بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه با به کارگیري برنامهریزي خطی و مدل موتاد و استفاده از اطلاعات بدست آمده از منابع مختلف و شرایط و منابع کنونی شهرستان سواد کوه الگوي بهینه کشت 5 نوع محصول برنج که در حال حاضر در شهرستان کشت می شوند را پیدا کرده و سپس با وارد کردن ریسک با هدف حداقل کردن میانگین انحراف منفی از بازده الگوي بهینه کشت طی 6 سناریوي مختلف برآورد شده و مورد مطالعه و تفسیر قرار گیرد. نتایج بدست آمده نشان می دهد درشرایط موجود, عدم وجود ریسک کشت محصولات برنج دانه متوسط مرغوب و دانه کوتاه، صرفه اقتصادي نداشته و باید از کشت آنها صرف نظر نمود و به کشت محصولات برنج دانه بلند مرغوب و پرمحصول و دانه متوسط پرمحصول پرداخت ولی در شرایط وجود ریسک باید به کشت محصولات برنج دانه بلند مرغوب و پرمحصول پرداخت و از کشت برنج دانه متوسط مرغوب, دانه متوسط پرمحصول و دانه کوتاه صرف نظر کرد. حداکثر سود با شرایط و محدودیت هاي منابع در شهرستان براي کشاورزان 7921052 هزار ریال بوده است.
کلمات کلیدي: الگوي بهینه،ریسک، شهرستان سواد کوه، مدل موتاد
مقدمه
استان مازندران یکی از قطب هاي کشاورزي کشور و نیز برنج یکی از مهمترین محصولات تولید کشاورزي استان و یک محصول استراتژیک می باشد. بنابراین بررسی عوامل موثر بر تولید این محصول به دست آوردن بهترین الگو براي کشت این محصول از اهمیت خاصی برخوردار است. بسیاري از مسائل در کشاورزي با طبیعت و محیط اطراف رابطه مستقیم دارم، مثل کاهش بارندگی، سرما و یخبندان، نباتی و... که تحت کنترل کشاورزان نیستند که این خود بر مشکلات و موانع پیشروي کشاورزان میافزاید.
بازار هم تأثیر زیادي در امور کشاورزي دارد. نوسان هاي قیمتی محصولات و نهادههاي تولید در اختیار کشاورزان نیست و به وسیله عوامل خارجی کنترل میشود - دبرتین۶١٣٧ - .
با توجه به موارد فوق بدست آوردن الگوي بهینه کشت با توجه به منابع در دسترس و در نظر گرفتن شرایط ریسک، می تواند کشاورزان و برنامه ریزان اقتصادي را در انتخاب نوع محصول و میزان سطوح کشت آنها یاري کند. هدف کلی از این روش تعیین ضرایب ریسک و حداکثر کردن بازده یا درآمد انتظاري و حداقل نمودن میانگین انحراف منفی از بازده میباشد.
سال78-83 را با دو مدل برنامه ریزي تارگت موتاد و موتاد پیشرفته بررسی کردو نشان داد که با تغییر ضریب ریسک , ضمن ثابت ماندن سود ناخالص و ریسک درامدي , ترکیب کشت نیز تغییر میکند. با روش برنامهریزي موتاد به مطالعه چهارگونه درخت در استان گیلان پرداخت.نتایج نشان میدهد با افرایش درامد انتظاري سطح زیر کشت بلوط و توسکا کاهش میابد.
موارد و روشها
دادهاي تحقیق ازاطلاعات اماري جهاد کشاورزي استان مازندران،جهاد کشاورزي شهرستان سوادکوه،و نیز سایت وزارت جهاد کشاورزي جمع اوري شده و مربوط به دوره ي زمانی 80-87 و شهرستان سوادکوه میباشد براي 5 نوع محصول برنج مورد مطالعه که شامل :
= X1 دانه بلند مرغوب، = X2 دانه بلند پرمحصول، = X3 دانه متوسط مرغوب، = X4 دانه متوسط پرمحصول، = X5 دانه کوتاه , براي سالهاي زراعی 1380-1387 میباشد را مشخص نمود. و نیز توابع محدویتها شامل مقادیر نهاده هاي تولید - سطح زیر کشت - a1 - ؛ هزینه آب - a2 - ؛ بودجه - a3 - ؛ هزینه ماشینآلات - a4 - ؛ تعداد نفر روز کار - a5 - ؛ مقدار کود - a6 - ؛ مقدار سم - a7 - می باشد.
براي بدست آوردن الگو و سطوح بهینه کشت هر یک از این پنج نوع برنج و بدست آوردن حداکثر سود E- - - MAX با توجه و محدودیتها - نهادهها - موجود از برنامهریزي خطی استاندارد که به شکل الگوي - 1 - میباشد استفاده می شود - ۶١٩٨، . - Hazell
سال زراعی مورد بررسی و Xj متغیر است براي محصول j ام. قسمت - ب - محدودیتها میباشند که مقدار بهینه استفاده از آنها باید کمتر یا مساوي مقدار کل موجودي آن نهاده در شهرستان سوادکوه باشد. بنابراین aij معرف ضرایب فنی مدل است که بیانگر میزان استفاده از نهادة i ام براي یک هکتار از محصول jام میباشد. Bi نیز کل منبع یا نهادة در دسترسی کشاورز براي نهاده i میباشد.
با حل رابطه یک به وسیله نرمافزار lindo مقادیر و سطوح بهینه کشت براي پنج نوع برنج بدست میآید و مقدار حداکثر سود با شرایط موجود مشخص میشود.
هیزل در سال 1971 یک مدل برنامهریزي تحت عنوان موتاد را معرفی کرد.در این الگو که به شکل الگوي - 2 - می باشد سعی بر مینیمم کردن پراکندگی درآمد با توجه به محدودیت نهادها که قبلاً اشاره شد و وارد کردن محدودیتهاي جدید میباشد.
در رابطه - ٢ - بخش - الف - معرف مجموع انحرافات منفی درآمدهاي زیر میانگین است. قسمت - ب - که همان تابع سود - هدف - قبلی می باشد. قسمت - د - همان محدودیت نهادهاي تولید می باشند. قسمت - ج - مثل تابع هدف بوده اما با ضرایب ریسک که همان تفاوت منفی یعنی سود ناخالص هر سال براي هر محصول از میانگین سود ناخالص میباشد, Cjt سود ناخالص محصول jام در سال tام C j میانگین سود ناخالص محصول jام براي 6 سال مورد مطالعه می باشد.
هدف از بکارگیري تکنیک بالا دستیابی به بهترین الگوي کشت پنج محصول برنج در شهرستان سوادکوه بوده است با توجه به قیود و محدودیتهاي کنونی شهرستان براي بدست آوردن خود عدد ریسک براي هر 6 سناریو از رابطه - 3 - استفاده میکنیم.
