بخشی از مقاله
مقدمه
این تحقیق با هدف بررسی اثر محدود کننده کادمیم روی برخی خصوصیات رویشی دو رقم تربچه در سال 1391 به صورت طرح کرت خرد شده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در دو تیمار و سه تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به اجرا درآمد. تیمار ها شامل کلرید کادمیم در سه سطح 0 - ،30 ، 60 میلیگرم در کیلوگرم - و دو رقم تربچه - سرخان ، چریبل - می باشد. حضور فلزات سنگین از جمله کادمیم در زیست بومهای کشاورزی از نظر تأثیر بر رشد وعملکرد گیاهان و سلامتی انسان بسار حائز اهمیت است - مورنو و همکاران، . - 2000 نتایج پژوهشها نشان می دهد که حداقل 20 میلیون هکتار از اراضی در شمال و جنوب آفریقا ، آمریکای جنوبی ، خاورمیانه ، جنوب اروپا ، جنوب غربی آمریکا ، مکزیک و بخش مهمی از آسیای مرکزی و شرقی که عمدتا به کشت سبزی و صیفی اختصاص دارند با فاضلاب خام شهری و صنعتی آبیاری می شوند. استفاده از این منابع در مناطق مختلف آلودگی خاک و تجمع فلزات سنگین را در محصولات زراعی به همراه داشته است - یارقلی و همکاران، . - 1388 تأثیر نامطلوب کادمیم بر وزن خشک و تر ، ارتفاع ، طول ریشه ، سطح برگ و دیگر شاخصهای گیاه در بیشتر تحقیقات گزارش شده است .اختلاف در درجه ظهور فیتوتوکسی به غلظت های مختلف کادمیم به کار برده در بستر ریشه، مدت تیمار و ویژگیهای گونه وکولتیوار تحت تیمار دارد - حسن و همکاران، . - 2006 شواهد واضحی وجود دارد که گونه های مختلف گیاهان در توانایی جذب ، تحمل و تجمع فلزات سنگین تفاوت بسیاری وجود دارد که مرتبط با ویژگی های خاک ، خصوصیات گیاه و دیگر عوامل زیست محیطی می باشند - ناظمی و خسروی، . - 1390 تاجی وگلچین - - 1389 نتیجه گرفتند با افزایش سطوح آلودگی در خاک غلظت عناصر سنگین در اندام های هوایی و ریشه گیاه ذرت افزایش ولی وزن خشک اندامهای هوایی و ریشه کاهش یافت. نتایج تحقیقات تنشهای کادمیم در گیاه تربچه نشان میدهد که میزان 100و 150 میلی گرم در کیلو گرم کادمیم در خاک به طور معنی داری طول، وزن تر و خشک شاخه و سیستم ریشه را در تربچه کاهش میدهد - فاروک و همکاران، . - 2011 با توجه به مسئله گسترش آلودگی خاک ها به کادمیم و اثرات محدودکننده کادمیم روی رشد گیاهان انتخاب ارقامی که در شرایط آلودگی قادر به تولید عملکرد بالاتری باشند و کمترین میزان کادمیم را جذب کنند از اهمیت خاصی برخودار است با توجه به ضرورت این مسئله این پژوهش صورت گرفته است .
مواد و روش ها
این تحقیق به صورت طرح کرت خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با تیمار کلرید کادمیم در سه سطح 0 - ، 30، 60 میلیگرم در کیلوگرم خاک - و دو رقم تربچه - سرخان و چری بل - با سه تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به اجرا درامد. در این طرح از لایسیمتر هایی به ارتفاع 30 سانتی متر و قطر 38 سانتی متر به عنوان ظروف کاشت استفاده شد. لایسیمتر ها طوری در مزرعه قرار داده شدند که ساختمان خاک دست نخورده باقی بماند. با نمونه برداری از لایه های بالایی و پایینی خاک درون لایسیمتر و محاسبه حجم لایسیمتر ، وزن خاک درون لایسیمتر ها محاسبه شد و تیمار کادمیم بر اساس وزن خاک درون لایسیمتر در غلظت های ذکر شده به صورت محلول در آب به طور یکنواخت درون لایسیمتر اعمال شد. پس از دادن کودهای پایه دو رقم تربچه به صورت تصادفی کشت شدند زمانیکه گیاهان به بلوغ تجاری رسیدند برداشت شدند و فاکتور های وزن تر ریشه و برگ ، وزن خشک ریشه و برگ، طول ریشه و سطح برگ در دو رقم اندازه گیری شدند. تجزیه داده ها با نرم افزار SAS و رسم نمودارها با Excel انجام گرفت.
نتایج وبحث
نتایج حاصل از تجزیه داده ها نشان می دهد که تیمار کادمیم باعث کاهش معنی دار وزن تر و خشک ریشه، وزن تر وخشک برگ، طول ریشه و سطح برگ نسبت به شاهد شد. بیشترین وزن تر ریشه مربوط به تیمار شاهد رقم چریبل - 0.21 گرم - و کمترین وزن تر ریشه مربوط به تیمار 60 رقم سرخان 0. 02 - گرم - می باشد - نمودار . - 1 بیشترین وزن خشک ریشه مربوط به تیمار شاهد رقم چری بل 0.026 - گرم - و کمترین وزن خشک ریشه مربوط به تیمار 60 رقم سرخان - 0.008گرم - می باشد - نمودار . - 2 بیشترین وزن تر برگ مربوط به تیمار شاهد چریبل 5.1 - گرم - و کمترین وزن تر برگ مربوط تیمار 60 سرخان - 1.2 گرم - می باشد - نمودار . - 3 بیشترین وزن خشک برگ مربوط به تیمار شاهد چریبل 0.6 - گرم - و کمترین وزن خشک برگ مربوط تیمار 60 سرخان 0.13 - گرم - می باشد - نمودار. - 4 بیشترین طول ریشه مربوط به تیمار شاهد رقم چریبل - 7.5 cm - و کمترین طول ریشه مربوط به تیمار 60 رقم سرخان - - 2.9 cmمی باشد. بیشترین سطح برگ مربوط به شاهد چری بل - - 4649.3mm2 و کمترین سطح برگ مربوط به تیمار 60 رقم سرخان - 1250.2mm2 - می باشد. ریشه اولین جایی است که تحت تأثیر فلزات سنگین در خاک قرار میگیرد . کاهش رشد ریشه ها موجب عدم گسترش سیستم ریشه ای شده و با کاهش سطوح جذب کننده و تغییر در ساختار غشای سلولی ، جذب و در نتیجه محتوی آب گیاه کاهش می یابد و این امر بر فرایند هایی نظیر تعرق ، فتوسنتز و تنفس اثر گذاشته و در نهایت موجب کاهش رشد گیاه خواهد بود - علیپور درواری و همکاران، . - 1388 رقم چریبل در شرایط تنش کادمیم نسبت به رقم سرخان رشد بهتری داشته و کشت آن در خاک های آلوده عملکرد بالاتری دارد و اگر میزان جذب کادمیم در اندام های خوراکی کمتر از حد مجاز باشد کشت آن در خاک های آلوده توصیه می شود .
جدول .1 نتایج تجزیه واریانس مربوط به اثر کادمیم بر صفات رویشی
**، * و ns به ترتیب، تفاوت معنی دار در سطوح 1 %و 5 %و عدم وجود تفاوت معنی دار بر اساس آزمون دانکن
