بخشی از مقاله
چکیده
بهمنظور مطالعه اثر سالیسیلیک اسید بر عملکرد و صفات مورفولوژیکی گیاه لوبیا سبز رقم سانری، آزمایشی درقالب طرح بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار در سال 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان اجرا شد. محلول-پاشی سالیسیلیک اسید در 3 غلظت 0/5 - ، 1 و 1/5 میلیمولار - و شاهد - صفر میلیمولار - انجام شد. صفات مورفولوژیکی شامل ارتفاع بوته، کانوپی، وزن تر شاخساره، سطح برگ و عملکرد مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که کاربرد سالیسیلیک اسید بهطور معنیداری رشد و عملکرد را افزایش داد. بیشترین میزان عملکرد 13651/8 - کیلوگرم در هکتار - و سطح برگ در سطح 1 میلیمولار سالیسیلیک اسید بدست آمد. همچنین حداکثر ارتفاع بوته، کانوپی و وزن تر شاخساره در سطح 1 میلیمولار حاصل شد که با سطح 1/5 میلیمولار تفاوت معنی-داری نداشت.
واژههای کلیدی: سطح برگ، رشد گیاه، عملکرد، سالیسیلیک اسید
مقدمه
لوبیا سبز با نام علمی - Phaseolus vulgaris L. - ، گیاهی از خانواده حبوبات - Fabaceae - میباشد. این گیاه خودگردهافشان بوده و قسمت خوراکی آن، میوههای نارس میباشد .[2] در بین حبوبات از نظر سطح زیرکشت و ارزش اقتصادی، لوبیا مقام اول را دارا میباشد .[3]استفاده از تنظیمکنندههای رشد گیاهی از زمان ساختهشدن مصنوعی آنها - 1926 - تاکنون روند فزایندهای داشته بهطوریکه هماکنون در بیش از یکمیلیون هکتار از اراضی کشاورزی هرساله این مواد مورد استفاده قرار میگیرند، بیشتر این کاربردها در مورد محصولات باغبانی است که ارزش تجاری و اقتصادی بیشتری دارند .[4] سالیسیلیک اسید یا اورتی هیدروکسی بنزوییک اسید دارای یک حلقه آروماتیک با یک گروه هیدروکسیل میباشد که به گروه ترکیبات فنلی تعلق دارد .[5]
کاربرد خارجی اسید سالیسیلیک میتواند در دامنهای از فرایندهای مختلف در گیاهان مانند، بسته شدن روزنهها [12]، تبادل و انتقال یونها [1]، نفوذپذیری غشاء و سرعت رشد [8]، اثر داشته باشد. این ماده همچنین باعث گلدهی، افزایش عمر گل، به تأخیر انداختن پیری و افزایش سرعت فعالیتهای سوخت و سازی در درون سلول میشود .[9] گزارششده است که محلولپاشی سالیسیلیک اسید باعث افزایش رشد و عملکرد دو گیاه ریحان و مرزنجوش [6]، افزایش رشد و عملکرد در فلفل [13]، افزایش قطر ساقه، ارتفاع، تعداد برگ، وزن خشک شاخساره، ریشه و بیوماس در خیار [19, 1]، افزایش میزان رشد شاخساره گیاهان جو [14] و گندم [16] گردید. هدف از انجام این آزمایش ارزیابیتأثیر سالیسیلیک اسید بر رشد و عملکرد گیاه لوبیا سبز بود.
مواد و روشها
این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان انجام شد. هر واحد آزمایشی به طول 1 متر بود که در هر واحد آزمایشی شامل 10 بوته گیاه لوبیا سبز رقم "سانری" با فاصله 30 سانتیمتر بین ردیفها و 10 سانتیمتر روی ردیف در اردیبهشت ماه کشت شد. پس از کاشت بذور لوبیا سبز، آبیاری بوتهها هر 3 روز یکبار انجام گرفت. پس از سبز کردن و استقرار بوتهها، 25 روز پس از کاشت بذر، در مرحله 2 تا 3 برگ حقیقی گیاهان، محلولپاشی غلظتهای مختلف سالیسیلیک اسید انجام شد و با فاصله ده روز، یکبار دیگر تکرار گردید. غلظت صفر میلیمولار که گیاهان با آب محلولپاشی شدند بهعنوان شاهد و غلظتهای 0/5، 1 و 1/5 میلیمولار برای تیمارهای سالیسیلیک اسید در نظر گرفته شد. برداشت در نیمه دوم تیرماه آغاز شد و به مدت تقریبا 3 هفته انجام گرفت. ارتفاع بوته، کانوپی، وزن تر شاخساره، سطح برگ و عملکرد مورد ارزیابی قرار گرفت.
