بخشی از مقاله
تأثیر ویژگیهای فردی و سوابق تحصیلی دانشجویان بر حیطه های دهگانه راهبردهای یادگیری و مطالعه وین اشتاین
چکیده
این تحقیق با هدف بررسی تأثیر ویژگیهای فردی و سوابق تحصیلی بر راهبردهای مطالعه و یادگیری دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی استان مازندران انجام شده است. به این منظور از میان ۵۵۵۸۳ نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی، ۳۸۶ نفر به روش تصادفی طبقه ای بر حسب گروه تحصیلی انتخاب شدند. تحقیق به روش علی - مقایسه ای انجام شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه استاندارد شده راهبردهای مطالعه و یادگیری وین اشتاین" بود. با استفاده از آزمون تی، تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی توکی، تأثیر ویژگیهای فردی (جنسیت و سن) و سوابق تحصیلی (معدل و مقطع تحصیلی) بر راهبردهای مطالعه و یادگیری دانشجویان بررسی شد. نتایج نشان داد که دختران نسبت به پسران عملکرد بهتری در حیطه های انگیزش، خود آزمایی، مدیریت زمان، پردازش اطلاعات و راهبرد آزمون داشتند. دانشجویان جوان تر نمرات بیشتری از دانشجویان با سنین بالاتر در حیطه های اضطراب، نگرش، راهبرد آزمون و انتخاب ایده اصلی به دست آوردند. دانشجویان با معدل بالا نسبت به دانشجویان با معدل پایین عملکرد بهتری در حیطه های نگرش، خود آزمایی و پردازش اطلاعات داشتند، همچنین هر چند عملکرد دانشجویان کارشناسی در حیطه مدیریت زمان بهتر از دانشجویان کاردانی بود ولی عملکرد دانشجویان کاردانی در حیطه راهنمای مطالعه بهتر از دانشجویان کارشناسی بود.
مقدمه
یکی از مشکلات هر نظام آموزشی از جمله دانشگاهها مسأله عدم پیشرفت تحصیلی است. امار بالای افت تحصیلی به صورت ترک تحصیلی، اخراج و توقف در تحصیلی، از نظر هزینه های آموزشی، هر ساله خسارات زیادی را به آموزش عالی در کشور ما و سایر کشورهای جهان وارد می کند (نورشاهی، ۱۳۷۵). افت تحصیلی هر ساله هزینههای بسیار بالایی در برداشته و دورنمای پیشرفت و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها را مبهم میسازد. مطابق مطالعات انجام شده، این مشکل هر سال افزایش مییابد و بسیاری از دانشجویان، نمی توانند از عهده مواد و محتوای آموزشی طراحی و تدوین شده برایند یا انها را در موعد مقرر انجام دهند. زمانی این مساله اهمیت بیشتری پیدا می کند که بدانیم بسیاری از این افراد تواناییهای لازم برای کسب موفقیت را دارند، ولی موفق نمی شوند (بیابانگرد، ۱۳۸۰). در همین راستا بسیاری از تحقیقات آموزشی به این موضوع اختصاص دارد که استادان چگونه باید مطالب درسی را ارائه کنند تا یادگیری به حداکثر برسد، در حالی که نظریه های شناخت گرایی بیانگر این واقعیت هستند که یادگیرنده است که عامل اصلی و مهم کسب اطلاعات محسوب میگردد. بنابراین میتوان گفت یکی از مهمترین عوامل موفقیت تحصیلی دانشجویان، آشنایی با مهارتهای مطالعه و یادگیری است، زیرا اغلب آنان با درک بهتر فرایند یادگیری میتوانند عملکرد تحصیلی خود را بهبود بخشند (مورای ، ۱۹۹۸). مطالعات انجام شده نشان میدهد که راهبردهای مطالعه و یادگیری با تسهیل فرایند یادگیری دانشجویان، عملکرد تحصیلی آنان را بهبود میبخشد. راهبردهای مطالعه و یادگیری به عنوان ابزاری است که در حل مشکلات تحصیلی مورد استفاده قرار میگیرد و به دانشجویان کمک می کند تا مهارتهایی را که در طول دوران تحصیل به آن نیاز دارند رشد و توسعه دهند. شناسایی و تقویت این راهبردها به فرد کمک می کند تا با تکیه بر تواناییهای خود و کشف و تقویت آنها بتواند با موفقیت کامل تحصیلات دانشگاهی را پشت سر بگذارد. وین اشتاین راهبردهای مطالعه و یادگیری را به این شرح توصیف کرده است:
راهبردهای مطالعه و یادگیری متمرکز بر افکار، رفتارها، نگرش ها، انگیزشها و باورهای واگرا و همگرای دانشجویان در ارتباط با یادگیری موفق است که می توان با دخالتهای آموزشی در آن تغییراتی ایجاد کرد. راهبردهای مطالعه و یادگیری مقیاسی تشخیصی و تجویزی است. تشخیصی است چون منجر به تشخیص نقاط ضعف و قوت دانشجویان در ۱۰ حیطه تشکیل دهنده آن میگردد و قابلیت مقایسه با سایر دانشجویان را ایجاد می کند و تجویزی است که با آگاه کردن دانشجویان از حیطه هایی که در آن ضعیف هستند منجر به بهبود دانش، مهارت، نگرش، انگیزش و باورهای آنان میگردد (وین اشتاین و پالمر ، ۲۰۰۲).
