بخشی از مقاله
چکیده
از آنجا که زن به عنوان محور اصلی و تأثیرگذار در سلامت خانواده و جامعه محسوب میشود، پرداختن به نقش اساسی وی در ایجاد، پیشرفت و ترویج فرهنگ اسلامی در سراسر تاریخ جهان اسلام بیش از پیش احساس می-شود و به ویژه در بحث الگوگیری از وقایع تاریخی کمتر به مقوله نقش زنان در نهضتهای اسلامی پرداخته شده است و در این بین نقش زن مسلمان با ویژگیهای ژرف و شگفتش در نظام اجتماع قابل تأمل و پیگیری است. آنچه زن دفاع مقدس را متمایز و برجسته میکند گفتمانی است که نشئت گرفته از رویکرد حضرت امام - ره - به نقش و جایگاه واقعی زنان میباشد و تحول در نگرشها و باورهای زنان را در زمینههای مختلف فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی ایجاد کرده و زمینه حرکت رو به جلو و پیشرفت در مسائل زنان را فراهم کرده است. این مقاله درصدد است ضمن بازنمایی مؤلفهها و ارزشهای گفتمان دفاع مقدس درباره زنان و نقش بی-بدیل رهبری جامعه اسلامی ایرانی در پیشرفت زنان در دفاع مقدس، کیفیت و نقش این گفتمان را در جریان معرفتی و فکری زن دفاع مقدس با روش توصیفی- تحلیلی تبیین کند.
-1مقدمه
یکی از اصول اولیه و بدیهی درپیشرفت همهجانبه یک اجتماع، این است که هر کشوری باید در اولین گام این واقعیت را بپذیرد که استفاده و بهرهبرداری از تمام توان نیروهای انسانی، شرط اساسی ترقی و پیشرفت است. این گام در صورتی مستحکم خواهد بود که این حقیقت را از یاد نبریم که زنان نیمی از نیروهای انسانی هر جامعه هستند و باید از استعدادها و توانمندیهایشان به نحو مطلوب بهرهبرداری گردد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، زنان هنوزاز یک مبارزه طولانی علیه رژیم پهلوی نیاسوده بودندکه بار دیگر بر خود تکلیف دیدند برای دفاع از انقلاب اسلامی ، به ایفای نقش های تازه تر و مؤثرتر در عرصه های جدیدتر بپردازند،ولی آنچه بعد از حدود 1/5 سال پس از پیروزی، زنان را به کمک و مساعدت بیشتر طلبید،دوران دفاع مقدس بود.
دفاع مقدس نقطه عطفی در حیات اجتماعی زندگی زنان است ولیکن آنچه زنان را مصصم تر کرده وباعث حضور چشمگیر آنان در صحنه مبارزه شد نقش بی بدیل رهبری جامعه وارزش وکرامتی که ایشان برای زنان به رسمیت شناخته وخودباوری وکمال طلبی که در زنان تقویت شده بود می باشد. می توان این مقطع زمانی 8 ساله دفاع مقدس را فصل تازه ای در حیات وزندگی زنان دانست وآن را به مثابه گفتمانی متاثر از ادبیات نوپدید امام خمینی به عنوان گفتمانی غالب در آن مقطع زمانی دانسته که زمینه رشد وشکوفایی وپیشرفت زنان را عرصه های مختلف فردی ،خانوادگی ،اجتماعی و... فراهم کرده است . رهبری حکیمانه ومخلصانه ایشان به عنوان کانون مرکزی ،توجه اقشار مختلف از جمله زنان جامعه را به خود جلب کرده بود. اما نباید از این نکته غفلت کرد که ریشه دعوت و حرکت زنان درگفتمان رهبری جامعه به نقش الگویی زنان صدر اسلام و بانوان عصر پیامبر اسلام حضرت محمدصلیااللهعلیهوآلهوسلم به ویژه حضرت زهرا سلامااللهعلیه و حضرت زینب سلامااللهعلیه بر میگردد که بر اساس ایدئولوژی اسلامی و برنامههای اجتماعی اسلام قرار داشته است. پس شایسته است که این الگوبا تقویت مبانی معرفتی و عقیدتی بار دیگر احیا شده و در جریان فکری زن ایرانی قرارگیرد.
