بخشی از مقاله
چکیده
هدف: هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه بین سبک شناختی با بازگشت به مصرف مواد در افراد وابسته به شیشه بود. روش: طرح پژوهش حاضر از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه افراد وابسته به شیشه که در مراکز میان مدت - کمپ - شهر اهواز نیمه اول سال 1395 اقامت داشتند، بود. روش نمونه گیری به صورت در دسترس انجام شد. تعداد حجم نمونه براساس جدول مورگان، 200 نفر 27 - زن و 173 مرد - بود و در محدوده سنی 20 تا 50 سال قرار داشتند.
مقیاس پیش بین بازگشت - عود - رایت و همکاران - 1993 - و پرسشنامه سبک تفکر سازنده اپستین و مایر - 1994 - بر روی آزمودنی ها اجرا شد. تجزیه و تحلیل یافته ها با استفاده از روش تحلیل رگرسیون چند متغیری سلسله مراتبی انجام شد. یافتهها: براساس تجزیه و تحلیل یافته ها چنین نتیجه گیری شد که مؤلفه روش مقابله رفتاری با مشکلات به صورت منفی و دو مؤلفه تفکر شخصی خرافی و خوش بینی ساده لوحانه به صورت مثبت و معنادار بازگشت به مصرف مواد را پیش بینی می کند . - 0/01 - نتیجهگیری: بدین ترتیب، می توان گفت که سبک های شناختی می تواند در عود افراد وابسته به مواد تاثیرگذار باشد.
مقدمه
اعتیاد یک بیماری جسمی، روحی و روانی به شمار می آید که به دلیل ماهیت پیشرونده اش در همه ابعاد زندگی سلامتی فرد، خانواده و جامعه را به خطر می اندازد - لی موال1 و کوه 2، . - 2007 در 50 سال گذشته، تلاش های بسیاری در چارچوب بررسی ارتباط سوء مصرف مواد و سازه های شخصیت انجام شده است. فرض وجود یک شخصیت یا منش اعتیادی در مفاهیم روانکاوی از وابستگی به مواد ریشه می گیرد. سبک های شناختی عاملی است که تاکنون در تحقیقات داخلی توجه کمتری به آن شده است. پالادینو3 و همکاران - 1997 - سبک های شناختی را شیوه های تخصصی پردازش اطلاعات در افراد می دانند که در بیشتر مواد تجارب مربوط به ادراک، یادگیری و حافظه را نشان می دهند.
رایدینگ4 و السالیح - 2000 - 5 سبک شناختی را به صورت گرایش ترجیحی و عادتی فرد برای سازماندهی و بازنمایی اطلاعات تعریف کرده اند - آگاهی اصفهانی، نشاط دوست، نائلی، . - 1385 به دنبال آشکار شدن تاثیر نوع سبک شناختی در انجام فرایندهای شناختی، تلاش های زیادی برای تعریف و طبقه بندی سبک های شناختی صورت گرفت که از آن میان می توان به سبک های نوزده گانه ی مسیک و هفده سبک اسمیت اشاره کرد - ویتکین6، التمن7، راسکین8، کارپ 9، . - 1971 سبک شناختی مستقل/ وابسته به زمینه به روش نسبتا پایدار در رمزگردانی و ذخیره اطلاعات اشاره می کند که تقریبا مستقل از هوش است - بوریچ10، تومبری 11، . - 1995 ویتکین و همکاران برای اولین بار در پاسخ به طرح های ادراکی بین وابستگی به زمینه و استقلال از زمینه تمایز قائل شدند.
آنها دریافتند که قضاوت های ادراکی برخی افراد تحت تاثیر زمینه قرار می گیرد، در حالی که زمینه برای افراد دیگر یا تاثیر ندارد یا تاثیر آن بسیار کم است - ویتکین و همکاران، . - 1971 ویتکین و همکاران - 1979 - اظهار می دارند که سبک شناختی مستقل/ وابسته به زمینه به عنوان متغیر فرایندی، نوع توانایی ها، مهارت های بازسازی شناختی و توانش های میان فردی را تحت تاثیر قرار می دهد. براساس نظریه ی تمایز روانشناختی، افراد به دو دسته ی مستقل از زمینه و وابسته به زمینه تقسیم می شوند.
افراد مستقل از زمینه می توانند بدون تاثیر پذیری از محیط اطراف اطلاعات را پردازش کنند، در حالی که افراد وابسته به زمینه عملکردشان تحت تاثیر محیط قرار می گیرد و بیشتر کلی نگر هستند تا جزئی نگر - قطبی ورزنه، ضرغامی، صائمی و ملکی، . - 1391 در زمینه بازگشت به مصرف مواد نیز، مطالعات کمتری در مورد مدل های شناختی انجام شده است و بیشتر مدل های انگیزشی مورد بررسی قرار گرفته اند، مدل هایی که می توانند نقش بالقوه ای در شکل گیری این پدیده داشته باشند.
