بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش ها نشان می دهد که محیط و اجتماع با حضور انسان شکل می گیرد و تحت تأثیر اوست و همچنین انسان نیز تحت تأثیر محیط پیرامون خویش می باشد. کودکی زمان آغاز این تأثیر پذیری است. نقطه ای است که باید بستر آموزش و پرورش و رشد اجتماعی برای کودک فراهم باشد تا فردای جامعه را بهتر و فعال تر بسازد. کسب مهارت های اجتماعی به خصوص یادگیری ایجاد ارتباط و تعاملات در محیط های جمعی از عناصر و اجزای اصلی اجتماعی شدن افراد در همه جوامع انسانی و فرهنگ هاست. در این میان می توان محیط های آموزشی را از جمله فضاهایی دانست که در این امر نقش بسزایی دارند و در شکل گیری رفتارهای مختلف مؤثر می باشند. فضاهای آموزشی می توانند با عملکرد خود در بهبود روابط اجتماعی و حضورپذیری کودکان و در پی آن موفقیت در زمینه های مختلف آنان نقش بسزایی داشته باشند. هدف از این پژوهش نیز بررسی نقش فضاهای آموزشی در کسب این مهارت ها برای کودکان و نحوه آموزش به آنان است.
از این رو پژوهش حاضر سعی دارد در راستای این مسئله با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و با بهره گیری از ابزار کتابخانه ای و استناد به اسناد و مدارک موجود به این موضوع بپردازد و نقش فضاهای آموزشی را در آموزش این مهارت ها بررسی کند.
کلید واژه : کودک، مهارت های اجتماعی، فضاهای آموزشی.
-1مقدمه
بدون شک یکی از مهمترین و مؤثرترین دوران زندگی آدمی دوران کودکی است .دورانی که در آن شخصیت فرد پایه ریزی شده و شکل می گیرد ." کودکان در دوره اولیه زندگی با ذهنی جذاب و پاک، فرا می گیرند و برای همیشه به خاطر می سپارند. این دوران بهترین زمان برای آشنایی و آموختن است و این آموختن بی شک مستلزم وجود فضای مناسب است، فضایی که در کوتاه ترین زمان، بیشترین مطالب را در اختیار کودک قرار دهد و او را از نزدیک با واقعیات دنیای پیرامون آشنا سازد." - بروتو ، - 5 :1391
از طرفی رشد اجتماعی مهمترین جنبه وجود هر شخص است. چرا که فرض بر این است که کودکان بدون رشد اجتماعی و داشتن مهارت های لازم قادر نیستند در تعامل اجتماعی با سایرین وظایف خود را انجام دهند - بیلمن، 1994 ؛ به نقل از رهنما و علیین، . - 1384 بسیاری از نیازهای عالی انسان و شکوفا شدن استعدادها و توانایی هایش فقط از طریق تعامل بین فردی و ارتباطات اجتماعی می تواند فعلیت یابد - جعفری، . - 1390
یکی از خصایص مهم کودکانی که از رشد اجتماعی کافی برخوردارند، این است که آنها واجد مهارت های اجتماعی هستند، به عبارت دیگر می دانند چگونه کنش کنند تاخوشایند دیگران باشند. بسیاری از روان شناسان بر این باورند که رشد ناکافی مهارت های اجتماعی نقش بسزایی در ناکامی و شکست های آتی کودکان دارد. کودکانی که توانایی های ضروری برای کارکردهای بین فردی مؤثر را یاد نگرفته اند ؛ پرخاشگر، تندخو و منزوی هستند و مورد تنفر دیگران قرار گرفته و توان همکاری مؤثر با دیگران را ندارند و به شدت در معرض خطرات جسمی، روحی، اخراج از مدرسه و غیره می باشند - وارد ،2004 ؛ به نقل از محبی نورالدین وند، مشتاقی و شهبازی،. - 1389
از این رو محیط آموزشی مناسب نقش بسزایی در کیفیت زندگی حال و آینده کودکان دارد. به همین جهت بعضی معماران و روانشناسان محیط به نظریه پردازی در این زمینه پرداخته اند برای مثال والتر گریپیوس در زمینه طراحی محیط آموزشی بیان می کند که اگر محیط آموزشی بخواهد زمینه ای ثمر بخش برای نسل آینده باشد، محیط و ساختمان هایش می بایست خلاقانه طراحی شده باشند، محیطی محرک برای رشد آفرینشگری به اندازه ی روش تدریس دارای اهمیت است - طبائیان، . - 1393 از این رو نقش محیط در پرورش استعداد های کودکان را نمی توان نادیده گرفت. مبتنی بر آموزه های روانشناسی رشد و یادگیری، معماری محیط های آموزشی برای کودکان را باید برای مشارکت گروهی، آموزش تفکر و تعمیق تجارب حسی شناختی و عاطفی مناسب سازی کرد.
این پژوهش سعی بر این دارد تا با بررسی محیط های آموزشی، تاثیر این نوع محیط ها را بر یادگیری مهارت های اجتماعی کودکان بررسی کند. زیرا از دیدگاه صاحب نظران مهارت های اجتماعی، به سلامت روانی کودک کمک می کند؛ افرادی که مهارت های اجتماعی ضعیفی دارند، نمی توانند از ظرفیت های خود به خوبی استفاده کنند و نسبت به کسانی که دارای این مهارت هستند، نمی توانند نیازهای خود را به خوبی برآورده کنند.
-2 طرح مساله و ضرورت بررسی آن
آغاز پرورش بسیاری از توانایی های انسان در دوران کودکی است. یافته های روانشناسان کودک و محیط حاکی از آن است که رشد ذهنی و هوشی انسان امری اتفاقی و تصادفی نیست، بلکه همانند و هم جهت با سایر ابعاد رشد انسان صورت می گیرد. همان گونه که بهبود شرایط بهداشتی و تغذیه می تواند بر رشد جسمانی فرد مؤثر باشد، بهبود شرایط آموزشی نیز می تواند امکان رشد ذهنی و هوشی کودک را فراهم می کند - مظفر و دیگران ، . - 386
محیط های آموزشی نهاد های اجتماعی به حساب می آیند که به کودکان جهان بینی، عادات، رسوم، مهارت ها و دانش های معینی را منتقل می کند - لطف عطا ، . - 1387
یکی از اهداف عمده آموزش به کودکان ، نیل به سازگاری اجتماعی و برقراری رابطه مفید و مؤثر آنان با دیگران و پذیرش مسئولیت اجتماعی است. یکی از ویژگی های مهارت های اجتماعی اکتسابی بودن آنهاست و در حال حاضر بسیاری از محققان اتفاق نظر دارند که بیش تر رفتارهای اجتماعی آموختنی هستند، زیرا کودکانی که در محیط های نامناسب بزرگ شده اند،
