بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر سطوح مختلف روی - Zn - بر خصوصیات کیفی در گیاه ذرت آزمایشی در سال 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل: پرایمینگ بذر در سه سطح - بدون پرایم، پرایم با نانو کود روی %1 و پرایم با روی خالص - %1، مصرف خاکی در دو سطح - عدم کاربرد روی و کاربرد نانو کود روی - و محلولپاشی در سه سطح - بدون محلولپاشی، محلولپاشی نانو کود روی و محلولپاشی روی خالص - بود. براساس نتایج پژوهش حاضر، پرایمینگ بذر ذرت با روی، موجب بهبود غلظت روی و فسفر در دانه ذرت نسبت به شاهد شد.
.1 مقدمه
ذرت - Zea mays L. - از مهمترین گیاهان زراعی جهان پس از گندم و برنج است. عملکرد دانه ذرت از سایر غلات دانهای بیشتر است که از موارد مصرف آن میتوان، به تغذیه مستقیم انسان، استخراج نشاسته، چربی، الکل و خوراک دام و طیور اشاره کرد .[1] این گیاه در کنار گیاهانی مانند برنج، سویا، سورگوم، حبوبات، مرکبات و درختان میوه بهویژه انگور، بیشترین حساسیت را نسبت به کمبود روی دارد .[6] روی - Zn - از عناصر ضروری کممصرف برای انسان، دام و گیاه به شمار میرود. علت اصلی کمبود توأم روی و آهن در انسان مصرف زیاد غلات حاوی روی و آهن کم در جیره غذایی انسان است .[3] اثر کمبود روی و دیگر عناصر کم مصرف در خاک،کاهش تولیدات کشاورزی، مخصوصاٌ در غلاتی همچون ذرت میباشد. شایان ذکر است که حدود 40 درصد از مردم جهان که غلات غذای اصلی آنها را تشکیل میدهد، از کمبود عناصر ریزمغذی مخصوصاًروی - گرسنگی پنهان - رنج میبرند .[5] لذا میتوان کمبود روی در انسان را از راه افزایش غلظت این عنصر در غلات از جمله ذرت برطرف کرد .[3] پژوهشهای انجام شده در ذرت، کاربرد روی باعث افزایش معنیدار این عنصر در برگ پرچم و دانه ذرت [5]، کاهش غلظت فسفر و نسبت فسفر به روی و افزایش جذب کل فسفر و غلظت و جذب کل روی و همچنین غلظت آهن [8] گردید. نتایج پرایمینگ این عنصر در ذرت نیز بیانگر افزایش معنیدار غلظت روی دانه در بلال حاصل از بذور پرایم شده با روی %1 بود .[9] در تحقیقی نیز محلولپاشی روی بر گندم، 99 درصد غلظت روی، 106 درصد جذب روی و 8 درصد غلظت آهن در دانه را افزایش داد .[2] در گزارش دیگری استفاده از حدود دو تا سه کیلوگرم در هکتار سولفات روی - Znso4 - به صورت نواری توانست کمبود روی برای محصول ذرت را به راحتی رفع نماید. بهعلاوه در آزمایش دیگری مشاهده شد که کاربرد نواری کود روی در کنار بذرهای ذرت موثرتر از محلولپاشی آن بوده و تفاوت زیادی بین عملکرد دانه از این دو روش مشاهده شد. همچنین، با کاربرد روی علاوه بر بالا رفتن عملکرد، غلظت روی و پروتئین در دانه و اندام هوایی افزایش یافته و باعث کیفیت بهتر محصول میشود.[7] بنابراین هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین کارایی سه شیوهی پرایمینگ، مصرف خاکی و محلولپاشی روی بر محتوی فسفر و روی دانه ذرت در نظر گرفته شد.
