بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه طرحوارههای ناسازگار اولیه با بینش شناختی زوجین متقاضی طلاق بوده است. جامعه آماری کلیه مراجعین طلاق دادگستری شهرستان شهریار در سال 1395 را تشکیل دادند. حجم نمونه به تعداد 150 نفر - 75زوج - متقاضی طلاق به روش نمونه گیری در دسترس از بین مراجعین طلاق دادگستری شهرستان شهریار، در سه ماهه اول سال 1395 انتخاب شدند. همه زوج ها به کمک پرسشنامههای طرحوارههای ناسازگار اولیه یانگ، تابآوری کانر و دیویدسون و بینش شناختی بک مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای تحلیل دادهها از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج نشان داد که بین دو متغیر طرحوارههای ناسازگار اولیه و بینش شناختی رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد که نشان داد طرحواره های ناسازگار اولیه قادر به پیش بینی بینش شناختی میباشند.
.1 مقدمه
افراد از خانواده گام به عرصه هستی مینهند و جامعه از تشکیل افراد هستی قوام مییابد. از آنجایی که نهاد خانواده، مولد نیروی انسانی و معبر سایر نهادهای اجتماعی است، از ارکان و نهادهای اصلی هر جامعه به شمار می رود. بهنجاری و نابهنجاری جامعه، در گرو شرایط عمومی خانوادهها است. هیچ یک از آسیب های اجتماعی فارغ از تأثیر خانواده پدید نمی آید. به همین دلیل، هیچ جامعهای نمیتواند ادعای سلامت کند مگر آنکه از خانواده های سالم برخوردار باشد - صیدی، پور ابراهیم، باقریان و منصور، . - 1390 خانواده یکی از مهمترین نهادهی جامعه و شکل دهندهی شخصیت آدمی است.
مطلوبیت، رضایت، خشنودی، کیفیت و کارکرد بهینهی خانواده، عامل بسیار تاثیرگذاری در شکوفایی رشد و پیشرفت اعضای خانواده است - صادقی و همکاران، . - 1394 خانواده اولین بافتی است که فرزندان در آن فکر، احساس و رفتار میکنند، یاد میگیرند و رشد مییابند - شفیع آبادی، نوابی نژاد، فلسفی نژاد و نجفلوی، . - 1390 خانواده نظام عاطفی پیچیدهای است که چند نسل را در بر میگیرد و وجه تمایز آن با سایر نظامهای اجتماعی در وفاداری، عاطفه دائمی بودن عضویت در آن است - گلدنبرگ و گلدنبرگ، . - 2012 ورود به سیستم خانوادگی با ازدواج زن و مرد آغاز میشود و اعضا تنها به واسطه مرگ از هم جدا میشوند و تمامی ارتباطات خانوادگی غیر ممکن است.
ازدواج یکی از بنیادهای تقریبا جهان شمولی است و هیچ بنیادی این چنین صمیمیانه افراد بشر را تحت تاثیر قرار نداده است، به همین خاطر وقتی افراد ازدواج میکنند، شادتر و سالمتر میشوند. درست همان اندازه که ازدواجهای سالم می تواند فوایدی داشته باشد، ازدواج های ناسالم و منجر به طلاق هم میتواند نتایج منفی بر روی سلامت روانی افراد داشته باشد - کریمی. مصری پور، آقایی و معروفی، . - 1392 یکی از بزرگترین خطراتی که جامعه و زندگی خانواده ایرانی را تهدید می کند طلاق است - خزایی، . - 1394 هر جامعهای در حال توسعه در روند تحول خود با موانع گوناگونی برخورد می کند که هر کدام به نوبهای خود سبب رکود این تحول می شود.
