بخشی از مقاله
چکیده
در آبزی پروری از جمله مواد و ترکیباتی که به منظور تقویت سیستم ایمنی، افزایش نرخ بازماندگی و همچنین افزایش رشد ماهیان استفاده می گردد، جلبک اسپرولینا می باشد. برای بررسی اثر پودر جلبک اسپیرولینا بر فاکتورهای ایمنی ماهی کپور علفخوار - Ctenopharyngodon idella - این مطالعه طراحی و انجام شد. بدین منظور، تعداد 360 عدد ماهی با وزن متوسط 10±0/5 گرم بصورتکاملاً تصادفی در 18 تانک توزیع شدند. غذای پلت با مقادیر صفر، 0/5، 1، 2 و 4 درصد پودر جلبک ا سپیرولینا ساخته و برای تیمار شاهد نیز غذای علوفه در نظر گرفته شد. طول دوره 8 هفته بود و روزانه سه مرتبه غذادهی در حد سیری انجام شد. در ابتدا و انتهای دوره نمونه گیری خون جهت انجام آزمایشات ایمنی شناسی شامل اندازه گیری فعالیت لیزوزیم سرم، قدرت باکتری ک شی سرم و میزان فعالیت آنتی تریپ سین سرم انجام شد. در هر سه شاخص ایمنی تیمارهای مختلف دارای اختلاف معنی دار بودند - 3 0/05 - ، بطوریکه در تیمارهای حاوی 0/5، 1، 2 و 4 درصد اسپیرولینا شاهد افزایش میزان این شاخص ها نسبت به تیمار صفر درصد و شاهد با اختلاف معنی دار بودیم و بهترین وضعیت این شاخص ها در تیمار حاوی 4 درصد جلبک اسپیرولینا وجود داشت. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که استفاده از پودر جلبک اسپیرولینا باعث تقویت سیستم ایمنی ماهی کپور علفخوار خواهد شد.
کلمات کلیدی: جلبک اسپیرولینا، کپور علفخوار، سیستم ایمنی، لیزوزیم، آنتی تریپسین
مقدمه
امروزه با توجه به کاهش ذخایر طبیعی آبزیان و روند رو به رشد مصرف این گروه غذایی، بشر نیازمند جایگزین کردن نیازهای خود به وسیله تولیدات آبزی پروری است. گسترش این صنعت بدون وجود غذاهای مناسب که تأمین کننده تمامی نیازهای گونه های پرورشی بوده و رشد بهینه را موجب شود، ممکن نخواهد بود. علاوه بر این، نوع و کیفیت غذا می تواند ارتباط مستقیمی با پارامترهایی نظیر تولید آلاینده ها، بیماری، میزان تولید و کیفیت محصول داشته باشد .[1]
در صنعت آبزی پروری عوامل بیماریزا از عوامل کاهش دهنده تولید می با شد. برای حل این م شکل ا ستفاده از مواد محرک ایمنی در جیره ی ماهی ها در سال های اخیر افزایش یافته ا ست. محرک های ایمنی که در جیره ی ماهی ها مورد ا ستفاده قرار می گیرند، با تحریک ایمنی غیر اختصاصی سبب افزایش مقاومت عمومی در برابر طیف وسیعی از عوامل بیماریزا می شوند. در حالی که مواد آنتی ژنیک مانند واکسن ها، ایمنی اختصاصی را تحریک می کنند .[2] هورمون ها، آنتی بیوتیک ها و دیگر ترکیبات شیمیایی با وجود تأثیر مثبت، دارای عوارض جانبی، اثرات مخرب زیست محیطی، قیمت بالا و ایجاد باکتری های مقاوم می باشند لذا گرایش به محرک های ایمنی بیشتر شده است .[3] استفاده از اسپیرولینا به جای استفاده از آنتی بیوتیک ها، سبب کاهش آلودگی آب، کاهش هزینه های درمان و افزایش کارآیی سیستم های پرورش خواهد شد .[2]
کپور علفخوار - Ctenopharyngodon idella - به عنوان یکی از اصلی ترین ماهیان پرورشی دنیا محسوب شده که به دلیل مرغوبیت گو شت، قیمت بالا، امکان تکثیر م صنوعی و تغذیه د ستی از جمله ماهیان پرور شی با ارزش اقت صادی بالا به شمار می رود.
مطالعات متعددی در زمینه استفاده از اسپیرولینا به منظور تأثیر بر رشد و بازماندگی، رنگ و ایمنی در انسان، حیوانات و آبزیان انجام شده ا ست که بیانگر آثار مثبت این ترکیب بر شاخص های فوق می با شد .[4] ا سپیرولینا به عنوان یک جیره غذایی معرفی شده و تأثیر آن بر رشد و بازماندگی، ایمنی و بافت های مختلف حیوانات مورد بررسی قرار گرفته است .[5] از آن جمله می توان آثار ایمنی زایی در ماهیان کپور معمولی [6] و گربه ماهی 7] و [8 را نام برد.
