بخشی از مقاله
توصیف و تشخیص مسا له اقدام پروهی
چکیده
اضطراب يكي از پديده هاي بزرگ قرن بيستم و بيست و يكم است بطوريكه اگر شدت يابد منجر به كاهش عملكرد فرد مي شود و به عنوان يك اختلال مطرح مي گردد. اين تحقيق كه بصورت مطالعه موردي روي يكي از سواد آموزان دوره مقدماتی روستای روح آباد شهرستان نیشابورتوسط اینجانب فریده حصاری آموزشیار این روستا صورت گرفته است دقيقاً مرتبط با بحث اضطرب است. بطوريكه اين سواد آموز بنام زهرا که دارای سنی بالای 25 سال بود این ویزگی را داشت . او در 7 سالگی مثل بقیه بچه ها در مدرسه ثبت نام کرده و به کلاس درس رفته اما به دلیل رفتار ی که معلم او با دانش آمو زان داشته ( کتک زدن بچه ها ) از مدرسه فرار می کرده هر چند که در مدت کمی که به کلاس رفته کتک نخورده ولی هر روز هراس از آن داشته که معلم اورا تنبیه کند لذا از مدزسه فرار می کرده است .
بعد از فرار او از مدرسه خانواده اش اورا به مدرسه می بردند ولی او باز هم فرار می کرده است و از آن زمان هنوز هم ترس و هراس در او وجود دارد . من وقتی که متوجه شدم چنین فردی در روستا وجود دارد تصمیم گرفتم تا اورا باسواد کنم .برای حل این مشکل من : 1- چندین دفعه به خانه آنها رفتم ولی او که متوجه شده بود من برای ثبت نام در کلاس سوادآموزی به خانه آنها می روم در خانه نمی ماند و بیرون می رفت . 2-با خانواده اش که صحبت می کردم می گفتند فایده ای ندارد با وجودد اینکه او بزرگ شده ولی هنوز از درس و مدرسه می ترسد و الان که متوجه شد که شما می خواهید بیا ید از خانه بیرون رفت من حدودا دو هفته دنبال زهرا بودم ملی متاسفانه موفق به دیدن او و صحبت با او نمی شدم 3- تصمیم گرفتم در موقعی زودتر به خانه آنها بروم تا زمانی که از صحرا می آید من در خانه آنها باشم بالا خره موفق شدم زهرا را ببینم او با دیدن من خجالت کشید و گفت شما چرا این قدر اصرار دارید که من به کلاس بیایم من اصلا یاد نمی گیرم و شما را هم اذیت می کنم لطفا بعد از این دنبال من نیایید ولی من چندین دفعه به خانه آنها رفتم و به او راهکار هایی را پیشنهاد کردم . 4- راهکار های به خانواده او توصیه کردم مخصوصا خواهرانش . 5-حتی به دلیل صمیمیتی که با همسایه هایشان داشتند به آنها هم توصیه های کردم . به لطف خداوند زهرا در کلاس ثبت نام کرد و نه تنها هیچ ترس و هراسی نداشت بلکه هر روز زودتر از من به کلاس می آمد و در پایان با نمره های عالی قبول شد .
بیان مسا له و اهمیت و ضرورت موضوع
اصولا اظطراب و ترس در وجود هر انسانی نهفته است ولی زهرا به دلیل خاطره بدی که از مدرسه دارد این اظطراب مانند هیولایی است که هر موقع صحبت از کلاس و درس و معلم می شود به سراغ او آمده و اورا آزار می دهد به طوریکه او کلا اعتماد به نفس خود را از دست داده و اصلا دوست ندارد در این باره چیزی بگوید و یا بشنود . به طوریکه زهرا می گفت اگر به کلاس آمدم از من سوال نکنی زيرا من نمي توانم جواب بدهم من با مطالعه چندین کتاب و مشورت مشاوران و همکارانی که سالها دراین عرصه مشغول فعالیت بودند راههکارهایی را به خود فرد و خانواهاش پیشنهاد کردم که در ادامه این تحقیق می باشد .
