بخشی از مقاله
چکیده:
بشر در دورهای برای سازگاری با محیط و تسلط بر طبیعت نیاز به یادگیری داشته است و لذا همیشه با محرکها و عوامل محیطی اطراف خود درگیر بوده است. با نگاهی به تاریخ گذشته زندگی انسانها میبینیم که این آموزشها و یادگیریها از طریق مشاهده مستقیم صورت گرفته و بهصورت غیررسمی به نسلهای بعدی منتقلشده است . . از مهمترین عوامل مؤثر بر پیشرفت هوش، انگیزه، شرایط اقتصادی دانش آموزان، وسایل کمکآموزشی و شیوهها و روشهای مطالعه دانش آموزان و نقشی است که خانواده در این زمینه دارد. صاحبنظران تعلیم و تربیت بر این عقیدهاند که والدین باهمکاری و کمک به معلمان درزمینهٔ پیشرفت تحصیلی فرزندان خود میتوانند بسیار مؤثر واقع شوند. این مسئله بخصوص در دوره ابتدایی بسیار حائز اهمیت است. خوشبختانه اکثر والدین بر اهمیت راهنمایی تحصیلی واقفاند و شاید وقت فراوانی در این زمینه صرف میکنند و نکته مهم این است که والدین با شناخت بیشتر و آگاهی از شیوههای صحیح تعلیم و تربیت بهتر میتوانند به یاری فرزندان خود بشتابند. امروزه والدین برای درس خواندن و پیشرفت تحصیلی فرزندانشان اهمیت بسیار زیادی میدهند. بسیاری از خانوادههایی که فرزندان باهوش و درسخوانی دارند سعی میکنند از تهیه هیچ نوع امکاناتی دریغ نکنند. خانوادههایی که فرزندانشان به هر دلیل اهل درس و مدرسه نیست برای جبران کمبودهای انگیزشی پول خرج کردن برای معلم خصوصی و آموزشگاه و انواع و اقسام کتابها را سادهترین راه میپندارند. هم والدین گروه اول و هم والدین گروه دوم بیشترین فشار را بر روی فرزندان وارد میکنند. این مقاله که به روش کتابخانهای و توصیفی تحلیلی تهیهشده است، سعی بر آن است که در مورد تأثیری که خانواده مخصوصآمادران و همچنین تأثیر عوامل محیطی بهداشت رفاه امکاناتی و سایر عوامل مؤثر را موردبررسی قرار دهیم.
مقدمه:
تعریف خانواده:
پس از ازدواج یک مرد و یک زن مجموعهای تشکیل مییابد و از وجود آنها تعدادی فرزند متولد میگردد که به مجموعه آنها خانواده گفته میشود. خانواده اولین پایگاه تعلیم و تربیت فرزندان و کودکان هست.
تعریف پیشرفت:
پیشرفت ازنظر لغوی به معنی پیشرونده و سیرکننده بهطرف بالا و جلو در جهت مثبت هست.
تعریف نظری پیشرفت:
تعریف نظری پیشرفت عبارت است از معدل نمرههای امتحان دانش آموزان دررسیدن به هدفهای از پیش تعیینشده درسی از وضع موجود به وضع مطلوب.
پیشرفت تحصیلی فرزندان و نقش خانواده در آن
بشر در دورهای برای سازگاری با محیط و تسلط بر طبیعت نیاز به یادگیری داشته است و لذا همیشه با محرکها و عوامل محیطی اطراف خود درگیر بوده است. با نگاهی به تاریخ گذشته زندگی انسانها می ینیم که این آموزشها و یادگیریها از طریق مشاهده مستقیم صورت گرفته و بهصورت غیررسمی به نسلهای بعدی منتقلشده است. هرچه هوش یکی از موارد اصلی پیشرفت تحصیلی هست رود اما شناسایی سایر عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی نیز موردعلاقه معلمان، پژوهشگران و اولیاء دانش آموزان بوده است. علیرغم پیشرفتهایی که در شناسایی این عوامل حاصلشده است هنوز تأثیر دقیق هر یک از عوامل روشن نشده است. ازجمله عوامل مؤثر بر پیشرفت هوش، انگیزه، شرایط اقتصادی دانش آموزان، وسایل کمکآموزشی و شیوهها و روشهای مطالعه دانش آموزان و نقشی است که خانواده در این زمینه دارد. اندیشمندان بر این عقیدهاند که والدین باهمکاری و کمک به معلمان درزمینه پیشرفت تحصیلی فرزندان خود میتوانند بسیار مؤثر واقع شوند. این مسئله بخصوص در دوره ابتدایی بسیار حائز اهمیت است. خوشبختانه اکثر والدین بر اهمیت راهنمایی تحصیلی واقفاند و شاید وقت فراوانی در این زمینه صرف میکنند ولی نکته مهم این است که تا چه حد وظیفه و مسئولیت را صحیح انجام میدهند. زمانی والدین میتوانند به نحو احسن از عهده این وظیفه برآیند که بدانند چگونه بجای کمک به دانشآموز، مانع پیشرفت و باعث سستی و تنبلی او نشوند والدین با شناخت بیشتر و آگاهی از شیوههای صحیح تعلیم و تربیت بهتر میتوانند به فرزندان خود در فراگیری و تعلم کمک کنند.
