بخشی از مقاله
چکیده
اوتیسم به معنای نوعی ناتوانی رشدی میباشد که غیرطبیعی بودن عملکرد حرکتی و وجود نقایص حرکتی درشت در افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم اثبات شده است. لذا توجه به اختلال در مهارتهای حرکتی در این کودکان، ارزیابی و درمان بهموقع آن بسیار اهمیت دارد، که بهمنظور بررسی تأثیر یادگیری مشاهدهای بر افزایش یادگیری مهارتهای حرکتی درشت در دانش آموزان اوتیسم با سن بین 12-7 سال، پژوهشی در سال 1395 در مرکز اوتیسم اندیمشک به اجرا درآمد؛
طرح پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیشآزمون و پسآزمون و گروه کنترل بود که پس از اعمال متغیر مستقل در گروه تجربی، پسآزمون در هر دو گروه انجام شد؛ که مهارتهای خم شدن روی پنجه پا، ضربه زدن هماهنگ با پا به جسم ثابت، ایستادن روی یکپا، پریدن جفت پا به جلو مورد ارزیابی قرار گرفتند پس از انجام برنامه به مدت سه هفته، اطلاعات مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتند که طبق نتایج، گروه تجربی نسبت به مرحله قبل از مداخله، نمرات بالاتری کسب کرده و تفاوت معنیدار بین دو گروه تجربی و کنترل در نمرههای پسآزمون پس از در نظر گرفتن نمرات پیشآزمون مهارتهای حرکتی درشت، مشاهده شد.
-1 مقدمه:
اوتیسم از ریشه یونانی اوتوس به معنای »خود« یا »در خود« گرفته شده است - وینگ، - 1989 که اولین بار توسط کانر در سال 1942 در آمریکا توصیف و بهعنوان اختلال طیف اوتیسم شناخته شد که در سالهای اخیر توجه بیسابقهای در عرصه عمومی و پژوهشی به آن شده است
اوتیسم به معنای نوعی ناتوانی رشدی میباشد که بهطور معناداری بر ارتباط کلامی و غیرکلامی و تعامل اجتماعی اثر میگذارد،معمولاً پیش از 3 سالگی آشکار شده و بهطور نامطلوبی بر عملکرد آموزشی مؤثر میباشد
ویژگیهای اوتیسم شامل انزوای اجتماعی، کمتوانی ذهنی، نقایص زبانی، رفتار کلیشهای میباشند. . اگرچه نقایص اجتماعی جزء ویژگیهای اختلال اوتیسم است اما عملکرد حرکتی اغلب در این کودکان غیرطبیعی میباشد
وجود نقایص حرکتی درشت - groos motor problems - و نقایص هماهنگی در افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم نیز اثباتشدهاند لذا توجه به اختلال در مهارتهای حرکتی در این کودکان، ارزیابی و درمان بهموقع آن بسیار اهمیت دارد - بهات و همکاران، . - 2012 مهارتهای حرکتی با کمک عضلات بزرگ و کوچک و با هماهنگی حواس بهخصوص چشم و دست انجام میگیرند. مشکلات حرکتی در تکالیفی مانند بریدن، نخ کردن مهرهها، استفاده از قیچی، نقطهچین گذاری و بستن دکمههای لباس، خود را نشان میدهند که تأخیر در تحول چنین تکالیفی میتواند دال بر وجود یک مشکل احتمالی باشد که مهارت حرکتی شامل مهارتهای ظریف، درشت و ظریف و درشت میباشد
مهارتهای حرکتی درشت توسط عضلات بزرگ بدن انجام میشوند و موجب حرکات عمومی، ایستایی و حفظ تعادل بدن میگردند - حسناتی و همکاران، - 1389؛ و چندان به هماهنگی بین چشم و دست نیاز ندارد. مهارتهای حرکتی درشت به هماهنگی و یکپارچگی اجزای دیگر نظیر طرح حرکتی، ثبات وضعیت و تعادل بدنی، آگاهی بدنی و درک روابط فضایی، یکپارچگی دو طرفی بدن، برتری جانبی و تقاطع نیمه بدن بستگی دارد.