هدف از نوشتن این تحقیق این است که چرا بعضی مواقع ا نسا نها کارهای را انجام می دهند که این چنین فرزندان مارا تحت تاثیر خود قرار داده و باعث از بین بردن اعتماد به نفس آنان و اظطراب در وجود آنان می شود .تنبیه کاری است نامطلوب و مربیان تربیتی هرگز این شیوه را برای جلوگیری از رفتار نامطلوب و تنظیم مدیریت کلاس توصیه نمی کنند. اگرچه تجربه عمومی نشانگر آثار کوتاه مدت آن است اما متخصصان امر نگران آثار جانبی آن هستند. زیرا: تنبیه ممکن است بیش از حد تعمیم یابد و رفتار های دیگر سواد آموزان را نیز تحت تأثیر قرار دهد؛ در صورت تکرار، اثر خود را از دست بدهد؛ و ایجاد احساس «درماندگی» و ناتوانی در سواد آموزان نماید.
اهداف پژوهش
هدف ا سا سي در اين پژوهش:
1- بررسي علل اضطراب در يكي از سواد آموزان دوره مقدماتی
2- راههاي كاهش اضطراب در اين دانش آموز
3- نقش آموزشیار در كاهش اضطراب
4- نوع برخورد خانواده نسبت به توانايي فرزندشان در ميزان اضطراب
5- نحوه رفتار مناسب با سواد آموزان
سوالات اقدام پژوهي
1- آيا والدين در ايجاد اضطراب از علم و سواد در مورد اين سواد آموز نقش دارند.
2- روشهاي پيشگيري از اضطراب علم و سواد دراین سواد آموز كدامند؟
3- چه عواملي باعث اضطراب علم و سواد دراین سواد آموز شده است.
4- چگونه می توان با سواد آموز رابطه برقرار کرد تا از اظطراب او کاسته شود ؟
گردآوري و تحليل اطلاعات براي تغيير و اقداما ت پيشنهادي
پيشينه تحقيق
1- معتمدنيا، ليلا (( بررسي علل اضطراب ))
در تحقيق خانم معتمدنيا آمده است علل و عوامل اضطراب بسيار مختلف و متفاوت است. اما آنها را به سه دسته اصلي تقسيم كرده است.
الف: عوامل فردي و شخصيتي دانش آموز: مانند اضطراب عمومي، پايين بودن اعتماد به نفس، هوش و تمركز و بويژه روشهاي نادرست مطالعه و انتظارات نادرست از خود.
ب) عوامل آموزشگاهي و اجتماعي: همچون انتظارات معلمان، رقابت سيستم آموزشي حاكم بر مدارس، نوع درس و مدرك گرايي
ج) عوامل خانوادگي: چون شيوه تربيتي والدين، انتظارات سطح بالاي والدين، جو عاطفي حاكم بر خانواده و ويژگيهاي شخصيتي والدين و طبقه اقتصادي و اجتماعي
2- احمديان، عباس ((راههاي درمان اضطراب در نوجوانان))
3- دکتر پروین کدیور (روانشناسی تربیتی ) معلم برای اداره مطلوب کلاس به دو مهارت مهم احتیاج دارد، یکی برقراری ارتباط مؤثر و مثبت با دانش آموزان و دیگری، مدیریت کلاس.برای کمک به معلمان در ایجاد جوی آرام و مطلوب در کلاس، چهار راهبرد پیشنهاد می شود:
الف) پیشگیری از رفتار های نامطلوب دانش آموزان در کلاس.
زیرا پیشگیری بهتر و آسان تر از درمان است. برای این کار معلم باید مسائلی را که موجب قطع توجه و ارتباط آموزشی در کلاس می شود شناخته و آنها را خنثی نماید
ب)تأثیرانتظارات معلم ،تأثیر انتظارات معلم بر رفتار دانش آموزان طرحی است که پس از تحقیقات مشهور روزنتال و یاکوبسن (1968) ارائه شد و «پیشگویی خودکامبخش» یا «اثر پیگمالیون» نامیده شد. در این تحقیق به طور ساختگی طی یک آزمون دانش آموزان به ظاهر با استعداد به صورت تصادفی مشخص شدند و به معلمان معرفی شدند. اگرچه این دانش آموزان حقیقتاً دارای چنین استعدادی نبودند اما در پایان سال، در مقایسه به دیگران از پیشرفت بالاتری برخوردار بودند. اگرچه این تحقیق مورد انتقادات گسترده ای قرار گرفت و دارای ضعف هایی بود اما مطالعات بعدی هم به این نتیجه کلی رسید که انتظارات معلم، غالباً عملکرد و رفتار دانش آموزان را در کلاس درس تحت تأثیر قرار می دهد.
