بخشی از مقاله
چکیده
بالاترین هدف توسعه و مدیریت شهری، بهبود کیفیت زندگی و خوشبختی شهروندان است؛ حال آنکه کیفیت زندگی مفهومی چندبعدی است و جنبههای مختلفی را در برمیگیرد. با توجه به این که یکی از دلائل شکلگیری شهرهای جدید در ایران، طراحی محیط های برنامهریزی شده و مطلوب برای ساکنان آن بوده، پیگیری این موضوع که شرکت عمران شهرهای جدید تا چه اندازه توانسته است رضایتمندی شهروندان را فراهم نماید، میتواند مورد توجه قرار گیرد. بنابراین، در این پژوهش تلاش میشود ضمن بررسی رابطه، میزان اثرگذاری عملکرد مدیریت شهری بر کیفیت زندگی از نگاه شهروندان مورد مطالعه قرار گیرد. روش تحقیق در این مطالعه تجربی و در بخش هایی توصیفی- تحلیلی است که برای گردآوری اطلاعات با استفاده از روشهای میدانی - پرسشنامه - از ۱۵۲ خانوار شهری نمونه، پرسشگری به عمل آمده است. نتایج نشان میدهد رابطهی معناداری بین عملکرد مدیریت شهری با کیفیت ذهنی و عینی زندگی از دیدگاه شهروندان با ضریب همبستگی ۲۰۸/۰ وجود دارد. فراهم نمودن خدمات شهری توسط شرکت عمران با ۳/۲۴ درصد بیشترین تأثیر مسقیم را بر کیفیت زندگی شهروندان بر جای گذاشته است. با توجه به یافتههای پژوهش، راهکارهایی از قبیل ایجاد زیرساختها و تجهیزات شهری، ارائه خدمات شهری گوناگون، بسط و گسترش روحیهی شادابی، امیدواری، اعتماد اجتماعی و تلاش در جهت زیباسازی سیما و منظر شهری با هدف افزایش سطح رضایتمندی ساکنین و غیره در شهر جدید گلبهار پیشنهاد شده است.
کلمات کلیدی: تأسیسات و تجهیزات شهری، خدمات شهری، کیفیت عینی زندگی، کیفیت ذهنی زندگی.
مقدمه:
در ایران، رشد سریع جمعیت شهری در شهرهای بزرگ کشور و لزوم هدایت سرریز جمعیت و فعالیتهای اقتصادی در آینده از شهرهای بزرگ مانند تهران، اصفهان، تبریز، شیراز و مشهد به سوی شهرهای جدید، ایجاد آنها را ضروری ساخته است . - Atash, 1998,1 - علاوه بر این، برای جلوگیری از تخریب پس کرانه های زراعی و طبیعی شهرها، حل مشکل مسکن و نارساییهای خدمات زیربنایی و روبنایی و همچنین تمرکززدایی از مادر شهرها و کاهش بار فعالیتی و اقتصادی آنها، احداث شهرهای جدید الزامی میشود .به عبارت دیگر، به دنبال مسائل اقتصادی اجتماعی و کالبدی کلان شهرهای ایران - به ویژه کلان شهر تهران - ، راه حل ایجاد شهرهای جدید همانند بسیاری از کشورهای جهان مطرح گردید - اعتماد، ۶۷۳۱، ۹۱ - . از نظر تاریخی، توانایی ایجاد شهرهای جدید منعکس کننده این واقعیت است که اجتماعات انسانی همیشه قادر به یافتن راهی جدید برای حل مشکلات خود بودهاند - Madanipour, 2005, 69 -
پس از گذشت بیش از دو دهه از مصوبهی شمارهی ۸۲۳۸۰۱ مورخ ۰۲/۲۱/۴۶۳۱ هیأت وزیران در خصوص شهرهای جدید - شاه آبادی، ۵۷۳۱، ۲۴ - ، ۴۱ شهر در حال احداث بوده و به مرحلهی جذب جمعیت رسیدهاند و ۱۱ شهر جدید دیگر در مراحل مطالعات و یا اجرای مقدماتی طرح قرار دارند. در حال حاضر در مورد موفقیت یا عدم موفقیت این برنامه اظهارات متفاوتی وجود دارد. از یک سو مسؤولان و متولیان این امر یعنی وزارت مسکن و شهرسازی و خصوصاﹰ شرکت عمران شهرهای جدید بر موفقیت این برنامه پافشاری کرده و قصد ادامه و توسعه این سیاست را دارند و از سوی دیگر منتقدان و متخصصان در گرایشهای مختلف خصوصاﹰ شهرسازی در مورد عدم کارآیی و عدم موفقیت این سیاست، نظریات متعددی را ارائه دادهاند. در چنین شرایطی بررسی عملکرد این شهرها و بازبینی نتایج حاصل از این سیاست ضروری به نظر میرسد.