این راهبردها ۱۰ حیطه دارند که در ۳ مؤلفه اصلی مهارت ، خواستن و خودنظم دهی جای گرفته اند (کانو ، ۲۰۰۹). ۱- مؤلفه مهارت: حیطه هایی که در این مؤلفه قرار دارند شامل پردازش اطلاعات، انتخاب ایده اصلی و راهبردهای آزمون هستند. الف- پردازش اطلاعات: توانایی استفاده از قوه تصور، راهکارهای سازماندهی و توضیح کلامی و مهارتهای استدلالی دانشجو در کمک به یادگیری مفاهیم جدید است. ب - انتخاب ایده اصلی: این حیطه متمرکز بر مهارت دانشجویان در تشخیصی اطلاعات مهم، از اطلاعات کم اهمیت تر برای مطالعه است.
ج - راهبرد آزمون: مهارت آماده شدن دانشجو برای امتحانات و دانستن طریقه امتحان دادن است. راهبردهای ازمون شامل دانستن راجع به خصوصیات امتحان و مواد امتحانی و دانستن درباره چگونگی ایجاد طرح و برگزاری مؤثر امتحان است. ۲- مؤلفه خواستن: حیطه های مربوط به این مؤلفه شامل اضطراب، نگرشی و انگیزش می شوند. الف- اضطراب: نشان دهنده میزان نگرانی دانشجویان در رابطه با دانشگاه و عملکرد تحصیلی آنان است. ب - نگرش: علایق دانشجویان در کسب موفقیتهای علمی و دانشگاهی در این حیطه قرار دارد. این حیطه مشخص می کند که تا چه اندازه اهداف آموزشی برای دانشجویان روشن است و آیا دانشگاه حقیقتاً برای آنها با اهمیت است. ج - انگیزش: به معنی پشتکار، خودکاری و تمایل به تلاش برای انجام موفقیت آمیز فعالیتهای درسی و علمی دانشجو است. ۳- مؤلفه خودنظم دهی: مقیاسهای این مؤلفه شامل تمرکز، خودآزمایی، راهنمای مطالعه و مدیریت زمان است. الف - تمرکز: این حیطه مرتبط با توانایی دانشجو در توجه به وظایف درسی و حفظ این توجه در هنگام یادگیری است. ب - خود از مایی: از انجا که خودسنجی در یکپارچهسازی و تلفیق موضوعات درسی بسیار مهم است، توجه این حیطه به استفاده دانشجو از شیوه های نظارت جامع و مرور کامل برای تعیین سطح درک اطلاعاتی که باید بیاموزد، است. G - راهنمای مطالعه: به معنای فعالیتهای مکمل یادگیری است. نحوه استفاده دانشجو از منابع کمک کننده به یادگیری در این حیطه مورد ارزیابی قرار میگیرد. د - مدیریت زمان: اکثر دانشجویان با کارهای زمان بر مختلفی روبهرو هستند که فقط با استفاده از برنامه های صحیح می توانند آنها را به درستی انجام دهند. نحوه استفاده دانشجو از اصول مدیریت زمان در موقعیت های دانشگاهی و هنگام انجام وظایف درسی مورد توجه این حیطه است (نیومیر پیشینه تحقیق مطالعه پیشینه تحقیق نشان می دهد که محققان زیادی به تأثیر ویژگیهای فردی و سوابق تحصیلی دانشجویان بر راهبردهای مطالعه و یادگیری توجه نشان داده اند که می توان به این موارد اشاره کرد: خدیو زاده و همکاران (۱۳۸۳) راهبردهای مطالعه و یادگیری دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد و ارتباط آن با ویژگیهای فردی و سوابق تحصیلی آنها را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج تحقیق نشان داد که دختران نمرات بالاتری در حیطه نگرش و پسران نمرات بالاتری در انتخاب ایده اصلی کسب کرده بودند. نمره دانشجویانی که سابقه مشروط شدن داشتند، در حیطه اضطراب، پردازش اطلاعات، انتخاب ایده اصلی، خودآزمایی و راهبردهای آزمون در مقایسه با دانشجویانی که سابقه مشروط شدن نداشتند به طور معناداری کمتر بود. ییپ (۲۰۰۷) با هدف بررسی تفاوت بین دو گروه دانشجویان با معدل بالا و پایین در راهبردهای مطالعه و یادگیری تحقیقی انجام داد. نتایج اختلاف معناداری را در دو حیطه نگرش و انگیزش در دو گروه مورد مطالعه نشان داد. در مطالعه ای که برنولد (۲۰۰۶) و همکاران انجام دادند، دریافتند که دو حیطه انگیزش و خودآزمایی همبستگی معناداری با میانگین نمرات پایان ترم دانشجویان دارد، یعنی دانشجویانی که معدل پایین داشتند از این دو حیطه نیز نمرات پایین کسب کردند و برعکس. روسیلو و آریاس" (۲۰۰) تفاوت جنسیتی در انگیزش تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی در کشور اسپانیا را با استفاده از پرسشنامه راهبردهای مطالعه و یادگیری وین اشتاین، مورد مطالعه قرار دادند. نتایج تحقیق آنان نشان داد که دختران نسبت به پسران به طور معناداری از راهبرد خودارزیابی استفاده بیشتری می کردند.
