بخشی از مقاله
چکیده
آنچه از منظر دیدگان شما می گذرد پژوهشی است پیرامون بررسی مسأله تأثیر اندیشههای فرجامشناختی در پیشرفت ایران، که با تکیه بر شناسایی دینداری و مذهب غالب کشور میسور میگردد. در این راستا با توجه به رسمیت و غالبیت مذهب تشیع در کشور ایران به بازخوردهای آموزههای اعتقادی معاد و مهدویت در پیشرفت میپردازیم. اعتقاد به جهانی دیگر و حیاتی که برگرفته از اعمال حیات کنونی افراد است بر اساس یک تعریف اسلامی و شیعی و همچنین اعتقاد به آموزه مهدویت و تعریف انتظار و امید در مکتب اعتقادی شیعه، دریچهای رو به شناخت گرایش مردم به پیشرفت است چرا که آموزه مهدویت در نگاه شیعی یک حرکت جمعی امام و مأموم است و امید به آینده و ساختن یک جامعه آرمانی با تحقق این آموزه معنا پیدا میکند. در این راستا با بهره-گیری از آموزههای مذهب رسمی در بین مردم ایران، و به روش کتابخانهای، به مطالعه الگوی حاکم پیشرفت در ایران معاصر پرداختهایم.
واژگان کلیدی: ایران، فرجام شناسی، معاد، مهدویت، پیشرفت
.1 مقدمه و عناوین بخشها
صحبت از فرجام شناسی در تقسیم کلی به دو بخش عامه و خاصه قابل تقسیم است. وقتی فرجام شناسی به صورت یک بحث کلی در میان همه ادیان و اقوام مطرح است، آن را در دسته بندی عامه مطرح می نماییم و وقتی روی سخن به بررسی معنا و مفهوم فرجام شناسی در یک دین و مذهب خاص است آن را در بخش خاصه مطرح می نماییم. در اعتقاد و باور شیعه وقتی بحث از فرجام جهان به میان می آید، دو مقوله بارز معاد و مهدویت مطرح می گردد که هر یک به نوعی به مباحث توحید و راهنماشناسی برگشت دارد. در تعریف شیعه فرجام جهان به قلم ماموم ای که زمینه ظهور منجی و امام را فراهم می نماید به تصویر کشیده شده است و از ویژگی های منجی آخر الزمان در این نگاه می توان به حضور آن منجی در میان مردم در حال حاضر و اجتماعی بودن حرکت آینده سازی می توان اشاره کرد، و ارکان و علائمی برای آن متصور است که از محدوده بحث حاضر خارج می باشد. و اما در ارتباط با مفهوم پیشرفت می توان به فرمایش رهبر معظم انقلاب اکتفا کرد که: مفهوم پیشرفت، برای ما مفهوم روشنی است. کلمه »پیشرفت« را ما با دقت انتخاب کردیم؛تعمداً نخواستیم کلمه «توسعه« را به کار ببریم. علت این است که کلمه توسعه، یک بار ارزشی و معنائی دارد؛ التزاماتی با خودش همراه دارد که احیاناً ما با آن التزامات همراه نیستیم، موافق نیستیم. ما نمی خواهیم یک اصطلاح جاافتاده متعارف جهانی را که معنای خاصی را از آن می فهمند، بیاوریم داخل مجموعهی کار خودمان بکنیم. ما
مفهومی را که مورد نظر خودمان است، مطرح و عرضه می کنیم؛ این مفهوم عبارت است از پیشرفت.« (خامنه ای، (1389
در این مقاله با بهره گیری و طرح مباحثی به شرح ذیل، در صدد بیان تاثیر اندیشه های فرجام شناختی در پیشرفت ایران هستیم.
