بخشی از مقاله
چکیده
کشاورزي قرن بیستم، بیشتر به ماشین آلات و انرژي فراوان متکی بوده و بعنوان مصرف کننده عمده سوخت فسیلی شناخته می شود همچنین استفاده از کودها و سموم شمیایی روز به روز بیشتر می گردد در این مقاله مروري سعی برآن است تا تأثیر فعالیت کشاورزي بر محیط زیست مورد بررسی قرارر گیرد نتایج مطالعات نشان می دهد همواره در اثر استفاده بی رویه از سموم شیمیایی و آفت کش ها اثرات جبران ناپذیري بر محیط زیست وارد می شود بعلاوه سوخت هاي فسیلی تراکم گاز کربنیک هوا را بالا برده و بر مقدار گازهاي گلخانه اي می افزاید
.1 مقدمه
محیط زیست به تمام محیطی اطلاق می شود که انسانها به طور مستقیم و غیر مستقیم به آنها وابسته هستند و زندگی وه فعالیتهاي او در ارتباط با آن قرار دارد در ایران بخش کشاورزي همراه سایر بخشها براي افزایش تولید محصولات و در نتیجه آن افزایش درآمد، که با مصرف سموم و کود شیمیایی حاصل می شود،هخود باعث تشویق کشاورزان به استفاده بیشتر از سموم میشود از آنجائی که کشاورزي بعنوان منبع اصلی درآمد اکثریت جمعیت جهان است عملیات کشاورزي یکی از عوامل تخریب محیط زیست محسوب می شوده هافراد با کشت گیاهان باعث کارآیی عملیات کشاورزي از نظر انرژي شده و امکان افزایش مصنوعی باردهی را با استفاده از کودها،آفت کشها، سموم و فراهم میکنندههتأثیرات کشاورزي در محیط به سه دسته؛ محلی، ناحیه اي و جهانی می باشد تاثیرات محلی تاثیراتی هستند که در محل زراعت یا نزدیکی آن رخ می دهد و شامل فرسایش، افزایش رسوب گذاري و از بین رفتن خاك است از تاثیرات ناحیه اي می توان آلودگی هاي بزرگ –همقیاس، افزایش رسوب گذاري در رودخانه ها و مصبهاي عمده نام برد[3]علل اصلی کویر زایی؛هروش هاي نادرست کشاورزي، چراي بی رویه، تبدیل مراتع به زمین کشاورزي در نواحی حاشیه اي که بارندگی براي تأمین دراز مدت محصولات کشاورزي کافی نباشد هستنده [5]در این مقاله مروري سعی برآن است تا تأثیر فعالیت کشاورزي بر محیط زیست مورد بررسی قرارر گیرد
.2پیشینه تحقیق
مسمومیت خاك ممکن است نتیجه مصرف مداوم آفت زداها و یا سایر مواد آلی سمی باشد که در کشاورزي مورد استفاده قرار می گیرد از این نوع سموم می توان به اشاره کرد که با مصرف آثار دراز مدت بر سایر موجودات از جمله قدرت پرندگان در تولید تخم داردهمچنین این ماده در چربی و روغن ذخیره می شود و در طول زنجیره غذائی متراکم می گرددههذخیره شدن دهدهت در چربی و روغن به آن امکان می دهد که گرچه در آب قابل حل نیست اما به شیوه زیست شناختی جا به جا شود جذب دهدهت و ترکیبات حاصل از تجزیه آن در پرندگان موجب نازك شدن سریع پوسته تخم و از دست رفتن قدرت تولید مثل موفق حیوان می شودهکه در نتیجه مصرف دهدهت در بیشتر کشورهاي پیشرفته ممنوع شد، ممنوع شدن دهدهت باعث جایگزینی ارگانوفسفات ها شدند که ترکیبات سمی فسفرداري هستند که بر سیستم اعصاب اثر می گذارد که در خاك بسرعت تجزیه می شوند، دوام آنها به اندازه دهدهت نیست اما به هر صورت سر دسته سموم از لحاظ ایجاد مسمومیت براي انسانها بوده و باید از سوي مصرف کنندگان آن دقت فوق العاده بعمل آید وههمچنین این سموم از طریق کشاورزي وارد آب رودخانه ها می شوند که باعث از بین رفتن موجودات آبزي و ماهیان هستند براي بررسی و تبیین فعالیت هاي کشاورزي در حفظ محیط زیست مطالعات بیشماري صورت گرفته که در کشورهاي پیشرفته جستجو براي یافتن موادي آغاز شد که به این اندازه پایدار نباشد راه و روش موثر در این رابطه کاستن فرسایش خاك روش کشاورزي بدون شخم است که آن را کاشت