بخشی از مقاله
چکیده
هدف تحقیق حاضر رابطه انگیزش درونی، درگیری شناختی - راهبردهای یادگیری - ، خودکارآمدی تحصیلی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بود. برای انجام تحقیق تعداد 364 دانش آموز پایه اول به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند.سپس پرسش نامه انگیزش درونی و خودکارآمدی تحصیلی و راهبردهای یادگیری بر روی آنها اجرا شد. برای اندازه گیری پیشرفت تحصیلی نیز از معدل نمرات آنها استفاده شد. داده های جمع آوری با استفاده از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون گام به گام و آزمون tتحلیل شد. نتایج تحقیق نشان داد بین درگیری شناختی با پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.
بین انگیزش درونی با پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. و همچنین بین خودکارآمدی تحصیلی با پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. نتایج رگرسیون نیز نشان داد که که متغیردرگیری شناختی و انگیزش درونی و خودکارآمدی تحصیلی قادر به پیش بینی پیشرفت تحصیلی است. همچنین نتایج تحقیق نیز نشان داد که میزان درگیری شناختی - راهبردهای یادگیری - ، انگیزش درونی، خودکارآمدی تحصیلی در بین دانش آموزان دختر و پسر متفاوت نیست. اما میزان پیشرفت تحصیلی پسران بیشتر از دختران است. نتایج تحقیق می تواند توسط دست اندرکاران امر آموزش و پرورش جهت ارتقای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مورد استفاده قرار گیرد.
مقدمه
پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یکی از شاخص های مهم در ارزیابی آموزش و پرورش است. تمام کوشش ها و کشش های این نظام برای پوشاندن جامه عمل به این امر است. به عبارتی، جامعه و به طور ویژه آموزش و پرورش، نسبت به سرنوشت فرد، رشد و تکامل موفقیت آمیز وی و جایگاه او در جامعه، علاقمند و نگران است و انتظار دارد که فرد در جوانب گوناگون اعم از ابعاد شخصیتی، عاطفی و رفتاری آن چنان که باید، پیشرفت و تعالی یابد - قمری، . - 1392 بر خلاف گذشته که تصور می شد توانایی یادگیری هرفرد تابعی از میزان هوش و استعداد اوست، در چند سال اخیر این نظریه در میان روانشناسان قوت گرفته است که با وجود نقش تعیین کننده عوامل ذاتی هوش و استعداد در یادگیری، عوامل غیر ذاتی دیگری نیز در این رابطه مهم قلمداد می شوند.
یکی از این موارد درگیری شناختی و یا به اصطلاح فنی تر " راهبردهای شناختی و فراشناختی" است. که در چند سال اخیر شاهد پیشرفت زیاد روانشناسان تربیتی در کشف این راهبردها بوده ایم - ملکی، . - 1384 راهبردهای شناختی در یادگیری محتوا و اطلاعات متن و راهبردهای فراشناختی برای نظارت بر راهبردهای شناختی به کار می روند . - Royanto, 2012 - راهبردهای شناختی به راهبردهایی که دانش آموزان برای یادگیری، یادآوری و درک مطلب از آنها استفاده می کنند اشاره دارد - سیف، . - 1389 خود راهبردهای شناختی نیز دارای تقسیم بندی است. راهبردهای شناختی بر حسب کمترین میزان کارایی تا بالاترین میزان کارایی و عمقی بودن به سه دسته راهبردهای تکرار یا مرور، بسط یا گسترش و سازماندهی تقسیم می شوند - kesisi and . - Erdogan, 2009
از بین این راهبردها، تکرار و مرور جز راهبردهای یادگیری سطحی است که به عنوان تکرار فعال یک موضوع برای به خاطر سپردن آن تعریف شده است. از سوی دیگر راهبردهای بسط دهی و سازماندهی جز راهبردهای یادگیری عمیق به شمار می آیند. راهبردهای بسط دهی، به عنوان افزودن معنی به اطلاعات تازه برای ربط دادن آنها با اطلاعات قبلا اموخته شده تعریف شده است. همچنین راهبردهای سازماندهی، نیز نوعی راهبرد بسط معنایی است اما تفاوت عمده آن در این است که یادگیرنده در استفاده از راهبردهای سازمان دهی ، برای معنادار ساختن یادگیری به مطالبی که قصد یادگیری آنها را دارد. نوعی چارچوب سازمانی تحمیل می کند.
