بخشی از مقاله
چکیده
هدف: هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه بین سیستم های مغزی رفتاری با بازگشت به مصرف مواد در افراد وابسته به شیشه بود. روش: طرح پژوهش حاضر از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه افراد وابسته به شیشه که در مراکز میان مدت - کمپ - شهر اهواز نیمه اول سال 1395 اقامت داشتند، بود. روش نمونه گیری به صورت در دسترس انجام شد. تعداد حجم نمونه براساس جدول مورگان، 200 نفر 27 - زن و 173 مرد - بود و در محدوده سنی 20 تا 50 سال قرار داشتند.
مقیاس پیش بین بازگشت - عود - رایت و همکاران - 1993 - و پرسشنامه سیستم بازدارنده مغزی- فعال ساز رفتاری وایت و کارور - 1994 - بر روی آزمودنی ها اجرا شد. تجزیه و تحلیل یافته ها با استفاده از روش تحلیل رگرسیون چند متغیری سلسله مراتبی انجام شد. یافتهها: سیستم بازداری رفتاری به صورت مثبت و سیستم فعال سازی رفتاری به صورت منفی بازگشت به مصرف مواد را پیش بینی می کند . - 0/01 - نتیجهگیری: بدین ترتیب، می توان گفت که سیستم مغزی- رفتاری می تواند در عود را در افراد وابسته به مواد تاثیرگذار باشد.
مقدمه
اعتیاد1 پدیده ای است که از شش هزار سال پیش به تدریج در تار و پود جوامع بشری رسوخ کرده است؛ به طوری که امروزه طیف وسیعی از مردمان جهان را در کام خویش فرو برده و خانواده های بسیاری را به پیامدهای ناگوارش مبتلا ساخته و امنیت جوامع را به خطر انداخته است - چاسن2، پرسون3، رز4، شرمن5، . - 2007 کمتر پدیده ای را می توان یافت که همانند اعتیاد جوامع بشری را مورد تهدید قرار داده باشد. با وجود خطرات و عوارض ناشی از اعتیاد هر روزه به شمار قربانیان این دام مرگبار افزوده می شود و مشاهده صحنه های هولناک آن تاکنون نتوانسته به عنوان هشدار جدی برای اجتناب سایر افراد به ویژه قشر جوان جامعه تلقی گردد.
انگیزه گرایش به مصرف مواد در بیشتر موارد تفریح و سرگرمی - 47/4 - و مهمترین عامل گرایش به آن بیکاری - - 42/98 عنوان شده است - دهقانی، زارع، دهقانی، . - 2011 درمورد علل ریشه ای سوء مصرف مواد، متعدد و متنوع هستند و شامل زمینه های فردی، ویژگی های خانوادگی و عوامل اجتماعی و محیطی می باشد - مایتهیا6، . - 2009 مارلات7 و گوردون8 - 1985 - احتمال بازگشت به مواد مخدر را در خوشبینانه ترین شکل تا 50 درصد پیش بینی کرده اند.
کوب - 2000 - 9 نیز تخمین می زند که 80 درصد از معتادانی که دوره سم زدایی را با موفقیت پشت سر گذارده اند، ظرف مدت یکسال و یا کمتر، به مصرف مجدد مواد روی می آورند و تنها 20 درصد از آنها بهبودی خود را پس از سم زدایی ادامه می دهند. بیشتر مصرف کنندگان مواد پس از سم زدایی و ورود به درمان های توانبخشی، طی 90 روز پس از شروع درمان، مجددا به مصرف مواد می پردازند - مک کی10، فرنکلین11، پاتا پیس12، لینچ13، . - 2006 از آنجا که در بروز و ظهور سوء مصرف مواد، نقش عوامل شخصیتی غیر قابل انکار است، بنابراین در یک دهه ی گذشته بر نقش نظام های مغزی رفتاری در سوء مصرف مواد تاکید شده است.
گری - 2000 - 14، دو نظام انگیزشی را پیشنهاد کرده است: نظام گرایش رفتاری - BAS - که پاسخ دهی به پاداش شرطی شده را تعیین می کند و یک نظام بازداری رفتاری - BIS - که پاسخدهی به تنبیه شرطی شده را تعیین می کند - گری و مک ناوتونر15، 2000؛ نقل از موزاپ، . - 2005 افراد با گرایش رفتاری بالا، در جست و جوی پاداش هستند و بیشتر احتمال دارد که رفتارهای خطرپذیر به کار گیرند، عواطف مثبت بیشتری را تجربه کنند و سطوح بیشتری از تکانش وری را ارائه دهند.