برخی از محققین اعلام کردند نقایص موجود در کودکان مبتلا به اوتیسم مثل ناتوانی در تقلید حرکتی درواقع درنتیجهی وجود دیس پراکسیا در ایشان است که منجر بهتوالی و برنامهریزی ضعیف حرکتی میگردد. دیس پراکسیا نوعی اختلال در مهارتهای پایهی حرکتی مانند هماهنگی حرکتی ضعیف - در تنه و اندامها - و ناتوانی در کنترل پوسچرال، سرعت پاسخدهی پایین، راه رفتن کلامزی، نقص در تعادل و کنترل حرکتی، همچنین ضعف در مهارتهای حرکتی و توان عضلانی کم میباشد که به علت وجود نقص در نواحی پریتوفرونتال و پیش موتور وعدم ارتباط مخچه با نواحی ذکرشده ایجادشده و منجر به ناتوانی کودک مبتلا به اوتیسم در تقلید پاسخهای بدنی مهارتی میگردد
امروزه از روشهای درمانی مختلفی نظیر تحلیل رفتار کاربردی، داستانهای اجتماعی، سیستم ارتباط بر مبنای مبادلهی تصویر و دارودرمانی - مانند Risperidone و - Olanzapine در کار با کودکان اوتیسمی استفاده میشود اما تاکنون هیچ روش قطعی برای درمان اوتیسم یافت نشده است - رفیعی، . - 2008 به عقیده پژوهشگران ارتباط میان عملکرد تقلید و مهارتهای ارتباط اجتماعی و همچنین بهبود وضعیت مهارتهای حرکتی-روانی در بیماران اوتیسم با استفاده از مشاهده و استفاده از مهارت تقلید، امکان پذیر می باشد که میتوان مهارت تقلید کردن و مشاهده را در بهبود بیماری اوتیسم مؤثر دانست
همچنین گزارش کردند که الگودهی ویدئویی ممکن است عامل مؤثر در بهبود افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم باشد به گونه ای که کمک میکند تا با تقلید و یادگیری تصادفی، مشکل ناتوانی در انجام مهارتها را برطرف کنند - مک کوی و هرمانسن، - 2007 مرور ادبیات یادگیری حرکتی نشان میدهد که یکی از ارکان اساسی آموزش مهارتهای حرکتی، استفاده از یادگیری مشاهدهای و تصویرسازی است که بهویژه در سالهای اخیر مورد توجه نظریهپردازان یادگیری حرکتی قرارگرفته است
یادگیری مشاهدهای، فرآیندی است که افراد از طریق ادراک بینایی اطلاعات لازم را برای نزدیک شدن به عمل دیگران کسب میکنند - ماری برد، - 1991 تصویرسازی و یادگیری مشاهدهای از تکنیکهایی هستند که برای یادگیری و افزایش عملکرد مهارتهای فیزیکی و همچنین برای اصلاح رفتارهای فیزیولوژیکی بهطور گسترده استفادهشده است
با توجه به اهمیت مهارتهای حرکتی در کودکان و نبود راهی مناسب برای درمان کودکان اوتیسم، دستیابی به نتایج این پژوهش ممکن است راهکارهای ارزندهای در جهت بهبود شرایط آموزش کودکان اوتیسم ارائه نماید.
-2 روش کار:
این پژوهش با توجه به ماهیت و اهداف آن یکی از انواع روشهای آزمایشی - نیمه تجربی - میباشد که در آن از طرح پیشآزمون و پسآزمون با گروه کنترل استفاده گردید. قبل از اعمال مداخلههای آزمایشی در مورد گروههای تجربی و کنترل، پیشآزمون توسط تمام آزمودنیها اجرا شد پس از مرحله پیشآزمون تمرینهای لازم انجام شد بهگونهای که هر مهارت سه جلسه در هفته و هر جلسه سه بار مقابل دانش آموزان اوتیسم اجرا شد. سپس در هر دو گروه به عنوان پسآزمون مهارتهای خم شدن روی پنجه پا، ضربه زدن هماهنگ با پا به جسم ثابت، ایستادن روی یکپا، پریدن جفت پا به جلو مورد ارزیابی قرار گرفته شد.
قابل ذکر است که در طول تمرین گروه کنترل به فعالیت معمولی خود میپرداختند. در طول اجرای آزمون کودک هیچ بازخوردی نمیگیرد. مقایسه پیشآزمون و پسآزمون گروهها ازنظر معنیدار بودن آماری مورد بررسی قرار گرفت. بدین صورت، یادگیری مشاهدهای بهعنوان متغییر مستقل اعمال گردید تا تأثیر آن بر مهارتهای حرکتی درشت دانش آموزان 7 تا 12 سال مرکز اوتیسم شهرستان اندیمشک بهعنوان متغییر وابسته مشخص گردد. و پس از انجام برنامه به مدت سه هفته، اطلاعات با استفاده از مقیاس لیکرت 5 امتیازی، جمع آوری شد و در پایان اطلاعات با بهره گیری از نرمافزار آماری SPSS 16 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
در توصیف دادهها از شاخص آماری میانگین و انحراف استاندارد در مراحل پیشآزمون و پسآزمون استفاده شد. پس از بررسی نرمال بودن دادهها بهوسیله آزمون شاپیرو ویلک، بهمنظور مقایسه نمرات دو گروه تجربی و کنترل اثر نمرات پیشآزمون خرده مقیاسها بر نمرات پسآزمون، از تحلیل کوواریانس یکطرفه - ANCOVA - استفادهشد ضمناً برای کلیه فرضیهها سطح معنیداری x= 0/05 در نظر گرفته شد.
طریقه اجرای مهارت ها:
خم شدن روی پنجه پا: در این مهارت از آزمودنی خواسته شد تا بدن خود را رو به جلو خم کند بهگونهای که بتواند با انگشتان دست خود زمین را لمس کند. در این آزمون باید توجه داشت که زانوها خم نشود و پاها روی پنجه قرار گیرند.
ضربه زدن هماهنگ با پا به جسم ثابت: پس از نصب سیبل یک متر در یک متر روی دیوار، از آزمودنی خواسته شد تا پشت خطی که 3 متر با دیواری که هدف روی آن قرارگرفته بود، بایستد. آنگاه پس از یکبار تمرین، با پای برتر توپ فوتبالی شماره سه را به سمت هدف پرتاب کند و در این حالت آزمونگر در کنار آزمودنی قرارگرفته و در صورت مشاهده پرتاب صحیح امتیاز 4 منظور کند.
ایستادن روی یکپا: از آزمودنی خواسته شد تا پای خود را از عقب از مفصل زانو بالابرده و در زاویه 90 درجه قرار دهد به عبارتی زاویه بین ران و استخوان پا 90 درجه باشد بهطوریکه بتواند تعادل خود با باز کردن دست ها به طرفین و زاویه پا حفظ کند.
پریدن با جفت پا به جلو: در آزمون پریدن جفت پا ابتدا بهوسیله متر مسافت دو متر را علامتگذاری کرده و خط شروع مشخص شد و از آزمودنی خواسته شد تا با جفتپا به سمت جلو بپرد. در این آزمون بلند شدن روی پنجه پا و فرود آمدن روی پنجه پا اهمیت داشت.