حفاظتی نیز می گویند در رابطه با آفت کش ها می توان گفت که امروزه با توجه به نیاز روز افزون به تولیدات کشاورزي و مواد غذائی و به علت رشد بی رویه جمعیت، سلاح سم و انجام مبارزه شیمیایی نقش اصلی را در حفاظت گیاهان مورد کشتهاز گزند عوامل مخرب ایفا می کند[4]ههدر عملیات کشاورزي هر وقت خاك را از پوشش هاي طبیعی، جنگل و علفزار آن پاك کنیم خاك شروع به از دست دادن حاصلخیزي خود می کندههدر بعضی از نواحی زمین جزء زمین هاي حاشیه اي بوده و با چرا و تولید معتدل محصولات کشاورزي به آسانی به کویر مبدل می شود[1]همچنین هاز عوامل موثر دیگر تخریب محیط زیست در زمینه کشاورزي استفاده شدید از ماشین آلات سنگین جابجا کننده زمین و فشردگی خاك افزود و موجب گردیده که خصوصیات ساختمانی مناسب آن براي تولید محصول از دست برود جنگل هایی را که نزدیک مزارع هستند براي کنترل آفت کشاورزي مفید هستند گل هاي وحشی داخل و کناره جنگل بعنوان منبعی از حشرات و سایر انگل ها و صیادان محسوب می شوند[9]ه هاگر شمار آفات کشاورزي از حد معینی فراتر رود دشمنان آنها می توانند از گل هاي وحشی بداخل مهاجرت کرده و آنها را تحت کنترل درآورند[6]ه هآفات کش تراکم آفات را کاهش می دهد ولی معمولاً عواقبی به دنبال دارد که ممکن است از خنثی کردن اثراتهمثبت فوري آنها نیز فراتر رودههیکی اینکه کاهش شدید اولیه باعث کم شدن فشار رقابت در داخل جمعیت گونه آفت شده و در نتیجه بقا و رشد و تولید مثل افراد باقی مانده را بالا می بردههدوم اینکه مقاومت آنها را افزایش می دهد در واقع آفت زا تمام افراد را از بین می برد و آنهایی جان بدر می برند که از قبل استعداد سازگاري با آن را داشته اند یعنی ممکن است افراد باقی مانده از نظر تخم گذاري به طور غیرمنتظره قوي باشد که این خود نیز نوعی مشکل جدي می باشد[8]ه هعلف هاي هرز از نظر وارد آوردن صدمات بالقوه به محصول مشکل عمده تري هستند که با اضافه شدن کود و آب به مزرعه شرایط را نه تنها براي محصولات بلکه براي علف هاي خاص مراحل اول توالی نیز بسیار مناسب می شود[1]ه درصد کارآیی محصولات کشاورزي در استفاده از تابش خورشید بدون کود فقط 02ف0هتا 03ف0هو با کود 12ف0هتا 25ف0همی باشد
.3 بحث
سابقه شخم زدن که موجب زیر و رو شدن کامل آن می شود در اقلیم هاي معتدله جهان بسیار قدیمی است شخم موجب می شود که خاك در معرض فرسایش قرار بگیرد این کار تاثیرش از نظر فرسایش حتی از حذف پوشش گیاهی نیز بیشتر است خاك شخم خورده بالاترین لایه اش را که از نظر مواد آلی از همه حاصلخیزتر است از دست می دهد هر چه مواد آلی خاك کمتر باشد در مقابل فرسایش بیشتر است با توجه به یافته هاي بدست آمده، عمده مساله تخریب محیط زیست در اثر فعالیت هاي کشاورزي، عدم آگاهیشان در رابطه با شخ زدن، استفاده بالا از کودهاي شیمیایی، آفت کش ها و آلوده ساختن رودخانه وآب آشامیدنی و سوزانیدن کلش باقیمانده پس از برداشت که به آلودگی هوا نیز اضافه می کند می باشد که کشاورزان سعی می کنند روش کار خود را به شیوه هاي مختلف اصلاح کنندههدر روش شخم روي خطوط تراز خط شخم عمود بر شیب زمین و تا حد امکان موازي خطوط تراز است که این نوع شخم جلوي تلفات فرسایش ناشی از رواناب را بشدت می گیرد که این موثرترین روش در کاهش فرسایش خاك می باشدههو یا میتوان براي پایدار نمودن خاك از شخم پائیزه که صدمات کمتري دارد، کشت مخلوط زکاشت چندین محصول با همدیگر در یک مزرعهط، تراس بندي یا کشت پلکانی و تناوب زراعی استفاده کردههمصرف بی رویه کودهاي شیمیایی، گذشته از هزینه گزافی که بر