در حالی که افراد با بازداری رفتاری بالا، محتاط هستند و بیشتر احتمال دارد که رفتارهای اجتنابی را به کار گیرند و سطوح بالاتری از اضطراب را نشان دهند - موزاپ، . - 2000 لاکستون16 و داو - 2001 - 1 گزارش کردند که نمره های پایین بازداری رفتاری و نمره های بالای گرایش رفتاری با سوءمصرف الکل و مواد مرتبط هستند. بنابراین پیش بینی می شود، افرادی در معرض بیشترین خطر سوء مصرف مواد والکل دارند که فعالیت نظام فعال ساز رفتاری آنها بالاتر از سطح فعالیت این نظام در افراد عادی است.
در حالی که فعالیت بازدارنده ی آنها پایین تر از سطح فعالیت این نظام در افراد عادی است - ناتان2، کیمبرل3، روزماری4، نلسون5 و جان، . - 2007 چندین دهه تحقیق و پژوهش به اثبات رسانیده است که مصرف مواد مخدر ، کارکرد قشر پاداش دهی مغز را مورد آسیب قرار داده و مصرف مداوم مواد مخدر باعث انحراف در عملکرد سیستم پاداش دهی مغز می شود . چنین انحرافاتی در بافت های مغزی ، انتقال دهنده های عصبی و سطوح ناحیه ای پردازش اطلاعات مغز به دنبال مصرف مواد مخدر ظاهر می شود که هم در نمونه حیوانی و هم در انسان به اثبات رسیده است . لذا دیدگاه های متفاوتی وجود دارد که تلاش می کنند این موضوع را توضیح دهند - روبرتز6، 2000؛ آیاد7، آل ماشان8، . - 2003 با توجه به اهمیت موضوع اعتیاد، پژوهش حاضر سعی بر این داشت که به این سوال پاسخ دهد: آیا سیستم های مغزی رفتاری با بازگشت به مصرف مواد در افراد وابسته به شیشه رابطه دارد؟
روش
روش تحقیق حاضر، از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه افراد وابسته به شیشه که در مراکز میان مدت - کمپ - شهر اهواز نیمه اول سال 1395 اقامت داشتند، بودند. روش نمونه گیری، به صورت نمونه گیری در دسترس بود. تعداد حجم نمونه براساس جدول مورگان، 200 نفر بود و در محدوده سنی 20 تا 50 سال قرار داشتند. از این تعداد 27 زن و 173 مرد بودند. معیارهای ورود به پژوهش شامل: نداشتن سوابق اختلالات روانپزشکی، سن 20 تا 50 سال. داشتن حداقل سطح تحصیلات ابتدایی و رضایت برای انجام پژوهش، و مصرف شیشه بود. روش اجرا به این صورت بود که پس از تهیه پرسشنامه ها و با هماهنگی با مسئولین مراکز اقامتی تحت پوشش سازمان بهزیستی برای انجام پژوهش، کار آغاز شد. براساس ملاک های ورود، آزمودنی ها وارد مرحله انجام پژوهش شدند. قبل از شروع آزمون به آنها توضیحات لازم و اطمینان از محرمانه بودن اطلاعات و اینکه لازم به ذکر نامشان نیست، داده شد.
آزمودنی های پژوهش همگی در دوره بهبودی و ترک اعتیاد قرار داشتند. مدت زمان بهبودی آنها بین یک هفته تا 6 ماه بود و کسانی که کمتر یا بیشتر از این مدت از زمان بهبودی آنها می گذشت، از پژوهش کنار گذاشته شدند. 17 نفر از آزمودنی ها در طول دوره پژوهش به دلیل همکاری نکردن و یا تکمیل نکردن پرسشنامه از پژوهش خارج شدند. بعد از انجام پژوهش و گردآوری داده ها، اطلاعات پرسشنامه ها و نمرات خام به نرم افزار SPSS وارد و تجزیه و تحلیل اطلاعات بر روی آنها انجام شد. ابزارهای پژوهش - 1 مقیاس پیش بین بازگشت - عود - : این مقیاس یک ابزار 45 سوالی است که توسط رایت و همکاران - 1993 - ساخته شده است که می توان از آن برای اندازه گیری میزان وسوسه و احتمال مصرف مواد در افراد وابسته به مواد مخدر استفاده کرد. هر سوال شامل یک موقعیت می شود که آزمودنی باید خود را در آن موقعیت تصور کند.