ج)استفاده از روش یادگیری مشارکتی در کلاس ، شیوه مشارکتی در امر آموزش در مقابل روش سنتی و انفرادی قرار دارد و باید گفت که این شیوه ارتباط مطلوبی بین دانش آموزان پدید می آورد و آنها را برای یادگیری بهتر بر می انگیزاند و عزت نفس آنها را ارتقا می دهد. شیوه های یادگیری مشارکتی همگی در سه اصل مشترکند: آموزش فعالیت مشترک؛ آموزش فعالیت ها به صورت مشترک و گروهی؛ و تقویت عملکرد گروهی
د) فراهم کردن جوّ مثبت و مطلوب برای یادگیری و آموزش.
اين تحقيق به انواع روشهاي درمان اضطراب پرداخته است. از جمله تقويت مذهب، عادت به دعا، خواب و استراحت كافي، پرهيز از عوامل فشار، اصلاح محيط، توجه دادن به شرايط روز، و در مجموع به شرايط رواني و جسمي مضطرب پرداخته است.
تعريف واژه ها و اصطلاحات
تعريف ا ضطراب:
بي شك ،يافتن تعريفي جامع براي اضطراب دشوار است در واقع توافق اساسي بر سر تعريف است كه در رشته هاي مختلف به دشواري صورت مي گيرد.
روان شناسان تعريف جامعه شناسان و جامعه شناسان تعريف روان شناسان و روان پزشكان تعريف هيچكدام را جامع و مانع نمي دانند اما اضطراب كلمه اي مشتق از لغت لاتيني به معني سختي كشيدن است و در قرن 17 براي تشريح سختي يا محنت بكار برده مي شود و در اواخر قرن 18 دلالت بر نيرو، فشار، كوشش سختي مي كند كه متوجه افراد يا عضوي از اعضاء يا نيروي رواني مي شد.
ضطراب يك حالت عاطفي است كه در آن عامل مبهمي از ترس، ترس ناشي از پيش بيني حوادث نامطبوع وجود دارد و فيزيك ناراحتي دردناك ذهني ناشي از يك پيش بيني در مورد يك تهديد و يا يك ناخوشي در آينده است.
اضطراب احساس ناخوشايند و ناراحت كننده است كه با نشانه هاي جسمي حاكي از بيش فعالي دستگاه عصبي خودمختار، همراه باشد.
ماهيت ا ضطراب
اضطراب چيزي نيست چز دلهره اي مداوم و مزمن از چيزي كه شناخته شده و قابل تغيير نيست كه براي فرد پديد آمده و يا در حال پديد آمدن است. برخي روانشناسان اضطراب را عبارت از ترسي دانسته اند كه در اثر به خطر افتادن يكي از ارزشهاي مهم و اصيل در زندگي پديد مي آيد. مي گويند اين ترس موجب احساس دردي داخلي با ريشه اي عميق و اغلب ناشناخته و گاهي فراموش شده پديد مي آورد مبهم و آن تصور دردها، گاهي به صورت ناخودآگاه از آدمي سر مي زند و به گونه اي اغتشاش آميز در افراد تجلي مي كند. وضع به گونه اي است كه هم براي خود فرد و هم براي اطرافيان قابل تفسير نيست. برخي ماهيت آن را شكل تخيلي ترس يا بيم مبهم دانسته اند كه به صورت مزمن درآمده و موجب تغييرات واقعي در افراد مي شود. (كوير، كاري، زندگاني با اضطراب/ ترجمه دكتر ماشاء اله مديحي، نشر يادآوران، 1370، ص 8)
اصول كلي در درمان ا ضطراب
براي مقابله و درمان اضطراب روشهائي وجود دارد در هر مورد شيوه خاصي بايد بكار برد اما در كليات آن به سه مسئله بايد توجه كنيم.
1. كشف عامل اضطراب و تلاش براي ريشه يابي آن كه در اين پژوهش عامل اضطراب معلم او بودند.
2. كاهش جنبه هاي تهديدآميز زندگي در هر زمينه كه براي او دلواپسي هايي را فراهم مي كند. .
3- از بين بردن عوامل محرك كه زمينه ساز بسياري از تهديدها به حساب مي آيند.
