بخشی از مقاله
چکیده :
کار بخش اعظمی از زندگی انسان هاراتشکیل می دهد. کار از لحاظ فیزیکی و ذهنی، انسان هارابهخودمشغول می سازد و در عین حال دنیای پر تلاطم کسب و کار، فشارهای بی شماری بر صاحبان انواع کسب و کارها وارد ساخته است. امروزه سازمان هادرحالکوچکشدنوتجدید ساختار هستند که منجر به افزایش انتظارات و تقاضاهای کاری و نیز افزایش ساعات کاری می شودکه در نتیجه منجر به احتمال شکل گیری اعتیاد به کار می شود.این پژوهش با هدف تأثیر تیپ های شخصیتی بر اعتیاد کاری کارکنان بخش مپنا ریلی راه آهن جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از حیث روش تحقیق توصیفی- پیمایشی می باشد.جامعه آماری پژوهش حاضر کارشناسان بخش مپنا ریلی راه آهن که شامل 500 نفر می باشد که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 217 نفر بدست آمده است. برای جمع آوری اطلاعات از ابزار پرسش نامه وبرای آزمون فرضیه های اصلی از رگراسیون چند خطی چند متغیره - ضریب همبستگیچندگانه - و برای آزمون های فرضیه فرعی از همبستگی پیرسون استفاده شده است، که کارشناسان به دو پرسش نامه شخصیت - جان هالند، - 1973 و پرسش نامه اعتیاد به کار - آتس، - 1971 پاسخ دادند. پرسش نامه هابه صورت تصادفی طبقه ای بین اعضای نمونه توزیع شد. یافته ها بیانگر آن بود که تیپ های شخصیتی همچون واقع گرا،جست و جو گر،قراردادی،تهوری - سوداگر - ،اجتماعی رابطه معنادار و مستقیم با اعتیاد به کار دارد اما تیپ شخصیتی هنری رابطه معنادار اما معکوس با اعتیاد به کار دارد.همچنین می توان گفت که تیپ شخصیتی جست وجو گر نسبت به بقیه تیپ هایشخصیتی ارتباط بالاتری با اعتیاد به کار دارد.
کلید واژه ها: شخصیت، اعتیاد به کار، قراردادی، جست و جوگر، قراردادی، تهوری، اجتماعی، هنری
مقدمه
شخصیت مفهوم بسیار پیچیدهای در روانشناسی است که آگاهی از آن شالودهی حل بسیاری از مشکلات سازمانی است. این مفهوم از واژهی لاتین پرسونا3 گرفته شده و مجموعهای از ویژگیهای با دوام و منحصر به فرد است که امکان دارد در پاسخ به حالات مختلف تغییر کند. در تعریفی جامع، شخصیت، ساختار پویای درونفردی است که مشتمل بر سیستمهای روانی- جسمانی است. این مؤلفه رفتار و افکار مشخصهی افراد را تعیین می-کند - . - Allport, 1961, p 68
از آنجایی که سازمانها با افراد سر و کار دارند و منابع انسانی مهمترین منبع سازمان و مدیریت آنها، مهمترین وظیفهی مدیران قلمداد میشود، توجه به شخصیت کارکنان و عناصر تشکیلدهندهی آن امری ضروری قملداد میگردد . - De fruyt & salgado, 2003, p128 -
نوع تیپهای شخصیتی بازده استعدادهای ذهنی را تعیین میکنند و توصیف رفتار انسان را در موقعیتهای زندگی ممکن میسازد. این تیپها مخصوصاً بایستی در راهنمایی شغلی و تحصیلی به حساب آیند چیزی که اغلب به دست فراموشی سپرده شده است - گنجی، 1370، ص . - 110
حضور در محیطهای کاری و صرف بخش قابل ملاحظهای از زمان روزانه برای انجام کار و دغدغه و اشتغالات ذهنی دربارهی فعالیتهای کاری باعث شده است افراد زمان بسیار زیادی را به طور دلخواه و داوطلبانه به فعالیتهای کاری اختصاص میدهند بدون آنکه به اندازهی مناسب و کافی به استراحت و تفریح بپردازند. از اینرو غالباً استرس زیادی را تجربه نموده و کارشان موجب مشکلات جسمی و روانی برای آنان میشود.
هالند4 یکی از نظریهپردازان عمده در حیطهی روانشناسی شغلی محسوب میشود و نظریهی او بیش از هر نظریهی دیگری در این زمینه در جذب فعالیتهای پژوهشی موفق بوده است. هالند نظریهی خود را بر مبنای دو اصل بنا نموده است:
-1 انتخاب شغل و حرفه با نوع شخصیت فرد بستگی دارد.