معمولا افراد به طور ناگهانی و بی دلیل، به مصرف مجدد مواد روی نمی آورند، بلکه به طور فعال درگیر مصرف مواد می شوند و نگرش ها، باورها، هدف ها و انتظاراتشان در این زمینه نقش مهمی دارند - بک، رایت، نیومن و لیس، . - 1993 بنابر تعریف، معنی عود یا بازگشت به مصرف مواد مخدر، شکست در ایجاد یک تغییر رفتاری نیست؛ بلکه به ناکامی در تداوم یک تغییر رفتاری، عود گفته می شود - نادری، بینازاده، صفاتیان و پیوندی، . - 1387 در مطالعه ای در تایوان میزان بازگشت افراد به اعتیاد پس از ترک، 70 درصد گزارش شده است. به همین دلیل، برخی متخصصین از لفظ اختلال مزمن و عود کننده برای توصیف اعتیاد استفاده می کنند.
- چینگ 1، یو- چن2 و فو - چان3، . - 2007 اعتیاد یک بیماری مزمن و عود کننده است و عوامل متعددی - زیستی، روانی، اجتماعی و خانوادگی - در عود نشانه های آن پس از تکمیل دوره سم زدایی نقش دارند - ناتان 4، 1980؛ رتجرس5، 1996؛ گلستانی، . - 1386 فلاح زاده و حسینی - - 1385 عوامل موثر در عود اعتیاد را به شرح ذیل بیان می کنند: دوستان معتاد، فشارهای روانی، مراجعه به محل های سابق مصرف، موقعیت های ناگوار، طرد شدن از طرف خانواده و جامعه و دیدن اشیاء و ابزار مصرف مواد.
با توجه به اینکه، اعتیاد به مواد در انسان به عنوان فرایندی پیچیده در مغز انسان در نظر گرفته می شود که در طی آن عوامل شناختی از قبیل ناتوانی در کنترل رفتار فردی در برابر انگیزه قوی مصرف مواد به عنوان مباحث بسیار مهم تلقی می شود - گلدشتاین 6، فونگ7، روزنتال8، تاوارس 9، . - 2007 همانطور که اشاره شد، پژوهش های مختلفی متغیرهای بسیاری علل انگیزشی را با عود در افراد وابسته به مواد مورد ارزیابی قرار داده اند، اما علل شناختی کمتر مورد توجه بوده است. با توجه به این موارد، پژوهش حاضر سعی دارد به این سوال پاسخ دهد که آیا بین سبک های شناختی و بازگشت به مصرف مواد در افراد وابسته به شیشه رابطه وجود دارد؟
روش
روش تحقیق حاضر، از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه افراد وابسته به شیشه که در مراکز میان مدت - کمپ - شهر اهواز نیمه اول سال 1395 اقامت داشتند، بودند. روش نمونه گیری، به صورت نمونه گیری در دسترس بود. تعداد حجم نمونه براساس جدول مورگان، 200 نفر بود و در محدوده سنی 20 تا 50 سال قرار داشتند. از این تعداد 27 زن و 173 مرد بودند. معیارهای ورود به پژوهش شامل: نداشتن سوابق اختلالات روانپزشکی، سن 20 تا 50 سال. داشتن حداقل سطح تحصیلات ابتدایی و رضایت برای انجام پژوهش، و مصرف شیشه بود. روش اجرا به این صورت بود که پس از تهیه پرسشنامه ها و با هماهنگی با مسئولین مراکز اقامتی تحت پوشش سازمان بهزیستی برای انجام پژوهش، کار آغاز شد.
براساس ملاک های ورود، آزمودنی ها وارد مرحله انجام پژوهش شدند. قبل از شروع آزمون به آنها توضیحات لازم و اطمینان از محرمانه بودن اطلاعات و اینکه لازم به ذکر نامشان نیست، داده شد. آزمودنی های پژوهش همگی در دوره بهبودی و ترک اعتیاد قرار داشتند. مدت زمان بهبودی آنها بین یک هفته تا 6 ماه بود و کسانی که کمتر یا بیشتر از این مدت از زمان بهبودی آنها می گذشت، از پژوهش کنار گذاشته شدند. 17 نفر از آزمودنی ها در طول دوره پژوهش به دلیل همکاری نکردن و یا تکمیل نکردن پرسشنامه از پژوهش خارج شدند. بعد از انجام پژوهش و گردآوری داده ها، اطلاعات پرسشنامه ها و نمرات خام به نرم افزار SPSS وارد و تجزیه و تحلیل اطلاعات بر روی آنها انجام شد.