جایگاه و اهمیت خانواده در تربیت دانش آموزان
تا اینجا به این مهم رسیدیم که خانواده نقش بسیار مهمی در تعلیم و تعلم و پیشرفت تحصیلی دارد. هرچند موفقیت تحصیلی درگرو علل و عوامل متعددی است که نبود و یا نقصان هرکدام از این عوامل موجبات افت تحصیلی را فراهم میسازد. هوش و استعداد تحصیلی یادگیرنده، عوامل محیطی - نظیر دیدگاههای حاکم بر جامعه در خصوص تحصیل، امکانات، وضعیت اقتصادی و حتی وضعیت فرهنگی محیط اجتماعی و... - و عوامل خانوادگی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر روند پیشرفت تحصیلی دانش آموزان برشمرده میشوند. تعلیم و تربیت و مسائل مربوط به آموزشوپرورش فرزندان از اولویتها و دلمشغولیهای خانوادههای است که فرزندانی در سنین مدرسه و حتی دانشگاه دارند. بیشک نقش خانواده در موفقیت تحصیلی فرزندان آنچنان حائز اهمیت است که بههیچعنوان قابل کتمان نیست. خانواده با آن جایگاه برجسته و ممتاز در نظام تعلیم و تربیت به دلایل متعددی میتواند تأثیری شگرف در فعالیتهای آموزشی داشته باشد؛ کهمختصراً به آن اشاره میشود. نهاد خانواده در مقام اولین جایگاه تعلیم و تربیت، شکلدهنده بسیاری از نگرشها و دیدگاههای فرزندان خواهد بود. برخی از این دیدگاهها و نگرشها در حوزه تحصیل نیز خواهد بود که با توجه به نوع نگرش - مثبت یا منفی بودن - میتواند تأثیری بازدارنده یا ارتقاء دهنده در پیشرفت تحصیلی فرزندان داشته باشد. به تعبیر دیگر منشاء بروز پدیده افت تحصیلی دانش آموزان میتواند باورهای ذهنی باشد که در محیط خانواده شکلگرفته است. نوع نگاه و نحوه برخورد خانوادهها با امر تحصیل و یا حتی ارزش بودن و یا نبودن تحصیل در خانوادهای میتواند باورهای سازنده و یا مخربی را در ذهن فرزندان شکل دهد. متأسفانه در بیشتر موارد در خانواده هادی افت تحصیلی مشاهده میگردد که تحصیل علم نزد والدین و افراد خانواده ارزش چندانی ندارد؛ و حتی در برخی موارد نکوهش نیز میشود. در اینجا میتوان تا حد زیادی اهمیت و نقش خانواده را نشان داد چراکه حتی اگر فرزند از هوش و زکات بسیار بالایی هم برخوردار باشد اما از ارشاد و راهنماییهای درستی از سوی خانواده برخوردار نباشد نه اینکه احتمال پیشرفت تحصیلی کم میشود بلکه حتی پسرفت نیز خواهد داشت. مورد بعدی که باید گفت اهمیت نقش حمایتی خانواده از فرزندان هست. همه ما به این نکته واقفیم که هر شخصی در صورتی در یادگیری موفق میتواند باشد که ذهنی آرام شخصیتی با اعتمادبهنفس داشته باشد و این موارد درگرو فضایی است که خانواده آن رامی ساز. خانواده بهعنوان اولین حامی، فرزندان را از بدو تولد تا سالهای پایانی عمر به شکلهای متفاوتی زیر چتر حمایت خود میگیرد. حمایتهای منطقی و اصولی و سازنده خانواده از فرزندان جدای از ایجاد جو عاطفی و محبت در محیط خانواده. باعث تقویت اعتمادبهنفس فرزندان میشود آنان را به مرزهای خودباوری و خوداتکائی رهنمون میسازد. فضاهای گرم و صمیمی در محیطهای عاطفی خانواده کهمعمولاً با ابراز محبتهای منطقی نیز همراه است موجبات افزایش شوقوذوق فرزندان نسبت به تحصیل، کاهش اضطراب و افزایش روحیه را فراهم میسازد .
-3مورد دیگری که از اهمیت بسیاری نیز برخوردار است. نقش نظارتی خانواده بر فرزندان است. در میان نقش هادی که والدین بر عهده دارند. نقش نظارتی آنها در کنترل و نظارت بر روند فعالیتهای آموزشی فرزندان در تمامی مقاطع تحصیلی جایگاه ویژهای دارد. هرچند که خود شیوه های نظارتی از خود اصولی دارد که آن نیز میتواند عاملی منفی شود و اثر عکس دهد. بدیهی است که این نظارت و کنترل در سنین دبستان از اهمیت فوقالعاده بیشتری برخوردار است. هرچند که اندیشمندان تعلیم و تربیت نظارت را در تمامی دورههای تحصیلی توصیه میکنند نظارتی که برای تمامی سنین در هدف مشترک است و تنها در شیوههای اجرا و روشهای کنترلی ممکن است قدری باهم متفاوت باشند.