مواد و روش ها
این طرح در ایستگاه تحقیقاتی خجیر وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران انجام شد. برای اجرای این مطالعه تعداد 360 عدد ماهی کپور علفخوار با میانگین وزن اولیه 10±0/5 گرم از یکی از کارگاه های تکثیر و پروش ماهیان گرمابی تهیه و توسط وانت مخصوص حمل ماهی به محل اجرای طرح منتقل شد. این ماهی ها به صورت کاملا تصادفی در 18 تانک بصورت شش تیمار و هر تیمار دارای سه تکرار تقسیم شدند. پس از تهیه پودر جلبک اسپیرولینا و سایر اقلام جیره، غذای پلت با درصد جلبک صفر، 0/5، 1، 2 و 4 درصد با توجه به نیازهای غذایی این ماهی [9] در سایز دو میلی متر تهیه و برای تغذیه تیمارها آماده شد. غذای شاهد - علوفه یونجه - نیز بصورت روزانه از مزرعه کشت این علوفه تهیه شد. مدت هشت هفته، ماهیان تیمارها با استفاده از غذای شاهد و غذاهای آزمایشی تغذیه شدند. در ابتدای دوره از سه عدد ماهی و در انتهای دوره از هر تیمار سه عدد ماهی بصورت تصادفی جهت انجام آزمایشات ایمنی، برداشت و نمونه گیری خون طبق روش استاندارد [10] انجام شد.
برای سنجش میزان افزایش قدرت سیستم ایمنی، فاکتورهای فعالیت لیزوزیم سرم با استفاده از روش کدورت سنجی Sahoo و همکاران [11]، قدرت باکتری کشی سرم با استفاده از روش Kajita و همکاران [12] و میزان فعالیت آنتی تریپسین سرم طبق روش معرفی شده توسط [13] Ellis اندازه گیری شد.
نتایج
نتایج حاصل از اندازه گیری شاخص های ایمنی در جدول 1 آورده شده است. میانگین نتایج حاصل از اندازه گیری شاخص فعالیت لیزوزیم سرم نشان داد که این شاخص در تیمارهای مختلف دارای اختلاف معنی دار بوده - 3 0/05 - و کمترین مقدار آن در تیمار یک - شاهد - و بیشترین مقدار آن در تیمار شش 4 - درصد - مشاهده شده است.
میانگین نتایج حا صل از اندازه گیری شاخص قدرت باکتری ک شی سرم حاکی از آن می با شد که این شاخص در تیمارهای مختلف دارای اختلاف معنی دار است . - 3 0/05 - کمترین مقدار قدرت باکتری کشی سرم در تیمار یک - شاهد - و بیشترین مقدار در تیمار شش 4 - درصد - وجود داشت.
نتایج حاصل از اندازه گیری میانگین شاخص فعالیت آنتی تریپسین سرم تنها در تیمار شش 4 - درصد - دارای اختلاف معنی دار بوده - 3 0/05 - و بیشترین مقدار را به خود اختصاص داد. کمترین مقدار نیز در تیمار یک - شاهد - مشاهده شد.
جدول : 1 میانگین شاخص های ایمنی در تیمارهای مختلف
نتایج بدست آمده در این مطالعه نشان داد که با افزایش درصد جلبک اسپیرولینا در جیره، شاخص های ایمنی بهبود یافته و میزان این شاخص ها در درصدهای بالاتر جلبک، تفاوت معنی داری نسبت به درصدهای کمتر جلبک خواهد داشت. بهترین نتیجه برای این شاخص ها در تیمار شش م شاهده شد و شاخص های ایمنی در ماهیان این تیمار بهتر از سایر تیمارها بود. اسپیرولینا یکی از جلبک های سبز-آبی است که حاوی مقدار زیادی پروتئین، اسیدهای چرب ضروری - گاما-لینولئیک اسید - ، پلی ساکاریدها، بتاکاروتنوئید، ویتامین ها و مواد معدنی است [14]، که به عنوان یک محرک رشد، پروبیوتیک و تقویت کننده سیستم ایمنی در ماهی مطرح است Promya .[15] و [8] Chitmanat گزارش کردند که گربه ماهی - Clarias gariepinus - تغذیه شده با جیره حاوی % 5 جلبک اسپیرولینا بیشترین سطح ایمنی را نسبت به سایر تیمارها نشان دادند. Watanuki و همکاران [ 6] نیز اثر اسپیرولینا در رژیم غذایی را بر سیستم ایمنی کپور معمولی بررسی کردند و اعلام کردندکه ایمنی غیر اختصاصی ماهی، با افزایش فاگوسیتوز و تولید آنیون سوپراکسید در سلول های بافت کلیه و همچنین کاهش تعداد باکتری آئروموناس هیدروفیلا در کبد و کلیه، افزایش یافت. Ragap و همکاران [16] نیز در بررسی اثر اسپیرولینا بر ایمنی ماهی تیلاپیا - Oreochromis niloticus - عنوان کردند که فعالیت باکتریایی سرم، فعالیت فاگو سیتوز و فعالیت لیزوزیم افزایش یافته ا ست. نتایج این مطالعه با نتایج مطالعات عنوان شده مطابقت دارد. بر این ا ساس می توان بهبود شاخص های ایمنی در این مطالعه را به افزایش میزان آنتی بادی سرم نسبت داد .[16]
نتیجهگیری
بطور کلی می توان نتیجه گرفت که با افزایش سطح پودر جلبک ا سپیرولینا در جیره ماهی کپور علفخوار تا سطح 4 در صد، شاخص های ایمنی بهبود یافته و مقاومت این ماهی بیشتر خواهد شد.