.2 مواد و روشها
این تحقیق در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1392 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل پرایمینگ - پیش تیمار - بذور در سه سطح - بدون پرایم، پرایم با نانو کود روی %1 و پرایم با روی خالص - %1، مصرف خاکی روی در دو سطح - عدم کاربرد روی و کاربرد نانو کود روی - و محلولپاشی روی در سه سطح - بدون محلولپاشی، محلولپاشی با نانو کود روی و محلولپاشی با روی خالص - بود. بذور ذرت - سینگل کراس - 704 پیش از کاشت، در محلول %1 پرایم مورد نظر به مدت 16 ساعت خیسانده و بعد از اعمال تیمارها - استفاده از نانو کود روی به مقدار 4 کیلوگرم در هکتار به عنوان تیمار خاکی - ، کاشته شدند. محلول پاشی گیاهان پس از ظهور مرحلهی گلتاجی به مقدار چهار در هزار انجام شد. در طی فصل رشد با توجه به نیاز گیاه زراعی و شرایط اقلیمی، آبیاری قطرهای هر سه روز یکبار انجام شد. عملیات تنککاری به صورت دستی با حفظ تراکم مطلوب 80 هزار بوته در متر مربع برای ذرت تنظیم شد. پس از برداشت، غلظت عنصر فسفر و روی در دانه اندازهگیری شدند. جهت تعیین عناصر فسفر و روی مقدار 0/5 گرم نمونه آسیاب شده توسط ترازوی دیجیتالی توزین و به بوتههای چینی منتقل گردید. سپس در کوره الکتریکی با دمای تنظیم شده 550 درجه سانتیگراد و به مدت 18 ساعت، سوزانده و به خاکستر تبدیل شدند. خاکستر حاصل را در 2/5 اسید کلریدریک 2 نرمال حل و به حجم 50 میلیلیتر رسانیده، بعد از صاف کردن با کاغذ صافی عصاره حاصل جمع آوری شد. از عصاره حاصل غلظت فسفر دانه توسط دستگاه فلیم فتومتر تعیین و قرائت غلظت روی دانه نیز توسط دستگاه جذب اتمی انجام شد. تجزیه و تحلیل آماری دادهها با کمک نرمافزارهای Excel، SAS و مقایسه میانگین دادهها با نرمافزار MSTAT-C و با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام شد.
.3 نتایج و بحث
نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس تیمارهای آزمایشی نشان داد که از بین اثرات ساده و متقابل تیمارهای پرایمینگ بذر، مصرف خاکی و محلولپاشی روی، تنها پرایمینگ بذر اثر معنیداری بر محتوی روی دانه داشت .
جدول :1 میانگین مربعات - MS - اثر روشهای متفاوت مصرف روی بر محتوی فسفر و روی دانه ذرت
پرایمینگ با روی خالص غلظت فسفر و روی را در دانه ذرت نسبت به شاهد افزایش داد. که این افزایش بر غلظت روی دانه معنیدار بود و برای پرایم با نانو کود روی %1، نسبت به شاهد تغییر چندانی مشاهده نشد. در تیمار مصرف خاکی روی بر هر دو صفت مورد مطالعه، پرایمینگ با نانو کود روی نسبت به شاهد کاهش نشان داد - جدول. - 2 در آزمایشی که هریس و همکاران [9] روی ذرت انجام دادند غلظت روی دانه در بلال حاصل از بذور پرایم نشده 15/4 mg/kgشد و سپس به طور معنی داری در محصول رشد یافته از بذور پرایم شده با آب - 16/5 mg/kg - و با روی - 18/3 mg/kg - %1 افزایش نشان داد. در مقایسهی مصرف روی در حالت پرایمینگ با مصرف خاکی آن برای افزایش روی دانه، بهبود ظاهری روی اضافه در دانه برای پرایمینگ بذر - در حدود - %80 نسبت به کود برای خاک - کمتر از - %1 بسیار بالاتر بود. و نتایج در جدول 2 نشان می-دهد که تأثیر دو سطح تیمار محلولپاشی نانو کود روی و روی خالص بر غلظت فسفر و روی دانه نسبت به شاهد کاهش نشان داد که البته این کاهش غیر معنیدار بود. این نتایج با نتایج خیاوی و همکاران [4] مغایرت دارد. این محققان گزارش کردند که محلولپاشی سولفات روی بر غلظت عناصر روی و مس دانه - در سطح احتمال - %1 بیشترین تأثیر را داشته به طوری که غلظت 6 در هزار سولفات روی نسبت به شاهد %137 غلظت روی در دانه را افزایش داده است.
