بخشی از مقاله
چکیده
خانواده یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در نگرش، مهارت و معرفت افراد است که معمولا تاثیرات آن تا پایان عمر در رفتار انسان جاری است. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر الگوی ارتباطی خانواده بر راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و فرسودگی تحصیلی دانشجویان انجام شد. از میان جامعه آماری دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان، 150 نفر دانشجو به صورت نمونه-گیری تصادفی انتخاب و پرسشنامههای الگوی ارتباطی خانواده، راهبردهای یادگیری خودتنظیم و فرسودگی تحصیلی روی آنان اجرا شد و خانوادههای دارای جهتگیری گفتوشنود با خانوداههایی که دارای جهتگیری همنوایی بودند، مقایسه شدند.
دادههای این پژوهش با آزمون t مستقل مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که جهتگیری گفتوشنود خانواده تاثیر مثبت و معناداری بر یادگیری خودتنظیمی دارد . - P <1/00 - همچنین جهتگیری همنوایی خانواده تاثیری مثبت و معنادار بر فرسودگی تحصیلی دارد . - P<0/001 - سپس 3 زیر مقیاس راهبردهای یادگیری خودتنظیمی، یعنی راهبردهای شناختی، راهبردهای فراشناختی و مدیریت منابع و باورهای انگیزشی بین افراد دو گروه مقایسه شدند.
نتایج نشان داد که جهتگیری گفتوشنود بر 3 زیر مقیاس راهبردهای یادگیری خودتنظیمی، تاثیر مثبت و معناداری دارد . - P< 0/001 - بنابراین افرادخانوادههای با جهتگیری گفتوشنود دارای خودتنظیمی بیشتری هستند و فرسودگی تحصیلی کمتری را تجربه میکنند، در حالی که افراد با خانوادههای جهتگیری همنوایی کمتر از راهبردهای یادگیری خودتنظیم استفاده کرده و فرسودگی تحصیلی بیشتری را تجربه میکنند.
مقدمه
اولین نظامی که کودک در آن چشم باز میکند و از آن تاثیر میپذیرد و آموزش میبیند خانواده میباشد. تحقیق و بررسی در مورد نظام خانواده، شناخت بهتر این نظام و افرادی که در آن پرورش مییابند را فراهم میکند. تعاملات و ارتباطات خانواده و نوع و شیوه تربیت خانواده بر تواناییها و رفتارهای افراد اثر میگذارد و تمامی افراد حتی در بزرگسالی از خانوادههایشان تاثیر میپذیرند.
فرزندان در زمینههای متنوع خانوادگی رشد میکنند، این زمینهها به عنوان مهمترین عامل برای رشد فیزیکی و روانی آنها مطرح میباشد. خانواده کارکردهای فراوانی دارد و بر اساس همین کارکردها، بر فرزندان تاثیر میگذارد و به سهم خود شیوه رفتار آنها را در محیط تعیین میکند. یکی از کارکردهایی که قادر به تاثیرگذاری بر فرزندان میباشد الگوهای ارتباطی خانواده است
اصولا مفهوم الگوی ارتباطی خانواده یا طرحهای ارتباطی خانواده، ساختار علمی از دنیای ظاهری خانواده است که بر اساس ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر و اینکه اعضا چه چیزی به یکدیگر میگویند و چه کاری انجام میدهند و اینکه چه معنایی از این ارتباطات دارند، تعریف میشود
دو مفهوم جهتگیری گفت و شنود و همنوایی دو بعد اصلی و کلیدی تعیینکننده چگونگی ارتباط اعضای خانواده در این نظریه است - فیتزپاتریک و ریچی2، . - 1994 ترکیب این دو بعد، چهار الگو یا طرحواره ارتباط خانوادگی را ایجاد میکند که الگوی ارتباط خانواده نامیده میشوند
هر الگو، نوع خاصی از خانوادهها را توصیف میکند. این چهار نوع الگوی ارتباطی از ترکیب وضعیتهای کم یا زیاد بر روی پیوستارهای ابعاد جهتگیری گفت و شنود و جهتگیری همنوایی ایجاد میشوند و عبارتاند از: الگوی کثرتگرا، الگوی توافق کننده، الگوی محدود کننده و الگوی بی قید.