-2 انتخاب شغل و حرفه رابطهی مستقیمی با طرز تلقی و گرایش فرد دارد - هالند، 1373، ص . - 41
هالند شش نوع از محیطهای شغلی هنجاری و شش جهتگیری شخصی هنجاری متناسب با آنها را پیشنهاد کرد که با تبعیت از موضوعات میتوان تیپهای شخصیتی را در یک نظام کدگذاری شده مرتب کرد. مانند R - واقعگرا - ، I - جستوجو گر - ، A - هنری - ، S - اجتماعی - ، E - تهوری - و C - قراردادی - - زونکر5، - 1927 واژهی اعتیاد به کار، اولین بار توسط آتس - 1971 - 6 به کار گرفته شده است.
با توجه به اینکه بر اساس نظریهی جان هالند افراد دارای تیپهای شخصیتی مختلفی هستند ضروری است سبک اعتیاد کاری با هر یک از شخصیتهای ششگانه مورد بررسی قرار گرفته که مشخص گردد کدامیک از تیپها دارای اعتیاد کاری هستند. همچنین با توجه به اینکه شرکت مپنا ریلی شرکتی است که به صورت بیست و چهار ساعته ارائهی خدمات مینماید و از آنجا که انجام فعالیت در ساعات شب نسبت به روز خستگی مفرط به همراه دارد و از سویی بر اساس وضعیت اقتصادی و افزایش تورم در کشور از افراد علیرغم میل باطنی به صورت دو شیفت فعالیت نموده و یا اینکه دو یا سه شغله میباشند.
وی واژه اعتیار کاری رابه منزلهی غیر قابل کنترل یا اجبار و ناچاری برای کار کردن مستمر توصیف نموده است - . - Oates, 1971, p11 این تعریف دربرگیرندهی دو عنصر اصلی است: کار کردن بسیار شدید، وجود میل ذاتی شدید برای کار کردن - . - McMillan et. al,2003, p 168 مورد اول اشاره به این دارد که افراد معتاد به کار، تمایل دارند زمان اضافی بیشتری نسبت به میزان کاری که به صورت معقول از آنان برای براورده ساختن اهداف سازمان انتظار میرود صرف کار کنند. مورد دوم اذعان دارد که افراد معتاد به کار همیشه و دائماً دربارهی کار فکر میکنند حتی هنگامی که در حال انجام کار نیستند. به عبارت دیگر ذهن افراد معتاد به کار همواره درگیر در امور مربوط به کار است. این دو جزء که به ترتیب، عناصر رفتاری و شناختی اعتیاد به کار را تشکیل میدهند به ریشهی واژهی اعتیاد به کار اشاره میکنند که درست منطبق به الکلیسم میباشد - . - Oates, 1971, p13 اعتقاد بر این است که افراد معتاد به کار بسیار بیشتر از شرح وظایفی که از آنان انتظار میرود کار میکنند و نسبت به کاری که از آنها انتظار میرود تلاش بیشتری از خود نشان میدهند به نحوی که زندگی خارج از محیط شغلیشان را نادیده میگیرند بنابراین باید گفت که مشهودترین ویژگی افراد معتاد به کار این است که فراتر و بیشتر از چیزی که الزامی است کار میکنند . - Buelens & poelmans, 2004, p100 -
مطالعات اولیه نشان میدهد کارشناسان بخش مپنا ریلی شرکت راه آهن دارای اعتیاد کاری بوده و خانوادههایشان اغلب تحت تأثیر این مشکل قرار دارند که شناسایی تیپهای مختلف شخصیتی و تأثیر آن بر اعتیاد کاری در این سازمان میتواند منجر به ارائهی پیشنهادهای مؤثر و کارآمد در این خصوص شود. لذا این پژوهش در صدد است تا تیپهای مختلف شخصیتی فوقالذکر را مورد بررسی قرار داده و تأثیر هر یک را بر اعتیاد کاری کارکنان بخش مپنا ریلی شرکت راه آهن بسنجد.
فرضیههای پژوهش
فرضیهی اصلی:
- تیپهای شخصیت بر اعتیاد کاری کارکنان تأثیر معناداری دارد.
فرضیههای فرعی:
- تیپ شخصیتی واقعگرا بر اعتیاد کاری تأثیر معناداری دارد.
- تیپ شخصیتی جستوجوگر بر اعتیاد کاری تأثیر معناداری دارد.
- تیپ شخصیتی هنری بر اعتیاد کاری تأثیر معناداری دارد.
- تیپ شخصیتی تهوری - سوداگر - بر اعتیاد کاری تأثیر معناداری دارد.
- تیپ شخصیتی اجتماعی بر اعتیاد کاری تأثیر معناداری دارد.
- تیپ شخصیتی قراردادی بر اعتیاد کاری تأثیر معناداری دارد.
مدل مفهومی تحقیق :
