بخشی از مقاله
چکیده
سرتنگه رود یا رود کبیر یکی از سرشاخه اصلی رود تالار بوده که در فاصله 80 کیلومتری قائم شهر در جاده فیروزکوه واقع شده ا ست. این رود در دره خطیر کوه جاریبوده و ا طراف آن دارای اَشکال زیبا و متنوع زمین شنا سی ا ست و از این نظر یکی از مهم ترین منا طق زمین گردشگری استان مازندران بشمار می رود. از جمله مهم ترین روستا ها ی منطقه می توان به سرچلشک، کرمان، کنگلو، امافت ، سرتنگه و اریم را نام برد.
از پدیده های زمین شناسی این منطقه می توان به معادن خوشه ای فلورین ، منشور ها ی بازالتی ،ناودیس معلق امافت، گسل نرمال کنگلو، زمین لغزش ها ، معادن شن و ما سه را اشاره نمود که بسیار جذاب و دیدنی هستند. در این مقاله جاذبه ها ی زیبای این منطقه معرفی می شوند.
واژه های کلیدی: زمین گردشگری، رود کبیر یا سرتنگه رود ،پدیده های زمین شناسی ، روستا
مقدمه
واژه گردشگری به فعالیتی گفته می شود که در زمان سفر به وقوع می پیوندد و شامل برنامه ریزی قیل از سفر، در هنگام سفر، محل اقامت و بازگشت و خاطرات می باشد - تاج زاده نمین . 4 :1378 - از طرفی دیگرطبیعت گردی را سفر مسولانه و بازدید از مناطق طبیعی به منظور برخورداری و احرام به طبیعت با هرگونه ویژگی تاریخی و یا فرهنگی روستا های اطراف تعریف نموده اند - رنجبر .5:1387 -
زمین گردشگری یا گردشگری زمین - ژئوتوریسم1 - اولین بار در ابتدای دهه 1990 بعنوان مطالعه مکان مخصوص حاوی پدیده های آشکار زمین شناسی و ژئومورفولوز ی بکار رفت - هاوس3، 17-16 : 1995 و نبوی. - 571:1387 این نوع گردشگری پس ازموض وع زمین پارک ها - ژئوپارکها - از سال 2000میلادی مورد توجه یونسکو قرار گرفت - احراری رودی 46 :1387 ، ندا وهمکاران6 ،68: 2011 ، زوروس7،. 93: 2009 -
در واقع هر محلی که به خاطر شرایط ویژه خود مانند پدیده های زمین شناسی، زیست محیطی، پوشش گیاهی و دیگر زیبایی های طبیعی مورد بازدید قرار گیرد، در زمین گردشگری می گنجد که حتی ممکن است شامل زمین های لسی و کیفیت آب باشند - جابلونسکا و همکاران11 ،. 213: 2009 - اخیرا زمین گردشگری را از اکوتوریسم جداکرده و معتقدند که این شاخه اَ شکال و موجودات بی جان که جذاب و دیدنی باشند، را شامل می گردد، در حالیکه اکوتوریسم با بخش جاندار طبیعت یعنی با گیاهان و جانوران سروکار دارد. - امری کاظمی ،. 35 : 1388 -
ناحیه مورد بر رسی درجنوب شرق شهرستان سواد کوه ودر شرق جاده فیروزکوه قرار دارد. رود سرتنگه یا کبیر از جنوب شرق به سوی شمال غرب جاری بوده و در سه راه خطیرکوه به رود تالار می ریزد. جاده خطیر کوه نیز به موازات رودکبیر احداث شده و مازندران را به سمنان وصل می کند . طول رود کبیر تا مرز سمنان حدود 15 کیلومتر می باشد .
