بخشی از مقاله
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر سطوح مختلف متانول بر عملکرد کمی و کیفی گل همیشه بهار آزمایشی به صورت طرح بلوك کامل تصادفی انجام شد. فاکتور اعمال شده متانول در سطوح صفر، 10، 20 ، 30 و 40 درصد متانول بود. بر اساس نتایج تجزیه واریانس متانول در سطح احتمال یک درصد بر روي ارتفاع بوته، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، تعداد کاپیتول، تعداد بذر در بوته، وزن هزار دانه و درصد اسانس به طور معنیدار تأثیر دارد، ولی روي وزن خشک گل تأثیر معنیداري ندارد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که حضور 30 درصد متانول بیشترین تأثیر را روي عملکرد کمی و 40 درصد متانول بیشترین تأثیر را روي درصد اسانس گل همیشه بهار دارد.
واژههاي کلیدي: درصد اسانس، گل همیشه بهار، متانول، محلولپاشی.
مقدمه
با توجه به اثرات سوء داروهاي شیمیایی و سنتزي، بشر از اواخر قرن بیستم رویکردي مثبت به سمت جایگزین کردن فراوردههاي دارویی گیاهان به جاي داروهاي شیمیایی داشته است، به همین دلیل این گیاهان از اهمیت اقتصادي بسیار بالایی برخوردار هستند . استفاده روزافزون مردم از گیاهان دارویی و همچنین تمایل شرکتهاي تولید کننده مواد دارویی به داروهاي داراي منشأ گیاهی دلایل متعددي دارد از جمله اینکه مواد دارویی مصنوعی - شیمیایی - به طور سریع اثر میبخشند، و داراي یک تأثیر مشخص نیز میباشند ولی اکثر آنها عوارض جانبی نامطلوبی بر بدن انسان بر جاي میگذارند، در حالی که مواد دارویی حاصل از گیاهان با آنکه بتدریج تأثیر میبخشند، ولی اثرهاي مفید جانبی داشته و فواید زیادي از نظر دوام سلامت بدن دارند و همچنین در تهیه برخی از مواد موثره فعال، که در صنایع دارویی اهمیت بسیاري دارند، بطورمصنوعی امکانپذیر نیست و تنها بصورت طبیعی از گیاهان مورد نظر قابل استخراجند .
گیاه همیشه بهار متعلق به شاخه گیاهان گلدار، رده دولپهايها، زیر رده آستریده، راسته آسترالها - Asterales - و تیره کاسنی - Asteraceae - با نام علمی Calendula officinalis L. ، علفی و یک ساله است .این گیاه براي مداواي بیماريهاي معدي و رودهاي استفاده میشود، همچنین از مواد استخراج شده از گلهاي این گیاه کرم-هایی براي مداواي زخمهاي پوستی تهیه میشود، مواد رنگی استخراج شده از گل همیشه بهار، در رنگ کردن مواد غذایی و همچنین در رنگ کردن بعضی از انواع چربیها استفاده میشود اخیراً. در اروپا توجه زیادي به این گیاه به عنوان یک گیاه روغنی شده است.
دانه همیشه بهار حدود 15 تا 20 درصد روغن دارد که این نوع روغن داراي حدود 45 تا 60 درصد اسید کالندیک میباشد . چنانچه این روغن تحت تأثیر فشار، سرد و استخراج گردد، تأثیر ضد تورم خواهد داشت . اثرات ضد ویروسی، ضد توموري، آنتی موتاژنی و آنتی اکسیدانی گلهاي همیشه بهار نیز مشخص شده است، اما در حال حاضر، یکی از مهمترین استفاده آن در درمان بیماريهاي پوستی و التهابی میباشد .
مطالعات پژوهشگران مختلف نشان میدهد که تیمارهاي مختلف الکلی، بر رشد و نمو، عملکرد و تکوین اندامهاي رویشی و زایشی گیاهان اثر دارند . طبق مطالعات نانومورا و بنسون پاشیدن اتانول بر روي بوتههاي رز سبب میشود این گیاهان 5 تا 10 روز زودتر غنچه بدهند. نمکک و همکاران گزارش کردند که کاربرد محلولهاي متانول روي قسمت هوایی گیاهان زراعی باعث افزایش عملکرد، تسریع در رسیدگی، کاهش اثر تنش خشکی و کاهش نیاز آبی آنها میشود . - در تحقیقات اخیر، کاربرد متانول به عنوان یک منبع کربن براي گیاهان زراعی رواج یافته ، زیرا گیاهان میتوانند متانول محلولپاشی شده بر روي برگها را به راحتی جذب کرده و آن را به عنوان منبع کربن اضافه بر کربن اتمسفر مورد استفاده قرار دهند. متانول در مقایسه با دي اکسیدکربن مولکول نسبتا کوچکتري است که به راحتی توسط گیاهان جذب شده و مورد استفاده قرار میگیرد.
نتایج مطالعات برخی از محققین بر روي سویا نشان داد که وزن دانه، عملکرد دانه و تعداد غلاف در بوته در گیاهانی که به وسیله متانول تیمار شده بودند به طور معنیداري بیشتر بود، محلول پاشی متانول 25 درصد بیشترین افزایش محصول سویا را در پی داشت ، راو و همکاران در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که محلول پاشی متانول موجب افزایش وزن ساقه و ریشه در گوجه فرنگی میشود. مانی و گریک گزارش کردند در اثر کاربرد متانول بر پنبه در آمریکا محصول پنبه 50 درصد افزایش یافت و همچنین سطح و قطر برگهاي تیمار شده با متانول، افزایش یافت. گزارشهاي مادهایان و همکاران نشان داد که کاربرد متانول 30 درصد در نیشکر موجب افزایش هفت درصد قند در گیاه شد و در پنبه، محصول را در هر دو شرایط دیم و فاریاب، افزایش داد. بررسیهاي راو و همکاران و بنسون و نانومورا نشان می دهد که مصرف متانول در اغلب گیاهان زراعی موجب افزایش راندمان مصرف آب، کاهش تنفس نوري، افزایش سطح و دوام برگ و در نهایت افزایش عملکرد میشود.
نانومورا و بنسون اعلام کردند که کاربرد متانول روي قسمتهاي هوایی گیاهان زراعی باعث افزایش عملکرد، تسریع رسیدگی، کاهش اثر تنش خشکی و کاهش نیاز آبی گیاهان می شود. هرناندز و همکاران گزارش دادند محلول پاشی متانول سبب افزایش طول ساقه، سطح برگ و وزن خشک ساقه و همچنین میزان گلچههاي آفتابگردان شد. زبیک و همکاران - 2003 - گزارش دادند که متانول سبب افزایش 10 درصد عملکرد ریشه چغندرقند در محلول 20 تا 30 درصد حجمی متانول میشود. رامیرز و همکاران گزارش کردند که کاربرد متانول به صورت محلولپاشی باعث افزایش وزن تر بوتههاي توتون میشود. همچنین آنها در مطالعات خود نشان دادند که متانول با تأخیر در پیري برگها سبب فعالیت فتوسنتزي بیشتر در برگها و در نهایت سبب افزایش عملکرد میشود.
هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر متانول بر روي عملکرد و اجزاي عملکرد گل همیشه بهار و درصد اسانس آن بود.
