بخشی از مقاله
مقدمه:
جنگ و ادبیات پایداری
جنگ چیست؟ آیا می توان تعریف جنگ را در تهاجم از جانب گروهی و دفاع از جانب گروهی دیگر خلاصه کرد. آیا جنگ پدیده ای اجتماعی است که در زمانها و مکانهای متفاوت اشکال مختلفی به خود گرفته است؟ این پدیده ی اجتماعی بر سایر نهادهای اجتماعی چه اثراتی گذاشته است؟ اما سؤال مهمتر این است که زبان به عنوان پدیده ای اجتماعی در رسانیدن اخبار جنگ به سایر انسانها چگونه نقش ایفا می کند؟ مسئولیت ادبیات در این زمینه چیست؟
تعریف جنگ از دیدگاه متخصصان بسیار دشوار است. تاریخ نگاران، دانشمندان علوم سیاسی و جامعه شناسان تعریف های محدودی برای جنگ ارائه کرده اند و آن را از شورش ها، قیام ها و کشتارها متمایز ساخته اند. جنگ کاربرد منضبطانه و مجاز نیرویی مرگ آفرین توسط گروهی از مردم علیه گروهی دیگر تعریف می شود که در دوره ها و جاهای مختلف، اشکال مختلفی به خود گرفته است. - ساسانی، - 28-27 :1384 در این میان جامعه ای که مورد تهاجم واقع شده است مفهوم پایداری فردی و اجتماعی را درک می کند. شکل گیری این مفهوم به شکلی گسترده تبدیل به فرهنگ پایداری و مقاومت در میان مردم می شود. مسئله ای که ماندگاری فرهنگ مقاومت را در تاریخ یک ملت و در اذهان عمومی سبب ساز می شود، استفاده از زبان ادبی است. در حقیقت ادبیات به دو دلیل دارای ماهیتی اجتماعی است.
از سویی به دلیل ارتباطش با نویسنده و شاعر که موجودی اجتماعی است و در بطن اجتماع و ارزشهای حاکم بر آن زندگی می کند بنابراین باورها و اعتقادات او در زمینه های اجتماعی شکل می گیرد. از سوی دیگر به دلیل ارتباط ادبیات با زبان که آن نیز پدیده ای اجتماعی است. پس ادبیات می تواند نمایشگر دقیق رخداد های اجتماعی باشد که در برهه ای از زمان در زندگی، اندیشه و باور مردم ریشه دوانده است. ادبیات پایداری بخشی از ادبیات است که هنگام پایداری ملتی در برابر ملت های مهاجم پدید آمده و بیانگر وقایع و اتفاقات جنگ به زبان ادبی است. محمدرضا سنگری دامنه ی ادبیات پایداری را به هر نوع ایستادگی و رویارویی انسان که در قالب شعر و نثر ظهور و بروز می یابد گسترش می دهد و همه آثاری که به جنگهای تاریخ ملت ها برمی گردند در قلمرو ادبیات پایداری قرار می دهد. او ادبیات پایداری را چنین تعریف می کند.» از نظرگاه علمی، ادبیات پایداری به مجموعه آثاری اطلاق می شود که از زشتی ها و پلشتی های بیداد داخلی یا تجاوزگر بیرونی، در همه ی حوزه های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی،اجتماعی با زبانی هنری - ادیبانه - سخن می گوید. برخی از این آثار پیش از رخ نمودن فاجعه، برخی در میان جنگ یا پس از گذشت زمان، به نگارش "تاریخ" آن می پردازند. - سنگری، ادبیات پایداری - پس ادبیات پایداری دامنه ی وسیع و گسترده ای را در بر می گیرد که با توجه به تاریخ ملت ها پدید آمده است. در نگاهی کلی به پیشینه ی ادبیات پایداری در ایران، می توانیم به منظومه ی » شاهنامه« اثر گرانقدر فردوسی اشاره کنیم که به راستی، به بهترین وجه به موضوع پایداری در برابر تهاجمات خارجی و حفظ مرزها و ارزشهای ملی می پردازد. اثری که در آن راه و رسم دفاع از مرزهای ایران در برابر مهاجمان و جانفشانی پهلوانان و جنگجویان ایرانی به بهترین شکل توصیف شده است. این منظومه در واقع حماسه ای برای حفظ و بزرگداشت هویت ملی ایرانیان در برابر فرهنگ غالب عرب و ترک در زمان فردوسی و هر فرهنگ غالب دیگر در سایر زمانهاست. حماسه ای که هرمان اته آن را خاتمه ی حماسه های قدیم و نتیجه ی داستان های متعدد ملی ایران می داند.
به طور کلی پیشینه ی ادبیات پایداری در ایران را می توان در دوره های تاریخی ذیل مورد بررسی قرار داد:
-1 » دوره ی نهضت های داخلی و اولیه ی پس از ورود اسلام به ایران مثل نهضت شعوبیه و...
-2 دوره ی قیام ها و اعتراضات و جنگهای داخلی و هجوم خارجی مانند حمله ی مغول و تیمور به ایران و پیدایش نهضت سربداران و ...
-3 عصر صفوی، حمله ی پرتغالیان به جزایر جنوبی و پدید آمدن جنگ نامه های منظوم که این دوره آغاز ورود عامه به ادبیات کلاسیک است تا بروز جنگ های ایران و روس در زمان فتحعلی شاه
-4 جنگ های ایران و روس در عصر فتحعلی شاه تا دوره ی مشروطه
-5 از دوره ی مشروطه تا دوره ی انقلاب اسلامی
-6 دوره ی انقلاب اسلامی
-7 دوره ی هشت ساله ی دفاع مقدس - « خراسانی، - 96 :1387