شیوع و گسترش آسیب های اجتماعی از جمله موانعی است که باعث هدر رفتن بسیاری از سرمایه های جامعه انسانی می شود - مشکی، شاه قاسمی، دلشاد نوقابی و مسلم، . - 1390 طلاق، از جمله عوامل گسیختگی و از همپاشیدگی کانون خانواده - تجادا-ورا، بتزایدا، پاول و سوتون، - 2014 است که عواقب بسیاری را برای افراد جامعه داشته و میتواند منشاء بسیاری از آسیبهای اجتماعی مانند انحرافات جنسی، خودکشی، فرار از منزل، سرقت، اعتیاد، تکدیگری، ولگردی و غیره شود - آزادی، سهامی، قهرمانی و قلی پور، . - 1389 طلاق و جدایی مهم ترین عامل از هم گسیختگی ساختار بنیادی ترین بخش جامعه یعنی خانواده است - حفاریان، آقایی، کجباف و کامکار، طلاق یک حقیقت زندگی مدرن است و نتیجه عدم حل مسائل زناشویی یا عدم حل قانونی و رسمی این مشکلات است.
- نجمه، بلشیده، عیدی بایگی، دهقانی زاده، . - 1390 این حقیقت حداقل بر سه حوزه مهم زندگی تاثیر دارد که عبارت اند از: بهزیستی جسمانی، هیجانی و روان شناختی، تغییرات اقتصادی و در آمد و حفاظت از فرزند و مشکلات حمایتی - آریان پور، امیری منش و اصلانی، . - 1392 به دلیل اهمیت این موضوع مطالعات مختلفی در زمینه شناسایی عوامل موثر بر طلاق انجام شده که به عوامل اقتصادی، اجتماعی، روانی و فرهنگی - مانند بیکاری، اعتیاد، فقر اقتصادی، خشونت، تفاوت عقاید، دخالت دیگران و غیره - در بروز طلاق اشاره کردهاند. اما بی تردید پدیده طلاق در چهارچوب روابط به گونه ای چشمگیر تحت تاثیر عوامل شناختی قرار دارد. ریشه مشکلات زناشویی در نوع تفکرات زوج ها درباره یکدیگر و زندگی مشترکشان نهفته است.
افکار ناکارآمد و باورهای مربوط به ذهن خوانی، آثار منفی بر تعارضات زناشویی می گذارد و تداوم این افکار باعث تشدید تعارضات زناشویی و احساس استرس بیشتر می شود. در فرآیند رابطه مشترک، زوجین در باورها و انتظارات خود دچار خطاهای شناختی مختلفی می شوند که مهم ترین آن ها خطاهایی همچون فرضیهسازی، درشت نمایی، برچسب زدن، سفید و سیاه دیدن، نتیجه گیری شتابزده، استدلال اشتباه درباره کنترل و تقصیر به گردن دیگران انداختن هستند. چارچوب فکری یا طرز نگرش افراد به زندگی که بسته به تفاوت های شخصیتی و الگوی تربیتی، متفاوت است و در طول زمان بر اثر تجربیات متعدد برای فرد به اثبات میرسد، »طرحواره« نام دارد.
طرحوارههای ناسازگار اولیه باورهایی هستند که افراد درباره خود، دیگران و محیط دارند، و به طور معمول از ارضاء نشدن نیازهای اولیه بخصوص نیازهای عاطفی در دوران کودکی سرچشمه میگیرند - زانگ و هی، . - 2010 در واقع طرحواره های ناسازگار اولیه در طول زندگی ثابت و پا بر جا هستند و اساس ساختهای شناختی فرد را تشکیل میدهند. این طرحوارهها به شخص کمک میکند تا تجارب خود را راجع به جهان پیرامون سازمان دهند و اطلاعات دریافتی را پردزش کنند - مالتی و دی، 2008؛ تیم، . - 2010 یکی از آشفتگیها و نا بهنجاریهای روانشناختی که به مرور زمان عشق و علاقه بین زوجین را کم رنگ تر کرده وگاهی به طور کامل محو میکند و موجبات مشکلات روحی وروانی میشود و بی تفاوتی - طلاق عاطفی - و طلاق رسمی آنها را فراهم میکند - عبادت پور و همکاران، - 1392 بینش شناختی زوجین میباشد.
