بخشی از مقاله
چکیده
کاربرد روشهاي بهبود بذر به طور معنیداري سبب تقویت صفات ظهور گیاهچه شد. درصد نهایی ظهور گیاهچه، سرعت ظهور تجمعی گیاهچه در مزرعه، سرعت ظهور گیاهچه، ضریب سرعت ظهور گیاهچه، شاخص سرعت ظهور گیاهچه، متوسط روزانه ظهور گیاهچه در شرایط پرایمینگ با سولفات روي و سالیسیلیک اسید، و بیوپرایمینگ با سودوموناس نسبت به تیمار عدم اعمال پرایمینگ به ترتیب 4/9، 35/3، 22/8، 19/2، 4/9 و 4/9 درصد افزایش یافت. میانگین زمان ظهور گیاهچه، و مدت زمان 50 درصد ظهور گیاهچه در پرایمینگ و بیوپرایمینگ بذرها بهترتیب 15/6 و 17/8 درصد نسبت به کاشت بذور خشک کاهش یافت. تیمار بذور لوبیا با سولفاتروي یکنواختی ظهور گیاهچه را نیز افزایش داد.
کلیدواژهها: باکتريهاي محرك رشد گیاه، پرایمینگ، سالیسیلیک اسید، سولفات روي.
مقدمه
تیمار کردن بذر با عناصر کممصرف که به وسیله حلکردن عناصر غذایی در غلظت خاص و مدت زمان خاص - پرایمینگ بذر - یا به وسیله پوشش دادن بذر با عناصر کممصرف انجام میشود - 8 - ، میتواند سبب افزایش سرعت و درصد جوانهزنی، بهبود استقرار و رشد گیاهچه، تسریع گلدهی و رسیدگی، مقاومت به خشکی، و افزایش عملکرد شود؛ ضمن اینکه بذور پرایمشده از مواد غذایی بهتر استفاده کرده و میتوانند مقاومت بیشتري در برابر آفات و بیماريها داشته باشند
. - 4 - باکتريهاي افزایندهي رشد بهعنوان نهادههاي کشاورزي مطلوب، در تولید پایدار محصولات زراعی نقش مهمی را ایفا مینمایند. این باکتريها مزایایی براي رشد گیاه دارند که درنتیجه آن جذب موادغذایی بیشتر میشود. باکتريهاي محرك رشد به شکل مستقیم و غیرمستقیم مثلا بهواسطهي افزایش حلالیت عناصر غذایی و تثبیت زیستی نیتروژن، جلوگیري از توسعه عوامل بیماريزاي خاکزي، تولید سیانید هیدروژن، سیدروفورها، آنتی بیوتیکها، رقابت براي عناصر غذایی، افزایش تحمل گیاهان در برابر تنشهاي غیرزیستی و تولید مواد تنظیمکننده گیاهی، رشد گیاهان را بهبود میبخشند . - 9 - باکتريهاي سودوموناس یکی از مهمترین ریزجانداران هوازي حلکننده فسفات میباشند که با ترشح سیدروفور باعث جذب آهن و برخی عناصر ریزمغذي و نیز محلول کردن فسفر میشوند . - 10 -
پرایمینگ و بیوپرایمینگ بذر با افزایش بنیه بذر و درنتیجه بهبود استقرار و سرعت رشد گیاهچه، عملکرد محصول زراعی را تحت تأثیر قرار میدهند. لذا این آزمایش با هدف بررسی امکان بهرهگیري از روشهاي بهبود بذر در راستاي تسریع جوانهزنی و ظهور و استقرار گیاهچه لوبیا - رقم محلی - در موسسه تحقیقات برنج کشور- رشت به اجرا در آمد.
مواد و روشها این پژوهش در بهار سال زراعی 1392-93 در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات برنج کشور-رشت بهاجرا در آمد. عملیات خاكورزي و آمادهسازي پشتهها در بهار و 10 روز قبل از کشت انجام شد. آنالیز بافت خاك با تهیه نمونه مرکبی از عمق 30 سانتیمتري خاك مزرعه و انتقال آن به آزمایشگاه بخش تحقیقات خاك و آب مؤسسه تحقیقات برنج کشور-رشت انجام شده و براي توصیه کودي مورد استفاده قرار گرفت. اولین آبیاري بلافاصله پس از کاشت و سپس با فواصل 10 روز انجام شد.
