بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور تعیین اثربخشی امید درمانی در کیفیت زندگی افراد وابسته به مواد افیونی انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی و از طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود. 40 نفر از افراد وابسته به مواد افیونی به روش نمونهگیری در دسترس از میان مراجعه کنندگان به مرکزترک اعتیاد انتخاب و در گروههای آزمایش - - n1=20 و کنترل - - n2=20 جایگزین شدند. با استفاده از پرسشنامه کیفیت زندگی، سطح کیفیت زندگی آزمودنیها اندازهگیری شد. سپس مداخلات مبتنی بر امید درمانی در 8جلسه 90 دقیقهای برای گروه آزمایش اجرا شد. در پایان مداخلات، کیفیت زندگی آزمودنیها دوباره اندازهگیری شد - پس آزمون - و دادهها به وسیله تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافتهها نشان داد که برنامه امید درمانی می تواند حیطههای کیفیت زندگی را در افراد وابسته به مواد افیونی به طور معناداری - %5 - بهبود بخشد. نتایج پژوهش شواهدی را پیشنهاد میکند که امیددرمانی روش درمانی مناسبی برای بهبود سطح کیفیت زندگی می باشد.
واژگان کلیدی : امید درمانی، ابعاد کیفیت زندگی و افراد وابسته به مواد افیونی
مقدمه
در درمان اعتیاد به مواد افیونی، درمان نگهدارنده با متادون1 به عنوان داروی نگهدارنده بلند مدت یکی از رویکردهای معتبر شناخته شده و در حفظ حالت پرهیز و جلوگیری از بازگشت پس از قطع مصرف مواد است. با وجود آنکه درمان با متادون یکی از رویکردهای رایج و اثربخش محسوب می شود، اما به نظر می رسدکه این درمان به تنهایی کافی نبوده و باید از سایر درمان هایی که ابعاد روان شناختی، روابط اجتماعی و محیطی بیماران را مد نظر قرار می دهند استفاده شود. از میان مداخلات گروه درمانی، درمان انتخابی برای برخی از اختلالات روانشناختی است که دارای مزایایی همچون صرفه جویی در وقت و نیرو، آموزش مهارت های اجتماعی، اصلاح و بهبود روابط بین فردی است. این مزایا باعث استفاده گسترده از این روش به عنوان درمان انتخابی برای بیماران وابسته به مواد شده است - برینک و هاسن2،. - 2006
امیدواری به عنوان فرایند تفکر دربارهی اهداف شخص، همراه با انگیزه برای حرکت به سمت اهداف - تفکر عاملی - ، و روشهای دستیابی به اهداف - تفکر گذرگاهی - ، تعریف شده است. بزرگسالان و کودکان با امیدواری بالا میتوانند روشهای دستیابی بیشتری را برای اهداف خود ایجاد کنند.
همچنین، امید درمانی یکی از جدیدترین درمانها در حوزه روانشناسی مثبتگراست که میتواند در ارتقای سطح کیفیت زندگی در بیماران صعب العلاج نقش داشته باشد. اسنایدر بنیان گذار نظریه امید و درمان مبتنی بر آن، امید را به عنوان سازهای شامل دو مفهوم این گونه تعریف می کند: »توانایی طراحی گذرگاه هایی3 به سوی اهداف مطلوب به رغم موانع موجود و عاملیت4 یا عامل انگیزش لازم برای استفاده از این گذرگاه ها. « یکی از مهمترین نیازهای روانی انسان، امید است. از نظر جهان بینی توحیدی، امید تحفه الهی است که چرخ زندگی را به گردش در می آورد و موتور تلاش و انگیزه را شتاب می کند - قران ترجمه بهرام پور. - 1388 علیرغم اهمیت امید در سلامت جسمی و روانی، در گذشته توجه چندانی به آن نشده است، اما در جنبش جدید روان شناسی مثبت، توجه ویژه ای به موضوع امید شده است. از نظر سلیگمن، استاد روانشناسی دانشگاه پنسیلوانیا - سلیگمن5، زیگس زنتمیهالی6، - 2000علم روان شناسی در طول قرن بیستم، عمدتاً به اختلال های روانی از جمله اضطراب، افسردگی، یاس و ناامیدی توجه نموده و از توجه به عواطف مثبت انسان مانند امید، غافل بوده است. به نظر او، انسان دارای نیمه مثبت ونیمه منفی است و اکنون هنگام آن است که علاوه بر آسیب پذیری ها، به توانمندی ها و جنبه های مثبت وجود انسان توجه شود. در محور این نیمه مثبت، توجه به امید قرار دارد - پترسون7، سلیگمن،. - 2004 از جمله حیطه های روان شناسی مثبت گرا، شادمانی، امید، خلاقیت و خرد می باشد - اسنایدر،. - 2000امید درمانی این هدف را در نظر دارد که به درمانجویان کمک کند تا هدفهای روشن را فرمول بندی کرده، مسیرهای متعددی را برای این هدفها ایجاد نموده و آنان را برانگیزد تا هدفهایشان را تعقیب نمایند و موانع را به عنوان چالشهایی برای غلبه بر آنها از نو چارچوب بندی کنند - کار، 2004، پاشا شریفی و نجفی زند، . - 1385
بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت یک نشانگر بسیار مهم در کسانی است که دچار بیماری های مزمن هستند. مطالعات مختلف دو بعد مهم در کیفیت زندگی را، مسایل فیزیکی و روانی عنوان می کنند - سازمان بهداشت جهانی - 2009 - 8، به نقل از وحدت، هداوند، ربییعیان، فرهنگ پور،. - 1391 بررسی سلامت، تنها شامل تخمین میزان و شدت بیماری نیست، بلکه برخورداری از شرایط خوب و کیفیت مناسب زندگی نیز است - بورگائونکارام9، ایروین2000 10به نقل از وحدت وهمکاران - . طبق تعریف دیگر، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، بر اساس تاثیر کمبودها، نحوه عملکرد و احساس فرد از خود و فرصت های اجتماعی ارزیابی می شود - ادوارد11، پارتیک12، توپولسکی13، . - 2003
نوردون فلتز - 2003 - 14 کیفیت زندگی را خشنودی از زندگی توصیف نموده است طبق نظر نوردون فلتز - - 2003 سنجش خشنودی افراد از طریق بررسی تجربه افراد از میزان حصول به آمال و آرزوهایشان انجام می پذیرد. این تجربه ممکن است برای افراد دیگر همین معنا و مفهوم را نداشته باشد. یکی از موارد بسیار مهمی که ارزیابی کیفیت زندگی در آن مطرح می شود سوء مصرف مواد می باشد. سوء مصرف مواد با پیامدها و عواقب زیادی شدیداً بر سلامتی جسمانی، روانی، روابط اجتماعی و زندگی روزمره فرد اثر گذار است. علاوه بر این داشتن سبک زندگی نامناسب از عوامل سوق دهنده فرد به سمت مصرف مواد می باشد - بیزاری وهمکاران،. - 2005 در حیطه اعتیاد و سوء مصرف مواد، محققان بر نیاز به مدلی که از آسیب های جدی اعتیاد و پیامد های آن پیشگیری کند، تاکید کرده اند.