این سه دسته راهبردها به عنوان راهبردهای شناختی مهم پذیرفته شده اند و باعث کد گذاری و ذخیره سازی و نیز بازیابی اطلاعات می شوند، از این رو گاهی در ادبیات تحقیق از این راهبردها تحت عنوان راهبردهای پردازش اطلاعات نیز یاد می شوند - رضا زاده، . - 1393 راهبردهای فراشناختی روش هایی هستند که فراگیران از آن ها در طراحی فرایند یادگیری، نظارت بر فعالیتهای یادگیری و ارزیابی نتایج فعالیت های یادگیری استفاده می کنند . نتیجه بررسی ها نشان داده است که راهبردهای شناختی و فراشناختی با یادگیری، تفکر انتقادی، حل مسأله و تصمیم گیری ارتباط دارند.
این عامل ها نیز همگی از زمینه های مرتبط و ضروری در پیشرفت و موفقیت تحصیلی به شمار می روند - شلفیر، 2009 ، به نقل از رستمی و علی آبادی،. - 1393 نتایج پژوهش های داودی - 1393 - ، لواسانی و همکاران - 1388 - ، پرویز و شریفی - 1390 - ، آزاد عبداالله پور - 1382 - ، به وجود رابطه مثبت و معنادار بین درگیری شناختی - راهبردهای یادگیری - و پیشرفت تحصیلی اشاره دارد. انگیزش تحصیلی از عوامل دیگری است که با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد. از دید روانشناسان تربیتی و همچنین معلمان، انگیزش یکی از مفاهیم کلیدی است و جهت توضیح سطوح مختلف عملکرد دانش آموزان بکار می رود - بحرانی، . - 1384 در واقع طبق گفته سیف - 1383 - برای توجیه و توضیح اختلاف بین دانش آموزانی که از استعداد یادگیری یکسانی برخوردار هستند ولی پیشرفت تحصیلی متفاوتی دارند می توان از مفهوم انگیزش استفاده کرد.
انگیزش فرایندی است که طی آن فعالیت های هدف محور برانگیخته و حفظ می شود - بنی اسدی و پور شافعی، . - 1391 البته هر چند دانش آموزان ممکن است به طور یکسان برانگیخته شده باشند؛ اما منبع انگیزش می تواند متفاوت باشد - بحرانی، . - . - 1384 انگیزه ها را بر اساس خاستگاه و منشاء آن ها به دو مقوله انگیزش درونی و انگیزش بیرونی تقسیم کرده اند - حسن زاده و مهدی نژاد گرجی، . - 1393 در انگیزش درونی، دانش آموزان به خاطر "چالش انگیزی" ، پیچیدگی و ناهم خوانی تکلیف و یا به دلیل این که تکلیف، احساس شایستگی، تسلط، کنترل و یا خودمختاری را تقویت کند، به کوشش واداشته می شوند.
بنابراین، انگیزش و مشوق درونی، جنبه ای از یک فعالیت است که افراد از آن لذت می برند و برای آن برانگیخته می شوند. انگیزش بیرونی، دانش آموزان تلاش و کوشش خود را برای به دست آوردن آنچه که مورد علاقه شان است، افزایش می دهند. در چنین موردی، تکلیف وسیله ای است برای به دست آوردن شیء مورد علاقه. انگیزش و مشوق بیرونی، پاداش بیرونی است که به یک فعالیت داده می شوند؛ از جمله نمره خوب یا امتیازهای اجتماعی . نتایج پژوهش های - قمری، - 1390، - حسن زاده، - 1381، - حسن زاده و مهدی نژاد گرجی ، - 1393، khoshnam et al, 2013 - - ، - yousefi, 2013 - ، - gottfied, 1990 - ، به وجود رابطه مثبت و معنادار بین انگیزش تحصیلی وپیشرفت تحصیلی اشاره دارند.