از نظر زمین شناسی دره خطیر کوه درقسمت شرقی زون البرز مرکزی و در جنوب گسل بزرگ شمال ا لبرز واقع شده و در تقسیم بندی شمال-جنوبی البرز توسط اشتوکلین در زون شمالی- مرکزی قرار می گیرد. روند عمومی ساختمان زمین شناسی منطقه مانند سایر نقاط البرز مرکزی شامل امتداد گسلها و لایه ها کمی شمال شرق- جنوب غرب است - اصغرپور، .29 :1385 -
مواد و روشها
انگیزه دیدن یک پدیده زمین شناسی یا ژئومورفولوژی که شناخته شده باشد ،برای گروهای سنی و کاری یکسان نیست. لذا لازم است که که از دیدگاه آموزشی - دبیرستان و دا نشگاه - ، پژوهشی، تاریخی و فرهنگی و زیبا شناختی و تفریح و تفرج آنها را دسته بندی کرد. سپس روش های شناساندن آنها برای مردم ایران و دیگر کشورها انتخاب شده و پس از آن برای دسترسی و دیدار آنها را ه های شایسته جستجو گردد و هزینه های درخور هریک در سه مرحله از کار - دسته بندی ، شناساندن و راه های دسترسی - برآورد خوا هد شد.
پدید ه هایی از قبیل: معادن فعال و متروکه ،ولکانیسم، اشکال ناشی از فرسایش، ساختار های زمین شناسی و تنوع لیتولوژیک نمونه های بارزی از این موضوع هستند. در این مقاله به قابلیت زمین گردشگری در امتداد دره خطیر کوه که رود دائمی کبیر یا سرتنگه رود در طول آن جریان دارد پرداخته شده و مهم ترین پدید ه های جذاب که قابلیت گردشگری دارند معرفی می شوند. برای شناسایی و دسته بندی پدیده های زمین گردشگری در طول ا ین دره پس از مطالعه کتابخانه ایی عملیات و مشاهدات صحرایی انجام گردیده است.
بوجود آمدن یک پدیده زمین شنا سی به صورت زیر است. فرآیند پدیده عامل زمین شناسی سازوند یا عامل به عبارت دیگر پدیده هااز کار کرد یک یا چند عامل بوجود می آیند، تغییر می کنند و سر انجام از میان می روند و این قانون شکل گیری پدیده هاست. هر عامل زمین شناسی قابلیت هایی دارد که بر پایه آنها پدیده ها ساخته می شوند وآن را در جای مخصوصی از کره زمین بر پا می کنند. این قا بلیت ساخت، تغییر و نا بود کردن فرآیند شیمیایی، فیزیکی و یا مکانیکی است.
در کار سازی عامل ها و بوجود آمدن پدیده ها، بعضی از ویژگی های محیط اهمیت شایانی دارد که کار عامل و فر آیند های آن را آسانتر و تندتر میکند. این ویژگی ها را فاکتور یا سازوند می نا مند، مانند ویژگی های لیتولوژی یا وضعیت زمین شناسی. اختلاف ارتفاع در اطراف این دره و روستا های اطراف بدلیل وجود چند گسل رانده موازی هم و نیز اختلاف لیتولوژی بین سازند شمشک و سازند های کربناتی ضخیم لایه مثل الیکا، لار و تیزکوه می باشد که مانند دیگر نقاط البرز چکادهای بلندی را تشکیل می دهند.
تنوع اقلیم و به تبع آن تغیرات شدید دما ، متنوع بودن سازند های زمین شناسی از نظر مقاومت به فرسایش و نیز تکتونیک فعال - گسله ها ، تاقدیس ها و ناودیس ها ی فشرده منطقه - ، سبب تشکیل انواع مختلفی از پدیده های زمین شناسی و ژئومورفولوژی گردیده ، که به نظر می رسددر کمتر جایی از ایران با این فاصله کم، این همه تنوع اَشکال طبیعی وجود داشته باشد - - وهاب زاده . - 51 :1386 همین مسئله می تواند باعث تبدیل این منطقه به قطب گردشگری در استان مازندران شده و چندین روستا را از محرومیت نجات دهد. در زیر به چند نمونه از مهم ترین پدیده های طبیعی دیدنی اشاره می شود.