راه حل هاي پيشنهادي
الف : پيشنهاداتي به خانواده او
من به آنها گفتم كه زهرا باید بيش از پيش عملكرد خود را بهبود بخشد. بايد با او طوري رفتار كنيد كه اعتماد به نفس او زياد شود با او رابطه خود را صميمي تر كنيد. او را تشويق كنيد به او بفهما نيد كه او توانایی یاد گیری را دارد و حتی می تواند خیلی بهتراز بقیه افراد بخواندو بنویسد . او را تشویق کنید تا در کلاس شرکت کند . از نزدیکان که به مدرسه می روند بخواهید که درباره رفتار معلم شان باآنها با زهرا صحبت کنند
ب : پيشنهاداتي كه به خود زينب توصيه شد :
1- در برنامه ريزي خود هميشه خواب كافي را مدنظر داشته باشد. خواب مفيد براي شما حدوداً 8 ساعت است تا مغز بتواند استراحت كند.
2- از همكاري والدين خود براي رسيدن به هدف بهره بگير.
3- نوع مطالعه خود را مستمر كن.
4- اعتماد به نفس بالايي داشته باش.
5- موقع شروع درس با نام خدا شروع كن الا بذكر الله تطمئن القلوب
6- رفتارهاي سازنده داشته باش مانند مشورت و تمرين.
7-- برقرار كردن ارتباط نزديك با آموزشیار
ج : راههایی که آموزشیار باید برای ارتباط با سواد آموز انجام دهد :
1- در کلاس، جوی گرم و پذیرا ایجاد کند .
2- بازخوردی مناسب به سواد آموزان ارائه می شود.
3- زمان و فرصت بیشتری برای یادگیری فراهم آورد .
4- آموزشیار باید آگاهانه با اموری که موجب پیشداوری می شود (مثل وضعیت ظاهری، اقتصادی، اجتماعی) مقابله کند .
5- کسب اطلاع آموزشیار از سوابق زندگی سواد آموز،صرفا برای کمک به آن است نه تحقیر و تمسخر.
6- آموزشیار ضمن بررسی عملکرد گذشته باید انتظار خود را از پیشرفت های آتی اعلام کند.
7- موارد ضعف سواد آموزان را حتی المقدور حاصل عدم تلاش آنها دانست نه کم توانی ذهنی.
نتايج بدست آمده از اين اقدام پژوهي در مورد زهرا به اين شرح است:
1- مادر زهرا نيز اعلام كرد كه علاقه او به درس زیاد شده است و در منزل بر خلاف همیشه از درس و کلاس و همچنین از اتفاقاتی که در کلاس برایش رخ می دهد زیاد صحبت می کند.
2- ارتباط وي با آموزشیار صميمي شد.
3- اعتماد به نفس در او قوي شد.
4- ارتباط با سواد آموزان دیگر بسيار صميمي شد.
5- همیشه زودتر از بقیه سوادآموزان به کلاس می آمد .
6- امتحاناتش را با نمره های خوب قبول شد .
7- دیگر هیچ ترسو اظطرابی در وجود او نبود .
8- به گونه ای متفاوت به معلم و کلاس درس نگاه می کرد.
"نمونه ای ازدست خط او پیوست می باشد "
منا بع و مآخذ
1- اضطراب امتحان، تربيت، ماهنامه پرورشي وزارت آموزش و پرورش شماره 3، سال 15، 1378.
2- قائمي، علي، ترس و اضطراب در كودكان انتشارات اميري، چاپ اول 1368.
3- فرقاني رئيسي شهلا، شناخت مشكلات رفتاري در كودكان و نوجوانان، تهران نشر معاونت پرورشي وزارت آموزش و پرورش.
4- كوير كاري، زندگي با اضطراب، ترجمه دكتر ماشاءالله مديحي، نشر يادآوران، 1370.
5- شعباني، حسن مهارتهاي آموزشي انتشارات سمت 1371.
6- معتمدنيا ليلا، بررسي علل اضطراب در دانش آموزان، دانشگاه آزاد اسلامي اراك 1381.
7- احمديان، عباس ((راههاي درمان اضطراب در نوجوانان)) پايان نامه كارشناسي دانشگاه پيام نور، دليجان، 1379.
8- آتش پور، سيدحميد،تربيت .ماهنامه پرورشي وزارت آموزش وپرورش شماره 3.سال 1378
9- برگرفته از کتاب روانشناسی تربیتی دکتر پروین کدیور