لذا، ضرورت توجه و پرداختن به مشکلات زوجین از طریق ایجاد خود آگاهی و بینش به عوامل زیر بنایی پدید آورنده مشکلات زناشویی آنها ضروری می نماید. - یوسفی، عابدین، فتح آبادی وتیر گری،. - 1390 خوداندیشمندی به عنوان شاخصی برای درون نگری، تمایل بری تصدیق خطا پذیری، بازبودن و پذیرندگی توصیف شده است - بک و همکاران، . - 2004 بینش شتاختی شامل دو بعد اطمینان به خود و خوداندیشمندی است.
اطمینان به خود نشانگر درجه اطمینان و اعتماد فرد نسبت به باورها، قضاوت ها و نتیجهگیری شخصی و همچنین مقاومت در برابر بازخوردهای دیگران و حق به جانب بودن است - یوسفی، عریضی و صادقی، . - 1386 اعتماد به خود نظام پویایی است که با اعتقادات، ارزشها، رغبتها، استعدادها و تواناییهای فرد ارتباط دارد. این عوامل به نوبه خود تعیین کننده مسیر زندگی فرد است. اعتماد به خود ارزیابی کلی فرد از شخصیت خودش است. این ارزیابی ناشی از ارزیابیهای ذهنی فرد از ویژگیهای خود است که ممکن است مثبت یا منفی باشد.
خودپنداره مثبت نشان دهنده این است که فرد خودش را در مقام شخصی با نقاط قوت و ضعف میپذیرد و این امر موجب بالا رفتن اعتماد به نفس او در روابط اجتماعی میشود. اعتماد به خود منفی منعکس کننده احساس بیارزشی و بی لیاقتی و نیز ناتوانی خود است - بونگ و اسکالویک، . - 2003 اطمینان به خود و خودکارآمدی مفاهیمی نزدیک به هم و مرتبط به یکدیگر هستند. خودکارآمدی به قضاوتهای فرد درباره تواناییهای خود در یک زمینه مشخص اشاره میکند. افرادی که خودکارآمدی بالایی دارند، شکستهایشان را به تلاش کم نسبت میدهند تا به توانایی پایین، در حالیکه افراد با خودکارآمدی پایین، شکستهایشان را به توانایی پایین نسبت میدهند تا به تلاش کم. خودکارآمدی به قضاوت فرد راجع به تواناییاش برای سازمان افکار، احساسات و اعمال برای به دست آوردن نتایج مطلوب در هر موقعیتی گفته می شود.
- بندورا، 1986؛ به نقل از آکین، . - 2008 با توجه به روند صعودی طلاق و اثرات منفی آن بر سلامت روان زوج ها و فرزندان ضرورت بررسی عوامل موثر بر بینش زوجین نسبت به پدیده طلاق و درک پیامدهای آن مشخص میشود .امروزه از مفاهیم متعددی به عنوان عوامل موثر بر بینش شناختی استفاده شده است که در این پژوهش به بررسی طرحوارههای ناسازگار اولیه و رابطه این با بینش شناختی زوجین متقاضی طلاق مورد بررسی قرار گرفت. به بیان دیگر در این پژوهش بر آن بودیم که این سوال پژوهشی را مورد بررسی قرار دادیم که طرحوارههای ناسازگار اولیه با بینش شناختی زوجین متقاضی طلاق مراجعه کننده به اداره بهزیستی شهریار رابطه دارد یا خیر؟
.2 روش پژوهش
در پژوهش حاضر به روش همبستگی بود. جامعه آماری مورد مطالعه شامل کلیه زوجین متقاضی طلاق میباشند که در سه ماهه اول سال 1395 به اداره بهزیستی شهرستان شهریار جهت مشاوره مراجعه کرده اند. با توجه به اینکه تعداد زوجین متقاضی طلاق که جهت مشاوره به واحد مداخله در بحران اداره بهزیستی مراجعه می کنند، در سه ماهه اول 1395، حدودا 300 نفر تخمین زده شد، طبق جدول مورگان برای افزایش روایی و اعتبار پژوهش حجم نمونه 150 نفر در نظر گرفته شد که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند.