نتایج تحقیق هنریخ" (۲۰۰۱) نشان داد که انگیزش، راهبردهای آزمون، راهنمای مطالعه، خودآزمایی، تمرکز و نگرش دارای همبستگی معناداری با میانگین نمرات پایان ترم دانشجویان هستند. در تحقیقی که لومیس (۲۰۰۰) انجام داد، مشخص گردید که پنج حیطه از راهبردهای مطالعه و یادگیری (نگرش، مدیریت زمان، تمرکز، انتخاب ایده اصلی و راهنمای مطالعه) با نمرات پایانی دانشجویان رابطه داشتند. نتیجه تحقیق کوآچ " (۱۹۹۹) نشان داد که چهار حیطه از حیطه های دهگانه راهبردهای مطالعه و یادگیری بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آلبرتای کانادا متفاوت است. پسران به طور معناداری در انگیزش، راهنمای مطالعه و راهبردهای آزمون نمراتی کمتر از دختران به دست آوردند، حال آنکه اضطراب کمتری از دختران داشتند. همچنین مقایسه دانشجویان با معدل بالا و پایین اختلاف معناداری را در دو حیطه مدیریت زمان و انگیزش نشان داد و در هر دو حیطه، گروه دارای معدل پایین تر مشکلات بیشتری در این دو حیطه داشتند. در تحقیقی که پلسیس (۱۹۹۹) انجام داد، مشخص گردید که دانشجویان با معدل بالاتر از ۵۵ درصد در امتحانات ترم در مقایسه با کسانی که نمرات پایین تر از ۵۵ درصد داشتند، به طور معناداری دارای نمرات بالاتری از حیطه های راهبردهای مطالعه و یادگیری بودند. نتایج تحقیق فلدر و همکاران (۱۹۹۵) که با هدف بررسی تفاوتهای جنسیتی در نگرش و عملکرد دانشجویان مهندسی شیمی در دانشگاه کارولینای شمالی انجام گرفت، نشان داد که دختران در حیطه های نگرش، انگیزش و راهنمای مطالعه به طور معناداری نمرات بالاتری از پسران به دست آوردهاند، ولی نمرات آنان در حیطه اضطراب کمتر از پسرها بود، به این معنا که اضطراب بیشتری را تجربه کرده اند. در بقیه حیطه ها نمرات دختران همتراز با پسران شده بود و اختلاف معناداری نداشت.
نتایج تحقیق هالیک و هیگینسون (۱۹۸۹) نشان داد که بین دو گروه دانشجویان با معدل بالا و معدل پایین، تفاوت معناداری در نمرات حیطه های نگرش، اضطراب، پردازش اطلاعات، انگیزش، تمرکز و خودآزمایی وجود دارد. همچنین مشخص شد که تفاوت معناداری بین نمرات به دست آمده از حیطه های نگرش، مدیریت زمان، اضطراب، تمرکز، انتخاب ایده اصلی و خودآزمایی در بین دانشجویانی که از مشکلات آموزشی خود شکایت زیادی داشتند و آنهایی که مشکلات کمتری را گزارش می کردند، وجود داشت.