با توجه به این که بیش از دو دهه از آغاز تفکر اجرایی شکلگیری شهرهای جدید در ایران میگذرد، نظرات مثبت و منفی زیادی پیرامون ایجاد این شهرها توسط صاحب نظران ارائه شده است. در این پژوهش تلاش می شود عملکرد مدیریت شهری - شرکت عمران شهرهای جدید - از دیدگاه شهروندان فعلی شهرهای جدید مورد ارزیابی قرار گیرد، در ادامه مشخص گردد تا چه میزان عملکرد مدیریت شهری بر ارتقاﺀ کیفیت زندگی شهروندان در شهرهای جدید تأثیرگذار بوده است. به عبارت دیگر اقدامات شرکت عمران شهرهای جدید در زمینهی فراهم آوردن امکانات و خدمات زیربنایی در شهرهای جدید تاچه میزان در افزایش کیفیت زندگی شهروندان نقش داشته است؟
مبانی نظری
واﮊه کیفیت در لاتین - Qual - به معنی چیزی و چه و - Quality - به مفهوم چگونگی آمده و - Qol - از منظر واﮊگانی به معنی چگونگی زندگی و در برگیرنده تفاوتهای آن است که برای هر فرد، ویژه و یگانه و متفاوت با دیگران است . - Kordzanganeh, 2006: 20 - محققان بر این باورند که اصطلاح کیفیت زندگی، مانند مفهوم توسعه تا اندازهای مبهم است. از یک سو کیفیت زندگی فردی به عنوان پنداشتی از چگونگی گذران فرد مطرح میشود و از بعدی کلیتر در بر گیرنده موقعیتهای زندگی در مکانهای مختلف حول عاملی مشخصاند، این موقعیتها عبارتند از محیط پیرامونی و یا فرهنگ در جامعه ای معین . - Pal, 2005: 217 - گفته میشود که کیفیت زندگی مناسبترین فرصت برای مطالعه رابطه انسان و محیط زندگیاش را در اختیار محققان قرار میدهد . - Pacione, 2003: 21 - از آنجا که در این تحقیق در پی مطالعه کیفیت زندگی بر مبنای رابطه انسان با محیط کالبدی و بر هم کنش معیارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متاثر از این رابطه میباشد، کیفیت زندگی در این تحقیق مفهومی چند وجهی، نسبی و متاثر از زمان و ارزشهای فردی و اجتماعی است . - Uzell, 2004:4 -
در فلسفه و نظریه شناخت، منظور از کیفیت چگونگی یک چیز است. در زمینه های اقتصادی معادل مرغوبیت و مجموعه ای از ویژگیهای یک کالا و عرضه کننده آن که باعث فروش کالا میشود را گویند و در زمینه های اجتماعی و فردی معادل با شایستگی، صلاحیت و لیاقت میباشد. به اصطلاح کیفیت و کمیت در فارسی »چند و چون« نیز گفته میشود. - امینی، ۵۸۳۱،۴ - . بحث درباره مفهوم و معانی کیفیت زندگی مبحث جدیدی نبوده و در دوران یونان باستان افلاطون و ارسطو نظریاتی درباره آن مطرح کردهاند . - pukeliene,2009,8 - مفهوم کیفیت زندگی به عنوان یک رشته جداگانه از دهه ۰۶۹۱ میلادی وارد مباحث علمی در اروپای غربی و شمال آمریکا شد . - pukeliene,2011,157 - در ادبیات نظری توسعه هم، موضوع کیفیت زندگی از آغاز دهه ۰۹۹۱ به بعد، اهمیت فوق العاده ای یافته و مبنای تمایز و دسته بندی نوین کشورها در سال های اخیر شده است - عنبری، ۹۸۳۱، ۰۵۱ - . در حال حاضر، بهبود کیفیت زندگی هدف مشترک جامعه بین المللی میباشد . - bloom,2001,4 - با گسترش رویکرد انسانی و ورود مفهوم کیفیت زندگی در پژوهش ها یا نوشته های توسعه پایدار، مراکز و موسسات بسیاری به مطالعه مفهوم کیفیت زندگی، شاخصهای سنجش و چگونگی ارتقای آن پرداختهاند - امیدی، ۷۸۳۱، ۴ - . کیفیت زندگی مفهومی چند وجهی، نسبی متأثر از زمان، مکان و ارزشهای فردی و اجتماعی است که از یک سو، ابعاد عینی و بیرونی و از سوی دیگر، ابعاد ذهنی و درونی دارد. از این رو، ارائهی تعریفی جامع برای آن آسان نیست. با این وجود میتوان گفت که اصولاﹰ کیفیت زندگی مفهومی پیچیده و چند بعدی است که با وضعیت جمعیت در یک مقیاس جغرافیایی خاص - مانند روستا، شهر و یا کشور - در رابطه است، و از این رو، هم به شاخص ذهنی یا کیفی و هم به شاخص عینی و کمی متکی است . - کوکبی،۵۸۳۱، ۹ -
