بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از زوایای مهمی که در تبیین و ارزیابی کارنامه انقلاب اسلامی می توان آن را مورد مطالعه و داوری قرار داد تأثیر گذاری انقلاب اسلامی در احیای آموزه های مهدویت است. از این رو سوال اصلی در تحقیق حاضر عبارت است از این که انقلاب اسلامی ایران در احیاء آموزه های مهدویت چه تاثیراتی داشته است؟ یافته های تحقیق که مبتنی بر روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای صورت گرفته حاکی از آن است که انقلاب اسلامی در احیای آموزه های مهدویت تأثیراتی داشته است در این مقاله به برخی از این تأثیرها اشاره شده است، از جمله تبیین معنا و مفهوم صحیح و درست از انتظار، الگوسازی برای نسل منتظر، آماده سازی درحوزه فردی و اجتماعی برای نزدیک ساختن عصرظهورمنجی، آگاهی بخشی و بیدارسازی و... بنابراین تحقیق حاضر نشان داد که انقلاب اسلامی با ابتنا بر مبانی دینی و شیعی نگرشی نو و ابتکارگونه به موضوع مهدویت ارائه کرد که در گذشته ی تفکر و اندیشه اسلامی مغفول واقع شده بود
و یا لااقل برجستگی کنونی را نداشت.
واژگان کلیدی: مهدویت، انقلاب اسلامی، آموزه های مهدویت، امام خمینی - ره -
مقدمه
وقوع انقلاب اسلامی ایران یکی از رخدادهای مهم سیاسی و اجتماعی نیمه دوم قرن بیستم به شمار میآید که از ابعاد مختلف شایسته بررسی است. این انقلاب نگرشی نو و ابتکارگونه به بسیاری از مقولات دینی ارائه کرد، یکی از نمودهای این نگرش بدیع به حوزه مهدویت و مشخصا بحث انتظار و ضرورت فراهم ساختن مقدمات ظهور امام مهدی - عج - مرتبط می شود. این نوشتار بر آن است که نقش انقلاب اسلامی در گسترش و تعمیق باور به مهدویت را بررسی کند و نشان دهد که انقلاب اسلامی چه رسالتی برای خود در حوزه آماده سازی فرد و اجتماع برای نزدیک ساختن عصر ظهور منجی تعریف کرده است و مولفه ها و عناصر این آماده سازی چیست؟ انقلاب اسلامی یک گام بسیار اساسی به سمت ظهور است؛ حرکتی متکی بر قرآن، سنت و امامت که با وقوع آن، توجه جهانی به مهدویت و موعود وارد فضای جدیدی شده است.
در تبیین نسبت بین انقلاب اسلامی و انقلاب جهانی حضرت مهدی - ع - دو رویکرد وجود دارد. رویکرد اول معتقد است که عصر ظهور آغاز شده است و انقلاب اسلامی ایران، نقطه شروع و آغازگر این تحول عظیم و فراگیر می باشد به عبارت دیگر ظهور امام زمان فرایندی است که وقوع انقلاب اسلامی مبدا و جزئی از این فرایند است. این رویکرد با استناد به برخی از روایات و اخبار وارده در متون حدیثی و با تطبیق و انطباق آن روایات بر انقلاب اسلامی مدعای خود را مطرح می کند. از جمله روایاتی که به آن استناد کرده اند این روایت است »که سید بزرگواری از ذریه اهل بیت پیش از ظهور حضرت قائم - عج - حکومت می کند و مقدمات دولت آن حضرت را فراهم می نماید و مردم را متوجه تقوی و پرهیزکاری می نماید و طبق احکام اسلامی عمل می کند. وی اهل سازش و رشوه گیری نیست. - «کورانی، . - 235 :1375 لذا در نظر این گروه »این خصوصیات و ویژگی هایی که در روایت آمده است بر امام خمینی تطبیق می کند. - «همان: . - 238
اما رویکرد دوم با پرهیز از هر گونه تطبیق و انطباق روایات ظهور بر انقلاب اسلامی، امیدوار است که انقلاب اسلامی بتواند مقدمات و بستر لازم را برای ظهور حکومت مهدوی فراهم کند. بر این اساس انقلاب اسلامی نقش »زمینه ساز« ظهور را پیدا می کند و نه این که خود بخشی از فرایند ظهور باشد. این رویکرد معتقد است »یکی از حکمت های غیبت، تحقق آمادگی جهانی برای قیام حضرت مهدی تلقی شده است. و با توجه به عدم آمادگی جهان، غیبت آن حضرت ضرورت دارد. - «آذرشین فام، . - 187 :1393 بر این اساس، انقلاب اسلامی رسالت تمهید مقدمات و بستر سازی لازم را برای ظهور حکومت مهدوی دارد و لذا انقلاب اسلامی نقش »زمینه ساز« ظهور را پیدا می کند و نه این که خود بخشی از فرایند ظهور باشد - آل نبی، . - 136 :1396
-1 چهارچوب مفهومی
مبتنی بر عنوان تحقیق، شایسته است ابتدا به تعریف واژگان کلیدی بپردازیم. سپس به تبیین نقش انقلاب اسلامی ایران در احیای آموزه های مهدویت بپردازیم. با توجه به گستره تعاریف و رویکردهای نظری مرتبط با هریک از این عناوین و محدویت حجمی پژوهش، از تعاریف متکثر انقلاب و مهدویت، مبتنی بر یک درک کلی و نسبی عبور می کنیم و در طول نوشتار، تعاریف و برداشت های مفهومی مختار را به صورت ضمنی ارائه خواهیم کرد.
انقلاب: در یک تصویر کلی؛ انقلاب، دگرگونی بنیادی در همه زمینههای اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی، حقوقی و بهویژه سیاسی است نسبت به آنچه پیش از انقلاب استوار بوده است؛ و این دگرگونیها همیشه با سرنگونی نظام سیاسی حاکم پیش میآید و اغلب با کارهای خشونتآمیز و خونریزیها همراه است - عبدالحمید، . - 364 :1370 استاد شهید مطهری نیز در تعریف انقلاب می گوید: انقلاب عبارت است از طغیان و عصیان مردم یک ناحیه و یا یک سرزمین علیه نظم حاکم موجود برای ایجاد نظمی مطلوب. از این رو ایشان ریشه انقلاب را در دو چیز می داند -1 نارضایتی و خشم از وضع موجود -2 آرمان یک وضع مطلوب - مطهری،. - 29-30 :1362
انقلاب اسلامی: به طور کلی، انقلاب اسلامی را میتوان اینگونه تبیین کرد: انقلاب اسلامی، عبارت است از دگرگونی بنیادی در ساختار کلّی جامعه و نظام سیاسی آن، منطبق بر جهان بینی و موازین و ارزشهای اسلامی و نظام امامت که بر اساس آگاهی و ایمان مردم و حرکت پیشگام متقیان و صالحان و قیام قهرآمیز تودههای مردم صورت میگیرد - عمید زنجانی، 21 :1367 و. - 22
مهدویت: »مهدویت« مصدر جعلی »مهدی« عبارت است از اعتقاد به ظهور مهدی موعود - عج - و تشکیل حکومت عدل به دست آن حضرت. و تمام مسائل مربوط به آن حضرت با این عنوان ارا ئه می شود - کوثری، :1389 . - 27 به عبارت دیگر، مهدویت، اعتقاد به پدید آمدن حکومت عدل همگانی که وسیله حضرت مهدی است. - تونه ای، . - 711 :1389