تفاوت اساسی و کلیدی بین جهتگیری گفت و شنود و جهتگیری همنوایی، بیان و ابراز عقاید، احساسات، باورها، و عواطف است
بعد همنوایی به عنوان مصداق و درجهای از الگوی ارتباط خانوادگی است که بر اعضا به منظور یکسان کردن نگرش، ارزشها و عقاید فشار میآورد. خانوادههایی که در بعد همنوایی نمرات بالاتری را میگیرند بر همنوا کردن و یکسان نمودن عقاید و نگرشها تاکید میکنند. این نوع جهتگیری بر هماهنگی، اجتناب از تعارض و کشمکش و چسبندگی اعضا به یکدیگر و وابستگی تاکید میکند، ارتباطات در این خانوادهها منعکسکننده اطاعت از بزرگسالان و والدین است
این خانوادهها ساختاری سنتی دارند و با این نگاه ساختاری، نظام خانواده سلسله مراتبی و به هم متصل است. ارتباطات و تعامل درون خانواده نسبت به ارتباط با بیرون خانواده از اهمیت بیشتری برخوردار است. برنامه اعضای خانواده باید با یکدیگر هماهنگ باشد و اعضای خانواده باید وابستگی و علایق خود را پایینتر از خواسته وعلایق خانواده قرار دهند و والدین نیز انتظار دارند که کارها بر اساس خواست آنها صورت گیرد
بر عکس این خانوادهها، خانوادههایی که نمره پایینی در جهتگیری همنوایی میگیرند،کمتر به آداب و رسوم و تشریفات و سلسله مراتب اهمیت میدهند و به ساختار سنتی اعتقادی ندارند، ارتباطهای خود را بر متجانس نبودن عقاید و فردیت هر کدام از اعضای خانواده بنا نهاده و بر استقلال هر یک از اعضا تاکید میکنند
در خانواده-هایی که دارای گفت و شنود زیاد هستند، اعضای آن بهطور آزادانه، فراوان و خودانگیخته با یکدیگر ارتباط و تعامل دارند. اعضای این خانوادهها زمان زیادی را صرف تعاملات میکنند، در مورد دامنه گستردهای از موضوعات بحث میکنند و فعالیت-ها، افکار و احساسات خود را با یکدیگر در میان میگذارند. اعمال و فعالیتهایی که خانواده طرحریزی میکند، با تمام اعضای خانواده در میان گذاشته میشود و تصمیمات خانواده با همفکری همه اعضا گرفته میشود
در این خانوادهها ارتباطات باز و آزادانه، هم از نظر فراوانی و هم از نظر موضوع ترجیح داده میشود و برای عقاید و نظرات یکدیگر ارزش و احترام قائل هستند - کوئرنر و فیتزپاتریک، . - 2006 خانوادههایی که در بعد گفت و شنود پائین هستند، بین اعضا تعامل کمتری وجود دارد و در موضوعات کمی همه اعضای خانواده به صورت باز با هم بحث میکنند و همه اعضا در تصمیمگیریهای خانواده نقش ایفا نمیکنند
بین تضاد در دلبستگی دانشآموز- والدین و سازگاری تحصیلی آنها رابطه وجود دارد
عوامل عاطفی یا روانی میتوانند با سازگاری دانشآموزان مرتبط باشد. مسائلی چون اضطراب، افسردگی، اختلاف بین والدین و دانشآموز و ارتباط ضعیف بین دانشآموز و پدر و مادرش میتواند بر تعداد زیادی از عوامل مقابلهای مثل سازگاری تحصیلی، سازگاری شخصی و اجتماعی، مهارتهای اجتماعی، مهارتهای تصمیمگیری، سلامت روانی و حمایت اجتماعی تاثیر منفی داشته باشد
چهارچوب اساسی نظریه خودتنظیمی بر این مبنا قرار دارد که دانشآموزان چگونه از نظر شناختی، فراشناختی، رفتاری، یادگیری خود را تنظیم و سازماندهی میکنند
خودتنظیمی یک فرایند فعال و سازمانیافته است که یادگیرندگان از طریق آن اهداف یادگیری خود را تنظیم میکنند و میکوشند تا بر شناخت و انگیزش و رفتار خود نظارت کنند. راهبرهای یادگیری خودتنظیمی شامل مهارتهای خودآموزی، سوال پرسیدن از خود، خودبازبینی و تقویت خود است که به یادگیرندگان کمک میکند تا با استفاده از فرآیندهای شناختی، یادگیری آنها تسهیل شود.
زیمرمن - 2002 - خودتنظیمی در یادگیری را به عنوان مشارکت فعال یادگیرنده از نظر رفتاری، انگیزشی، شناختی و فراشناختی در فرآیند یادگیری تعریف کرده است.
