بخشی از مقاله
چکیده
ایران به دلیل موقعیت تاریخی و استراتژیک در منطقه خاورمیانه، همیشه در خطر یورش مهاجمان قرار داشته است. تاریخ فلسطین نیز گواه رنج مردمی است که قربانی زیادهخواهی صهیونیسم شدند. هر انسان آزادیخواه و عدالتمداری میداند، محرومیتها، شکستها و حوادث ناگواری که دهها سال بر ملت فلسطین تحمیل میشود نتیجه اشغالگری اسرائیل و توطئههای استکبار بر علیه جهان اسلام است؛ بنابراین در راستای مقابله با این حجم از دسیسه و تجاوز، اندیشه مبارزه با دشمن به عنوان نگرشی غالب بر فرهنگ سیاسی و ادبی ایران و فلسطین سایه افکنده است، به همین دلیل پژوهش حاضر بر آن است با رویکرد تطبیقی به تحلیل عنصر مبارزه و جانبازی در اشعار »سید حسن حسینی«، »قیصر امینپور« و »سمیح القاسم« بپردازد و از این رهگذر به مطالعه و ارزیابی ادبیات پایداری دو سرزمین اقدام کند. یافتههای پژوهش نشان میدهد هر سه شاعر در بحث مبارزه با دشمن به ستایش رزمندگان پرداختهاند، رجزهای حماسی سرودهاند، از عاشورا به عنوان الگوی مبارزه با دشمن یاد کردهاند و پایداری در برابر دشمن را ضروری دانسته و به تبلیغ آن همت گماردهاند. حضرت امام - ره - نقطه اتکای رزمندگان ایران در جنگ با صدام است، این در حالی است که قاسم از رهبران سازشکار فلسطینی ناامید و بیزار است.
-1مقدمه
»با وقوع جنگ تحمیلی، اسلام انقلابی از سطح به عمق ارتقا یافت و شور انقلابی به شعور انقلابی تبدیل شد« - اردستانی، . - 121 :1373 در این عرصه جدید، جوهره کفرستیزی و مقاومت که از روح اسلام نشأت میگیرد احیا و باب جهاد برای سلحشوران گشوده شد. به عبارت دیگر میتوان »جنگ هشت ساله را بسط کوتاهمدت تاریخی یا حادثه منتج تاریخی از انقلاب دانست« - قربانی، - 43 :1381؛ انقلابی که با نام خدا شروع شده بود و تنها با تمسک به ریشههای مذهبی مردم توانسته بود یکی از رژیمهای استبدادی قدرتمند جهان را به زوال و نابودی بکشاند. علاوه بر موارد فوق، جنگ تحمیلی، خود نیز عامل ایجاد ارزشهای ویژهای بود. مبارزه با کفار و استکبار، پایداری و ایثار و از خودگذشتگی در راه اعتلای ارزشهای اسلامی و تلاش برای ارتقای نقش جهان اسلام، برجسته شدن نقش مهدویت در جامعه، فرهنگ شهادت، حراست از سرزمین اسلامی ایران و مانند آن از جمله ارزشهایی بودند که با ادغام در ارزشهای انقلاب، مجموعهای درهم تنیده، منسجم و پیچیده از ارزشهای متعلق به ایدئولوژی جنگ را پدید آوردند. ارزشهای فوق در رأس ارزشهایی که مورد توجه امام - ره - قرار داشت نیز جای دارند - اخوان مفرد، . - 245 :1381 رهبر کبیر انقلاب تأکید داشتند که انجام وظیفه، فداکاری و ایثارگری باید برای خدا و پاداش اخروی باشد - همان: . - 246 بنابراین انتخاب جهاد، شهادت و جانبازی برای اهداف اسلام و انقلاب با وجود اعتقاد به زندگی برتر ماورای مادی ممکن میگردد، و در نهایت درجه و اوج ایثارگری و فداکاری مردم در انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی با سایر انقلابها و نبردهای نظامی روشن می-شود - پناهی، . - 64 :1385اما رژیم صهیونیستی از زمان تشکیل در خاک فلسطین به سال 1948م. همواره با دو مسأله اساسی و حیاتی مشروعیت و امنیت مواجه بوده و این دو مشکل پیوسته بقا و موجودیت آن را تهدید کرده است. این رژیم از همان ابتدا، با بحران مشروعیت در داخل و عدم شناسایی بینالمللی بهویژه از طرف دولتهای اسلامی و عربی منطقه مواجه گردید. ملت مسلمان فلسطین، مشروعیت رژیم اشغالگر را رد کرد و هستههای مقاومت را در مراحل متعددی شکل داد. مقاومت نخست در سالهای 1918 تا 1948م. انجام گرفت که در برگیرنده سه نوع واکنش بود:
مقاومت مسالمتآمیز فلسطینیان، مقاومت رادیکالی و قیام سراسری و مقاومت در برابر بریتانیا و صهیونیزم؛ مقاومت دوم در زمان جنگهای اعراب با رژیم صهیونیستی در سالهای 1948، 1956،
تحلیل تطبیقی عنصر مبارزه و جانبازی در ادبیات دفاع مقدس ایران و ادبیات پایداری فلسطین مرتضی زارع برمی 1659❑ 1967 و 1973م. اتفاق افتاد؛ مقاومت سوم دوره پیدایش »ساف« و فعالیتهای آن در فاصله سالهای 1947 تا 1987م. را شامل میشود که مبارزه در قالب گروههای چریکی و کماندویی فلسطینی ظاهر شد و ادامه یافت؛ و مقاومت چهارم، مربوط به ظهور پدیده انتفاضه از دسامبر 1987م. تاکنون است - نورانی، . - 32-29 :1376 انتفاضه به معنی قیام، تکان، جنبش و پسگرفتن است، که به دو بخش اول و اقصی تقسیم می-شود. انتفاضه اول به انقلاب سنگ نیز معروف است که دارای اهداف و آثاری از جمله موارد زیر بود:
1. خارج کردن قضیه فلسطین از بوته فراموشی؛ .2 جلب توجه افکار عمومی جهان؛ .3 طرح ضرورت حل مسئله فلسطین؛ .4 تهدید امنیت داخلی رژیم صهیونیستی؛ و .5 تحت الشعاع قراردادن اختلافهای گروههای فلسطینی و دنبالهرو کردن دولتها و سازمانهایی که قبلاً ابتکار عمل تعیین سرنوشت فلسطین را در چارچوب منافع خود به دست گرفته بودند - خمینی، . - 200 :1374 انتفاضه الأقصی، حرکتی است که در ادامه انتفاضه اول، از سال 2000م. آغاز شد. عوامل، ریشهها و زمینههای اصلی به وجود آمدن آن به شرح زیر است:
1. پیروزی جنبش مقاومت اسلامی - حزب االله - در جنوب لبنان؛ .2 شکست مذاکرات کمپ دیوید دوم؛ .3 به تعویق افتادن اعلام کشور مستقل فلسطین؛ .4 شدت بخشیدن به سیاستهای تبعیضآمیز و سرکوبگرانه از سوی اشغالگران؛ .5 دیدار شارون از مسجدالأقصی؛ و .6 حمله یهودیان به صف نمازگزاران در مسجدالأقصی - اسحاقی و زهرا حبیبی، . - 115- 114 :1390 با وقوع انتفاضه مسجدالأقصی، ملت فلسطین از نحلهها و مکاتب و اندیشههای غیرخودی و نیروها و قدرتهای سیاسی بیگانه دل برید و بازگشت به فرهنگ و میراث فکری و معنوی خود و بازیابی آرمانها و ارزشهای والای آنرا پی گرفت. ملت فلسطین تا پیش از انتفاضه دوم از نظر فکری، معنوی و انگیزشی بیشتر بر منابع و پشتوانههایی متکی بوده است که از فرهنگ و اندیشه و باور آنان نشأت نمیگرفت و تجارب مبارزاتی آنان، سستی بنیاد آنها را نشان داده بود. تفرقه و گسیختگی در صف سران عرب، به سرعت پوچی شعارهای پانعربیسمی و امت واحد عربی را برملا ساخت. دو دهه بعد، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ناتوانی تئوریهای ماتریالیستی در به حرکت درآوردن و هدایت ملتهای حقجو و عدالتخواه را پدیدار ساخت. فریبکاری غرب بهویژه آمریکا در صلح طلبی و حمایت از حقوق بشر، با پشتیبانی نامحدود این کشور از جنایتهای اشغالگران صهیونیست در فلسطین، زودتر از آنچه پیشبینی میشد بر جهانیان آشکار گشت.