پس از خاتمه محلولپاشی، از هر کرت 5 بوته بهطور تصادفی انتخاب شد و کانوپی گیاه زمانی که گیاه در زمین استقرار داشت اندازهگیری شد. ارتفاع بوته نیز از محل طوقه تا انتهای بوته، برحسب سانتیمتر با خط کش اندازهگیری شد . برای ارزیابی وزن تر شاخساره و سطح برگ در هر واحد آزمایشی 5 بوته بهطور تصادفی برداشت شد و بلافاصله در داخل کیسههای نایلونی به آزمایشگاه منتقل و توزین گردید. سپس سطح برگ با استفاده از دستگاه سطح برگسنج مدل Delta T انگلستان بر حسب سانتیمتر مربع ارزیابی شد.برای ارزیابی عملکرد، پس از رسیدگی فیزیولوژیکی غلافها، از واحدهای آزمایشی، بوتهها برداشت و سپس با ترازوی دقیق توزین و بهصورت عملکرد در واحد سطح - کیلوگرم در هکتار - ثبت شدند.جهت آنالیز آماری دادههای جمعآوری شده، از نرمافزار SAS Ver.9.0 استفاده شد و میانگینها با آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد مقایسه شد.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که سالیسیلیک اسید بر صفات سطح برگ، وزن شاخساره و عملکرد تأثیر معنیداری داشت ولی بر صفات ارتفاع و کانوپی بوته تأثیر معنیداری نشان نداد - جدول . - 1 با توجه به نتایج بیشترین و کمترین ارتفاع بوته، کانوپی، سطح برگ، وزن شاخساره و عملکرد بوتهها به ترتیب در سطح محلولپاشی 1 میلیمولار و تیمار شاهد مشاهده شد که برای ارتفاع بوته برابر 44/41 و 42/66 سانتیمتر؛ برای کانوپی 1467/8 و 1096/3 سانتیمتر مربع، برای سطح برگ 2612/36 و 2001/92 سانتیمتر مربع، برای وزن شاخساره برابر 191/969 و 128/693 گرم و برای میزان عملکرد 13651/8 و 9671/5 کیلوگرم در هکتار برابر بدست آمد - جدول . - 2 اثرات تحریکی سالیسیلیک اسید بر رشد میتواند به دلایلی چون افزایش میزان تقسیم در مناطق مریستمی و رشد سلولی باشد که موجب افزایش رشد می گردد و دلیل دیگر آن نیز تاثیرسالیسیلیک اسید بر سایر هورمون های گیاهی میباشد .[16]
از دلایل دیگر بهبود پارامترهای رشد تحت تاثیر تیمار سالیسیلیک اسید را میتوان تاثیر آن بر دستگاه فتوسنتزی و حفاظت از دستگاه فتوسنتزی، مقدار فتوسنتز، فعالیت آنزیم روبیسکو، مقدار رنگیزههای فتوسنتزی، هدایت روزنهای، سیستم دفاع آنتی اکسیدانی، کاهش تنش اکسیداتیو و نشت یونی، افزاش همبستگی غشاهای زیستی، متابولیسم نیتروژن و تغذیه معدنی گیاه باشد [15, 10] و همچنین محلولپاشی سالیسیلیک اسید موجب بهبود سیستم ریشهای و حفظ سلامت گیاه و در نتیجه جذب بیشتر آب و مواد غذایی شده که در نهایت منجر به افزایش رشد و عملکرد گیاه میشود [7] را نام برد که درمطالعه های مختلف به آن ها اشاره شده است.
نتیجهگیری
بهطور کلی، با توجه به این که ترکیبات فنولیکی موجب تسهیل در جذب عناصر غذایی میشوند و نقش مثبتی در فعالیتهای فتوسنتزی و آنزیمهای مربوط با فتوسنتز دارند و از طرف دیگر باعث انتقال بهتر مواد پرورده از منبع به مخزن میشوند، رشد بهتر و عملکرد بیشتر گیاهان تیمار شده با سالیسیلیک اسید دور از انتظار نمیباشد. همچنین با توجه به نتایج این پژوهش استفاده از سالیسیلیک اسید باعث بهبود رشد و عملکرد لوبیا سبز شد و کاربرد غلظت 1 میلیمولار سالیسیلیک اسید برای بهبود رشد و عملکرد لوبیا سبز رقم سانری پیشنهاد می شود.