2ـ انواع اندیشه های فرجام شناختی 2ـ 1ـ مفهوم موعود گرایی 2ـ 1ـ 1ـ انواع موعود گرایی
2ـ 1ـ 2ـ موعود در اسلام (مهدویت) 2ـ 1ـ 3ـ موعود در مسیحیت 2ـ 1ـ 4ـ موعود در یهود 2ـ 1ـ 5ـ موعود در زرتشت 2ـ 1ـ 5ـ 1ـ سده گرایی 3ـ جغرافیای ایران 3ـ 1ـ اسلام در ایران
4ـ اندیشه های کلامی فرجام شناسی در تشیع 4ـ 1ـ اندیشه معاد 4ـ 1ـ 1ـ تعریف معاد
4ـ 1ـ 2ـ اثرات معادباوری در حیات انسان 4ـ 2ـ اندیشه مهدویت
4 ـ 2ـ 1ـ اثرات مهدویت باوری در حیات انسان
2ـ انواع اندیشه های فرجام شناختی
در لغت نامه دهخدا در تعریف فرجام آمده است: فرجام، بر وزن و معنی انجام است که به معنی انتها و آخر باشد. (دهخدا، (1325 به طور کلی اندیشه های فرجام شناسی را می توان به دو گروه عمده تقسیم کرد:
الف) اندیشه های موعود گرایی، که مربوط به آخرالزمان و سرنوشت جوامع در دوره انتهایی زندگی زمینی می باشد. ب) اندیشه های معاد، که مربوط به زندگی انسان ها پس از مرگ می باشد.
در یک نگاه کلی و عامه می توان به انواع اندیشه های فرجام شناختی در ادیان پرداخت که در یک تعریف اجمالی عبارتند از:
2ـ 1ـ مفهوم موعود گرایی
موعودگرایی اندیشه و باوری است فراگیرکه غالب ادیان و مذاهب و مکاتب بشری به نوعی بدان باور دارند؛ یعنی روزی از روزها که همان روز موعود است، منجی و موعود برای نجات و رستگاری بشریت ظهور کرده و انسان ها را به آرزوی دیرینه خود می رساند؛ همچنین خوب و متعالی زیستن را از فضای ذهن و تئوری به منصه عمل آورده و آن را به تجربه بشری می رساند. (الهی نژاد، (1386
2ـ 1ـ 1ـ انواع موعودگرایی:
2ـ 1ـ 2ـ موعود در اسلام (مهدویت): عموم امت اسلامی معتقدند که بر اساس وعده های قرآن، در آخرالزمان مردی از خاندان پیامبر (ص) ظهور خواهد کرد که سراسر زمین را از عدل و داد پر می کند. چنان که در قرآن کریم آمده، ظهور این مصلح کل ضرورتی اجتناب ناپذیر است که سرانجام باید ظاهر شود و با تشکیل حکومتی جهانی و اسلامی، دین اسلام را گسترش داده و بر کلیه ادیان غلبه کند. بدین ترتیب است که حزب اللّه بر لشکریان شیطان غلبه نموده و زمامداری جهان به دست صالحان و پاکان می افتد. در قرآن کریم آیات متعددی وجود دارد که برخی با دلالت روشن و برخی با بیان تأویل و تفسیر از سوی ائمه اطهار (ع)، بر وجود مصلح کل و مهدی موعود (عج) دلالت دارند. در سایه حکومت مهدی (عج)، ظلم و جور ریشه کن شده و برابری و برادری و عدالت همه جا را فرا می گیرد. (رضائیان، (1384
2ـ 1ـ 3ـ موعود در مسیحیت: آیین مسیحیت نیز به آینده جهان و انسان، نگاه خوشبینانه داشته، ظهور موعودی را که همان عیسی مسیح (ع) باشد، نوید داده است. ظهور دوم1 یا بازگشت دوبـاره حـضـرت عیسی مسیح (ع) برای نجات جهانیان و ایجاد یک دنیای پرشکوه، از اعتقادات جدی مسیحیان است. از این رو، اگر درباره سرانجام کار حضرت مسیح (ع) پس از ظهور نخست و اعلام رسالت و تبلیغ دینش میان مسلمانان و مسیحیان اختلاف نظر وجود دارد، در اصل ظهور دوم آن حضرت اتفاق نظر دارند. (ابراهیم زاده آملی، (1386
2ـ 1ـ 4ـ موعود در یهود: در عهد عتیق، کتاب مقدس یهودیان، اشاراتمکرّری به نجات بخش آخر زمان شده است. کسی که خواهد آمد تا جهان مطلوبی را که همه خواستار آنند و سودایش را در سر می پرورانند، از نو بسازد. جهانی روشن و عاری از پلیدی ها که در آن آدمی به همه آرزوها و امیال پاک انسانی برسد و کامیاب شود. در زبور داوود که تحت عنوان مزامیر در عهد عتیق آمده، تقریبا در هر بخش از آن، اشاره به ظهور منجی آخرالزمان، و نوید پیروزی صالحان بر شریران، و بالاخره تشکیل حکومت واحد جهانی و تبدیل ادیان و مذاهب گوناگون به دینی واحد و جهان شمول موجود است. (حسینی آصف، (1384
