان تغییر می کنند.
مخصوصا زوجین بر اساس تعاملشان و تمجیدهایی که به دنبال آنها میآید میفهمند که آیا در یک رابطه پاداش دهنده قرار دارند یا نه. بحث مفصل تری از شکل گیری این الگو توسط نظریه قهر1 ارائه میشود که توصیف می کند که زوجین چگونه ندانسته رفتارهای منفی همدیگر را شکل میدهند و تقویت می کنند. مثلا اگر نقزدنهای مکرر از جانب یکی از زوجین نهایتا منجر به رفتار مطلوب از جانب زوج دیگر شود، نقزدن تقویت شده و ممکن است بازتکرار شود - کارنی2 و برادبوری3، . - 7 - - 1995بسیاری از درمانگران، عقیده دارند که زوجین برای تعدیل نیازهای صمیمیت و استقلال در رابطه ی زناشویی خود، معمولا دوره های منظم نزدیکی و جدایی را طی میکنند . - 15 - لارسون4 و هلمن - 21 - - 1994 - 5 در تحقیق خود نشان دادند کهزوجین در مرحله ی اتصال، فکر میکنند احساسات خاص آنها برای به دست آوردن خواسته هایشان کافی است، آنها فکرمیکنند که دیگری در آینده، رفتار منصفانه ای با او خواهد داشت.
آنها دراین مرحله درباره ی الگوهای ارتباطی و انتظاراتی کهاز هم دارند تجربه کمی دارند اما به مرور متوجه میشوند که نمیتوانند مسایل را آنگونه ببینند که همسرشان می بیند یا اینکه همیشه نمیتوانند چیزهای مشابهی را بخواهند و خوشحال باشد، در این مرحله یک نفر از آنها دیگر آنگونه که انتظار میرفت رفتار نمیکند و نارضایتی خود را نشان میدهد. لارسون و همکاران - 1994 - و آماتو و راجرز - 1997 - دریافتند که آموزشی مهارتهای ارتباطی پیش از ازدواج به موضوع برا فزایش رضایت زناشویی پس از ازدواج اثر بخش است.در خصوص مهارت های ارتباطی و نگرش به طلاق پژوهش هایی انجام شده است.
برای مثال خسروی، صباحی و ناظری - 1393 - در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که آموزش مهارت های زندگی در کاهش افسردگی موثر است ولی تأثیر معناداری بر احساس تنهایی ندارد، همچنین آموزش مهارتهای ارتباطی بر بهبود توانایی ارتباط غیر کلامی و مهارتهای ارتباطی زنان مطلقه، نیز موثر بوده است.در مرحله پیگیری با کنترل اثر پیش آزمون، دو گروه در متغیر افسردگی و خرده مقیاسهای مهارت شنیداری، ارتباط غیر کلامی و ارتباط، تفاوت معنی داری نشان دادند . - 8 - بابایی گرمخانی، مدنی و غلامعلی لواسانی - 1393 - در پژوهشی دریافتند که معیارهای ارتباطی غیرواقعی به طور معناداری با الگوهای ارتباطی رابطه دارند و فقط در یک مورد رابطه معیار مرز و الگوی اجتناب متقابل معنادار نبود.
معیارهای ارتباطی غیرواقعی و الگوهای ارتباطی به طور معناداریتوانستند دلزدگی زناشویی را در زنان متقاضی طلاق پیشبینی کنند . - 4 - نظری، طاهری راد و اسدی - 1392 - در پژوهشی دریافتند که برنامه غنیسازی ارتباط تأثیر معناداری بر سازگاری زناشویی، همبستگی دونفری و توافق دونفری دارد . - 11 - برازنده، صاحبی، امین یزدی و مهرام - 1385 - در پژوهشی نشان دادند که معیارهای چندگانه ارتباطی ویژه و رضایت از برآورده شدن آنها با سازگاری زناشویی ارتباط مثبت دارد . - 5 - ادیبراد و ادیبراد - 1384 - در پژوهشی دریافتند که بینباورهای ارتباطی - کل - و خردهمقیاسهای باور به تخریبکنندگی مخالف، انتظار ذهن خوانی و تغییر ناپذیری همسر بین زنان