خودکارآمدی تحصیلی از عوامل دیگری است که با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد. خودکارآمدی یکی از متغیرهای شخصی تأثیر گذار بر یادگیری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان است که در سال های اخیر مورد توجه بسیاری از صاحب نظران حوزه های روانشناسی پرورشی و تعلیم و تربیت قرار گرفته است. بندورا خودکارآمدی را قضاوت افراد در مورد توانایی هایشان برای سازمان دهی و اجرای یک سلسله کارها جهت رسیدن به انواع تعیین شده عملکرد می داند. از دیدگاه بندورا دانش آموزان خودکارآمد هنگام مواجهه با مشکلات بیشتر از افرادی که به قابلیت خود تردید دارند از خود سخت کوشی و پشتکار نشان می دهند و فعالانه در فعالیت های آموزشی شرکت می کنند - عابدینی، . - 1390 از جمله پژوهش های صفاری و همکاران، 1392 - ، زینلی پور و همکاران ، - 1388، - pajares and schunk, 2001 - به وجود رابطه مثبت و معنی دار خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی اشاره دارد.
روش تحقیق
روش اجرای پژوهش حاضر توصیفی - غیر آزمایشی - و طرح پژوهش از نوع طرح های همبستگی است. . "جامعه آماری" پژوهش حاضر را دانش آموزان پسر و دختر سال اول دبیرستان در سال تحصیلی 1393- 1394 در شهر بندرعباس تشکیل می دهند که از این تعداد 364 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه آماری پژوهش انتخاب شدند. در پژوهش حاضر برای اندازه گیری درگیری شناختی - راهبردهای یادگیری - از پرسشنامه ای استفاده شد که توسط ریو و تیسنگ طراحی شده و شامل 8سوال است و دانش آموزان بر اساس یک مقیاس لیکرت پنج درجه ای به آن پاسخ دادند. ریو و تیسینگ ضریب اعتبار مقیاس را ./88 اعلام کرده اند.
در پژوهش حاضر ضریب اعتبار مقیاس بر اساس آلفای کرونباخ ./68 بدست آمد. جهت شاخص برازندگی این پرسش نامه نتایج تحلیل عامل تأییدی نشان میدهد که ضریب شاخص ریشه میانگین مجذورات خطای تقریب - - RMSEA برابربا ./072 ، شاخص برازندگی تطبیقی - - CFI برابر با . /845، نیکویی برازش - - GFIبرابر با./845، شاخص نیکویی برازش تعدیل یافته - - AGFI برابر با ./806، شاخص برازندگی هنجار شده - - NFI برابر با./747، شاخص برازندگی افزایشی - - IFI برابر با./848، و شاخص توکر-لویس - - TLI برابر با./724، به دست آمده است که بر برازش تقریبا مناسب مدل با داده ها دلالت دارد.
جهت اندازه گیری انگیزش تحصیلی از پرسش نامه "والرند و همکاران - 1992 - استفاده شده است. این مقیاس در مجموع دارای هفت خرده مقیاس می باشد که شامل انگیزش درونی برای فهمیدن، انگیزش درونی برای کار و پیشرفت، انگیزش درونی برای تجربه تحریک، تنظیم همانند سازی شده، تنظیم درونی شده، تنظیم بیرونی و بی انگیزگی می باشد. این ابزار دارای 28 پرسش هفت گزینه ای می باشد. این پرسش نامه در هفت مقیاس - اصلا مطابقت ندارد، مطابقت خیلی کم، مطابقت کم، مطابقت حد متوسط، مطابقت زیاد، مطابقت خیلی زیاد، مطابقت کامل با نظر دانش آموز دارد - طراحی شده است.
والرند و همکاران ضرایب آلفای کرونباخ زیر مقیاس ها را بین ./83 تا ./87 گزارش کرده اند. همچنین ضرایب آلفای کرونباخ محاسبه شده برای کل پرسش نامه 28 پرسش معادل ./88 بوده است. در این پژوهش از بعد انگیزش درونی پرسش نامه استفاده شده است . در پرسشنامه انگیزش تحصیلی پرسش های -25-18-11-4-27-20-13-6-23-16-9-2 به انگیزش درونی اختصاص یافته است. ضریب پایایی این مقیاس با استفاده از آلفای کرونباخ ./85 بدست آمد.