-2بیان مسئله
زنان همواره در پس فرهنگ های متفاوت در تلاش برای نشان دادن توانمندی ها وحضور شایسته ومقتدرانه خود در زمینه های مختلف بوده اند. زمانی عده ای سنت گرا که به زعم خویش داعیه دار اسلام وآموزه های آن بودند زن را از حضور در صحنه های مختلف علمی ،فرهنگی ،اجتماعی وسیاسی منع کرده واورا از فعالیت در این عرصه ها ناتوان می دیدند . در همین میان گروهی تجددگرا که سعی داشتند متون دینی را به توجه به عرف وعقل وشرایط زمان ومکان تفسیر کنند درصدد برآمدند تا سهم آموزه های دینی را در این میان کمرنگ جلوه داده وپویایی وجامعیت دین را زیر سوال ببرند . امام خمینی - ره - در چنین شرایطی راه سوم را پیش پای زنان نهاد و آنها را به الگوگیری از حضرت زهرا - س - ،حضرت زینب - س - وزنان صدر اسلام ترغیب و هدایت کردند وزمینه شکل گیری ارزش های والای انسانی در ابعاد فردی ،خانوادگی ،اجتماعی وسیاسی زندگی زنان را فراهم کردند.این مسیر، تحولی اساسی و سریع در نگاه زن ایرانی ایجاد کردکه نشان از رویکرد تمدن گرایی ایشان درعرصه های مختلف حضور زنان می باشد. این نوع نگاه ورویکرد به زنان که شروع آنرا در گفتمان انقلاب اسلامی شاهد بوده واوج آن در گفتمان دفاع مقدس تجلی یافته ،همه مرهون توجه ویژه حضرت امام - ره - به نقش سازنده وتاثیرگذار نیمی از جامعه یعنی زنان می باشد . حال که سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در صدد حرکت به سمت جامعه مطلوب به منظور شکل گیری جامعه ای مطابق با مولفه های اسلام وانقلاب اسلامی می باشد،در این مقاله برآنیم تا با شناخت عمیق تر گفتمان دفاع مقدس به عنوان گفتمانی که مانع رکود وایستایی وموجب پیشرفت و ترقی ومدیریت آگاهانه ی زنان در زندگی همراه با خودآگاهی شده بتوانیم با احیا وتقویت دستاوردهاوخط مشی این دوران جامعه اسلامی ایرانی خود را به سمت الگو ها و آموزه های ارائه شده از سوی اسلام هدایت کنیم و شاهد الگوپذیری کورکورانه از دنیای غرب نباشیم.
فرضیه:گفتمان دفاع مقدس از طریق گفتمان حضرت امام - ره - بر شخصیت زنان ایران تاثیر بسزایی داشته است.
-3پیشینه موضوع
درباره نحوه وچگونگی حضور زنان در دوران 8 ساله دفاع مقدس کتاب ها ومقالات متعددی نوشته شده ولیکن در اکثر موارد به بیان مصادیق حضور زن در زمینه های مختلف ،پشتیبانی ،امدادونجات و...اکتفا کرده ولی از آنچه سبب این همه استقامت وصبر را در میان زنان رقم زده وهمچنین از میزان تاثیر پذیری زنان به عنوان نیمی از جامعه از اندیشه های متعالی حضرت امام - ره - وگفتمان پدید آمده که می توان آن را گفتمان پیشرفت وترقی دانست کمتر سخن گفته شده که تاثیر شگرفی در نگرش ها وارزش ها وباورهای زنان داشته وسبب تاثیر گذاری آنان را در میان آحاد جامعه ایجاد کرده است.
محمد الونی درمقاله رهبری امام خمینی - ره - در د فاع مقدس مبتنی بر گفتمان فرهنگی شباهت محور ،دو فصلنامه علمی -پژوهشی پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی - 1391 - ،این مقاله ضمن بازنمایی عناصر ومولفه های فرهنگی به کار رفته توسط حضرت امام - ره - در ایجاد گفتمان فرهنگی شباهت محور ،به آموزه های اصیل اسلامی کیفیت ونقش این گفتمان را در رهبری عرصه نبرد نشان می دهد.
سید محمد علی صحفی در مقاله روایت زنانه از جنگ - تحلیل انتقادی کتاب خاطرات دا - فصلنامه علمی - پژوهشی نقد ادبی - - 1392،در این مقاله ،به کمک روش ونظریه تحلیل گفتمان انتقادی کتاب دا را بررسی کرده وبا توجه به نظریه وروش فرکلاف ،یکی از مهم ترین این نظریه پردازان ،به تحلیل کتاب دا و رابطه آن با گفتمان مسلط جامعه پرداخته .دا با کرداری مردانه وگفتاری زنانه از متون میان گفتمانی خویش فراتر رفته وبه خلق متنی نو دست زده است.
-4مبانی و چارچوب
گفتمان ها در سایه شناخت عناصر بیرونی و بستر و شرایط تاریخی خود قابل شناسایی هستند. "فرکلاف" معتقد است گفتمان مستقلاً و از طریق تحلیل ساختارهای یک متن قابل تحقیق نیست. گفتمان در منظومه تعاملات گفتمانی و در رابطه با شرایط اجتماعی و سیاسی قابل فهم و تحلیل است باید دانست در هر دوره، عصر، جامعه و برای هر مقطع اجتماعی و سیاسی یک گفتمان خاصی وجود دارد که منعکسکننده ویژگیهای ساختاری و اندیشهای حاکم بر فرد و جامعه میباشد