-1-3ابزار پژوهش
-1-1-3پرسشنامه بینش شناختی
مقیاس فوق به وسیله بک، باروچ، بالتر، استر و وارمن - - 2004 برای سنجش میزان بینش شناختی ساخته شده است. این مقیاس میزان بینش شناختی فرد را با توجه به دو عامل خوداندیشمندی و اطمینان به خود میسنجد. مقیاس بینش شناختی بک، یک ابزار خود سنجی است و دارای 15 سؤال میباشد و توسط خود فرد تکمیل میشود. از پاسخ دهندگان خواسته میشود تا میزان موافقت خود را با هر یک از جملات پرسشنامه در یک مقیاس 4 درجه ای که دامنه آن از 0 - اصلا موافق نیستم - تا - 3کاملا موافقم - می باشد، درجه بندی کنند.
هیچ محدودیت زمانی برای پاسخدهی به سؤالهای پرسشنامه وجود ندارد. مقیاس بینش شناختی بک دو مجموعه از سؤالها شامل خوداندیشمندی - 9 سوال - و اطمینان به خود - 6 سوال - را شامل میشود - یوسفی، فتح آبادی و ایزانلو، . - 1392 بک، باروچ، بالتر، استر و وارمن - - 2004 هماهنگی درونی ماده های فرم اصلی مقیاس برای زیرمقیاس های خود اندیشمندی - - a =0/68 و برای زیر مقیاس اطمینان به خود - - a =0/70 به دست آورند. در پژوهش نجفی، بیطرف، محمدی فر و زارعی مته کلایی - - 1394 ضرایب پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ برای زیر مقیاس های خوداندیشمندی 0/71 و برای زیر مقیاس اطمینان به خود 0/73 به دست آمد.
-2-1-3پرسشنامه طرحوارههای ناسازگار اولیه
این پرسشنامه برای اندازهگیری طرحوارههای ناسازگار اولیه توسط یانگ - - 2005 ساخته شده است. این پرسشنامه را در ایران توسط آهی - 1385؛ به نقل از ویسی پور، - 1394 ترجمه و آماده اجرا شده و هنجاریابی صورت گرفته است همچنین اعتبار سازه پرسشنامه در ایران بر روی دانشجویان ایرانی در یکی از دانشگاه های تهران بررسی شده است و نتایج نشان داد که دارای اعتبار سازه کافی بر روی دانشجویان می باشد - واثقی و زیبایی، . - 1387 این مقیاس با 75 سوال، مقیاس پاسخگویی 6 درجه ای لیکرت - کاملا نادرست1=، تا کاملا درست - 6= و 15 خرده مقیاس شامل محرومیت هیجانی، طرد/رهاشدگی، بی اعتمادی/بدرفتاری، انزوای اجتماعی، نقص/شرم، شکست، وابستگی/بی کفایتی، آسیب پذیری به ضرر، گرفتاری/در دام افتادگی، اطلاعت، از خود گذشتگی، بازداری هیجانی، معیارهای سرسختانه، استحقاق، خویشتن داری و خود انضباط ناکافی تهیه و آماده اجرا شده است.
هر 5 سوال این مقیاس مربوط به یک طرحواره و برای به دست آوردن نمره طرحوارهها، میانگین نمره در هر سوال 5 محاسبه میشود. در هرکدام از طرحوارهها، که فرد نمره بیشتری کسب کند آن طرحواره به عنوان طرحواره ترجیجی وی در نظر گرفته میشود. اولین پژوهش جامع درباره ویژگیهای روان سنجی این طرحوارهها را اسمیت، جونز و یانگوتلچ - 1995؛ به نقل از لطفی، دنیوی و خسروی ، - 1386 انجام دادند و ضریب آلفای کرونباخ در جمعیت غیر بالینی برای خرده مقیاسهای این پرسشنامه را بین 0/5 تا 0/82 به دست آوردند. همچنین این پژوهشگران نشان دادند پرسشنامه طرحواره یانگ با مقیاسهای پریشانی روانشناختی و اختلالات شخصیت همبستگی بالایی دارد و بنابراین از روایی مطلوبی برخوردار است - اسمیت، جونز و یانگوتلچ، 1995؛ به نقل از لطفی، دنیوی و خسروی، .