کشاورز تحمیل می کند، اثرات زیانباري را نیز در پی داردههاز جملهگ 1به مسمومیت ناشی از استفاده زیاد از این عنصر که در اثر جذب بیش از حد آن اتفاق می افتد و باعث بالارفتن غلظت این عنصر در بافت هاي گیاهی و به هم خوردن تعادل عناصر غذایی می شودبه کاهش کمیت و کیفیت محصول3به تجمع بور، کادمیوم و سایر فلزات سنگین در گیاه 4به کاهش جذب مس، آهن و سایر ریز مغذي ها توسط ریشهه5به تخریب ساختمان خاك مصرف بیش از حد کود و سموم شیمیایی در حال حاضر زیان هاي فراوانی را به محیط زیست و سلامت عمومی مردم وارد کرده است طبق گزارش هاي موجود در استان هاي شمالی کشور، مصرف سموم و کودها در این استان ها چندین برابر استان هاي دیگر است از این رو آمار سرطان هاي گوارشی و تنفسی هم در این استان چندین برابر میانگین متوسط کشور است به گفته مدیر تحقیق و توسعه فناوري زیستی آسیا، در ایران هرساله 34ههزار نفر در اثر سرطان می میرند که 90هدرصد آنها ساکنان گلستان، مازندران، گیلان و دشت مغان هستند چون 50هدرصد از سموم و کودهاي شیمیایی کشور در مزارع این مناطق استفاده می شودههبا این حال هرساله بالغ بر 400همیلیون دلار یارانه کود شیمیایی از سوي دولت پرداخت می شود تا همچنان مصرف کود شیمیایی در ایران چندین برابر استاندارد هاي جهانی باشد اگر مصرف آن بیش از نیاز خاك باشد طبعا مواد مغذي اضافی از طریق آب هاي مازاد بر نیاز به سفره هاي آبی زیرزمین و یا رودخانه ها و درنهایت به دریاها می ریزند که جلبک هاي دریایی با مصرف این مواد مغذي به سرعت رشد می کنند و هنگام تجزیه و متلاشی شدن همه اکسیژن موجود در آب هاي اطراف را مصرف می کنند، در نتیجه مناطق مرده وسیعی در اطراف خود به وجود می آورند که در آن هیچ موجود زنده دریایی قادر به ادامه حیات نیست
.4 نتیجه گیري
به جاي استفاده از کودهاي شیمیایی در زمین زراعی براي افزایش محصول از کودهاي دامی استفاده شود که تا حدودي از رشد علف هاي هرز و آلودگی آب ها را کاهش می دهد کود هاي آلی ضعف هاي دارد، که تنها ضعف کودهاي عالی آن است که در مورد بعضی عناصر خالص مورد نیاز خاك فقیرهاستو براي حذف علف هاي هرز از مزرعه به جاي علف کش می توان روش وجین کردن دستی، دیسک زدن اول بهار و کولتیواتور زدن مکرر را در پیش گرفتهبراي استفاده از سموم کشاورزي پیشنهاد می شود که در هر منطقه بسته یه اهمیت و شیوه سموم مصرفی مجموعه هاي آموزشی شامل گآشنایی با سموم ، کاربردآنها، نحوه استفاده از آنها ، نحوه مقابله با عوارض کوتاه مدت و دراز مدت و اقدامات موورد نیاز که بلافاصله پس از استفاده باید انجام گیر تدوین گردید و تحت نظر یک واحد معین و تعریف شده و زیر نظر کارشناسان مجرب اقدامات لازم به نحو مقتضا انجام میگیرد اما متاسفانه امروزه تمام عملیات کشاورزي شدیدا به انرژي کمکی خارجی وابسته گشته اند و معلوم نیست که این کمک هاي عظیم و رو به ازدیاد به طور نا محدود امکان پذیر باشد براي شخم زدن پیشنهاد می شود که ار روش کشاورزي بدون شخم یا شخم روي خطوط تراز استفاده کردههدر روش کشت سنتی جویچه هاي ناشی از شخم مسیري براي حرکت آب بوجود می آورد که اگر این جویچه ها در جهت شیب تپه باشد آب به سرعت در آن جریا می افتد و بر میزان فرسایش می افزایدهه راههایی که براي مبارزه با آفت کش ها وجود دارد را شامل گ1به استفاده از انگلها و عوامل بیماریزا آفت 2به مصرف جذب کننده هاي جنسی 3بهعقیم کننده هاي شیمیایی که به جاي مسموم نمودن مانع از تولید مثل آفات می گردد 4به بسیاري از فنون مختلف کنترل از طریق روشهاي کاشت ،می داند