کشت دستی لوبیا - رقم محلی گیلان - در عمق 5 سانتیمتر به صورت خشکهکاري در اواسط اردیبهشت ماه انجام شد. هر کرت شامل 6 پشته، هر یک به طول 4 متر و فاصله پشتهها از یکدیگر 50 سانتیمتر و داراي دو ردیف کاشت بر روي هر پشته - ابعاد هر کرت 4×3 متر و داراي تراکم 40 بوته در مترمربع - بود که با لحاظ کردن فاصله 10 سانتیمتر بین کپهها و قرار دادن دو بذر در هر کپه و تنک کردن بعد از اتمام شمارش ظهور گیاهچه، ایجاد شد. براي تمایز تکرارها و کرتها یک پشته نکاشت و براي حذف اثر حاشیهاي یک ردیف از کنارههاي هر کرت بهعنوان حاشیه منظور شد.
تیمار بذر - پرایمینگ با سولفات روي، پرایمینگ با سالیسیلیک اسید، بیوپرایمینگ با سودوموناس، و بدون تیمار - بذر خشک - در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی مورد مطالعه قرار گرفت. غلظتشمحلولشسولفات روي - با میزان روي 24 درصد - 350 پیپیام - به مدت 5 ساعت - - 6 - و تیمار بذرها با سالیسیلیک اسید به میزان 25 پیپیام - به مدت 12 ساعت - - 1 - بود. جهت بیوپرایمینگ، باکتريهاي مورد استفاده از بانک میکروبی موسسه تحقیقات خاك و آب واقع در کرج تهیه شد. بذرها در درون مایع حاوي باکتري به مدت 5 ساعت در دماي 4 درجه سانتیگراد قرار گرفته و پس از مدت زمان معین خارج شده و در معرض جریان هواي آرام تا رسیدن به رطوبت اولیه خشک شدند.
جهت تعیین صفات ظهور گیاهچه، گیاهچههاي سبزشده در 1/5 متر وسط چهار ردیف کاشت، به صورت روزانه شمارش شد.
درصد نهایی ظهور گیاهچه از تقسیم تعداد کل گیاهچههاي سبز شده در پایان آزمایش بر تعداد کل بذر کاشته شده، محاسبه شد و جهت تعیین سرعت ظهور تجمعی گیاهچه در مزرعه، تعداد گیاهچههاي سبز شده در هر روز بر تعداد روزهاي پس از کاشت تقسیم شده و مقادیر حاصل با یکدیگر جمع شد . - 12 - ضریب سرعت ظهور گیاهچه، شاخص سرعت ظهور گیاهچه، متوسط روزانه ظهور گیاهچه، میانگین زمان ظهور گیاهچه محاسبه شد . - 3 - سرعت ظهور گیاهچه براساس مدت زمان 50 درصد ظهور گیاهچه، مدتزمان 10، 50 و 90 درصد ظهور گیاهچه، و یکنواختی ظهور گیاهچه در برنامه غطعطکن در محیط
نرمافزار تعیین شد . - 5 - تجزیه آماري دادهها به وسیله نرمافزار ذحک ,حAح و مقایسه میانگین ها بر اساس خحع محافظت شده در سطح احتمال 5 درصد صورت گرفت و نمودارها در نرم افزار ئکطxغ ترسیم گردید.
نتایج و بحث
درصد نهایی ظهور گیاهچه در شرایط پرایمینگ با سولفات روي، پرایمینگ با سالیسیلیک اسید، بیوپرایمینگ با سودوموناس با میانگین 75/43 درصد نسبت به تیمار کاشت بذور خشک با میانگین 71/89 درصد سبب 4/9 درصد افزایش ظهور گیاهچه بذور لوبیا در شرایط مزرعهاي گردید. سرعت ظهور تجمعی گیاهچه در مزرعه نیز در تیمارهاي پرایمینگ به نحو معنیداري بیشتر از کاشت بذر خشک بود - بهترتیب 22/59 و 16/70 بذر در روز معادل 35/3 درصد - . سرعت ظهور گیاهچه براساس مدت زمان 50 درصد ظهور گیاهچه ، ضریب سرعت ظهور گیاهچه و شاخص سرعت ظهور گیاهچه نیز در تیمارهاي پرایمینگ به ترتیب 22/8، 19/2 و 4/9 درصد بیشتر از تیمار فاقد پرایمینگ یا بیوپرایمینگ بود.
شکل.1 اثر پرایمینگ و بیوپرایمینگ بذر بر صفات ظهور گیاهچه٣ لوبیا - ل - Phaseolus vulgaris L در شرایط مزرعهاي.