از آنجا که در کشور ما مطالعات اندکی در خصوصی راهبردهای مطالعه و یادگیری دانشجویان انجام شده است و با توجه به اهمیت رویکردهای نوین آموزشی که معطوف به فعالیتهای یادگیرندگان برای یادگیری است، این پژوهشی به منظور شناسایی نحوه استفاده دانشجویان از راهبردهای مطالعه و یادگیری و تعیین نقش ویژگیهای فردی (جنسیت و سن) و سوابق تحصیلی (معدل و مقطع تحصیلی) دانشجویان بر این راهبردها، انجام شده است. بنابراین پژوهشگران در صدد هستند به سؤالات زیر پاسخ دهند: ۱- ایا راهبردهای مطالعه و یادگیری در بین دو گروه دانشجویان دختر و پسر متفاوت است؟ ۲- آیا راهبردهای مطالعه و یادگیری در بین گروههای مختلف سنی دانشجویان متفاوت است؟ ۳- آیا راهبردهای مطالعه و یادگیری در بین دانشجویان با معدل بالا و پایین متفاوت است؟ மு یادگیری در بین دور گروه دانشجویان مقطع کاردانی மு آیا راهبردهای مطالعه - کارشناسی متفاوت است؟
روش پژوهش این تحقیق کاربردی از لحاظ روش توصیفی و از نوع علی - مقایسه ای است. جامعه آماری این تحقیق، شامل کلیه دانشجویان واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی استان مازندران بود که طبق آمار به دست آمده از دبیرخانه منطقه سه دانشگاه آزاد اسلامی
تعداد کل آنان ۵۵۵۸۳ نفر است. حجم نمونه مورد مطالعه از طریق فرمول نسبت به دست آمده که شامل آ۳۸ نفر از دانشجویان بود. نمونه گیری به روش تصادفی طبقه ای برحسب گروه تحصیلی انجام گرفت. نمونه دارای دامنه سنی ۱۹ تا ۷ بودند.
شرح نمونه مورد مطالعه در این تحقیق در جدول ۱ امده است.
ابزار پژوهش در این تحقیق ابزار گردآوری داده ها، ویرایش دوم پرسشنامه استاندارد شده راهبردهای مطالعه و یادگیری (Lassi) بود که وین اشتاین و پالمر در سال ۲۰۰۲ تدوین آن را کردند. پرسشنامه دارای ده حیطه (نگرش، انگیزش، کنترل وقت، اضطراب، تمرکز، پردازش اطلاعات، انتخاب ایده اصلی، راهنمای مطالعه، خودآزمایی و راهبردهای آزمون)، در سه مؤلفه اصلی خواستن، خود نظم دهی و مهارت است. پرسشنامه ۸۰ سؤال دارد و تعداد سؤالات برای هر ۱۰ حیطه آن به تعداد مساوی در نظر گرفته شده بافتهها ویژگیهای توصیفی حیطه های دهگانه راهبردهای مطالعه و یادگیری در جدول ۲ آمده است. همانطور که ملاحظه می شود، بیشترین میانگین را حیطه پردازش اطلاعات و کمترین میانگین را حیطه های نگرش و اضطراب دارند.
به منظور بررسی تفاوت راهبردهای مطالعه و یادگیری در بین دو گروه دانشجویان دختر و پسر و پاسخ به سؤال اول تحقیق از آزمون تی استفاده شده که شرح آن در جدول ۳ آمده است. همانطور که ملاحظه میشود انگیزش، خودآزمایی، مدیریت زمان، پردازش اطلاعات و راهبردهای آزمون در بین دو گروه دانشجویان دختر و پسر دارای تفاوت معناداری هستند. از آنجایی که در تمامی موارد میانگین نمرات به دست آمده از دانشجویان دختر بیش از دانشجویان پسر بوده، نتیجه گرفته می شود که عملکرد دختران بهتر از پسران بوده است.
سطح معناداری بیش از ۰/۰۵ نشان دهنده تفاوت معنادار است.
به منظور بررسی تفاوت راهبردهای مطالعه و یادگیری در بین گروههای مختلف سنی دانشجویان و پاسخ به سؤال دوم تحقیق از تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی توکی استفاده شده است که شرح ان در جدولهای و ۵ امده است. همانطور که در جدول ؛ ملاحظه می شود در چهار حیطه اضطراب، نگرش، راهبرد آزمون و انتخاب ایده اصلی تفاوت معناداری بین سه گروه سنی وجود دارد. برای تعیین تفاوت بین گروهها (گروه ۱: ۱۹ تا ۲۱ سال، گروه ۲: ۲۲ تا ۲ سال، گروه ۳: ۲۵ سال و به بالا) از ازمون تعقیبی توکی استفاده شده است که شرح آن در جدول با مشاهده می شود. نتایج آزمون تعقیبی توکی نشان داد که در چهار حیطه اضطراب، نگرش، انتخاب ایده اصلی و راهبرد آزمون بین گروههای سنی ۱۹ تا ۲۱ سال و ۲۲ تا ۲ سال تفاوت معناداری وجود دارد و گروه اول نمرات بیشتری از گروه دوم کسب کردهاند. همچنین در حیطه انتخاب ایده اصلی بین گروههای سنی ۱۹ تا ۲۱ سال و ۲۵ سال و به بالا تفاوت معناداری وجود دارد و گروه اول نمرات بیشتری از گروه سوم کسب کرده اند.
