بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر عناصر کم مصرف بر خصوصیات کمی گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقاتی دانشگاه کردستان در سال 1392-1393 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح محلولپاشی و چهار رقم گندم دیم بودند. نتایج نشان داد اثر رقم بر ارتفاع بوته، تعداد سنبلچه و تعداد سنبله در واحد سطح و اثر کود بر طول سنبله و تعداد سنبلچه معنیدار بود. بیشترین ارتفاع بوته و تعداد سنبله مربوط به رقم سرداری و بیشترین تعداد سنبلچه متعلق به رقم کریم بود. محلولپاشی روی و مس نیز بر خصوصیات کمی گیاه اثر مثبت داشت.
.1 مقدمه
به منظورافزایش بازده فرآوردههای گیاهی وبهبود کیفیت آنها، امروزه گرایش برای به کارگیری عناصرکممصرف رواج یافته است.[5] زیرا بهبود وضعیت محیط کشت از طریق به کارگیری صحیح نهادههای کشاورزی امکانپذیر است و یکی ازمهمترین مسئلهها در این زمینه، کاربرد صحیح کود میباشد، که تأثیرآن درافزایش عملکرد محصولات کشاورزی شناخته شده است. سطح زیر کشت و تولید سالیانه گندم در جهان بیش از سایر غلات می باشد .[10] در ایران همانند بسیاری از نقاط جهان نان حاصل از گندم مهمترین ماده غذایی روزانه مردم را تشکیل می دهد.[2] با تولید سالیانه بیش از ده میلیون تن گندم بالاترین پروتئین گیاهی که بالغ بر یک میلیون تن است در کشور فراهم می گردد، در نتیجه بالغ بر %45 کالری مورد نیاز کشورمان از گندم تامین میشود .[3] حساسیت غلات به کمبود روی، منگنز و مس بیشتر از سایر محصولات زراعی است و کمبود این عناصر در خاک میتواند عملکرد غلات را کاهش دهد. میزان مصرف عناصر ریزمغذی در کشورهایی با کشاورزی پیشترفته حدود دو تا چهار درصد کل کودهای مصرفی است ولی این مقدار در کشور ما بسیار ناچیز و حدود 0/2 درصد میباشد.[4] عنصر روی به عنوان کاتالیزور فعالیت کرده و یا در ترکیب ساختمان آنزیمها وارد شده و در متابولیسم انرژی نسخه برداری از مولکولهای DNA و فرآیند انتقال آن نقش دارد .[14]
این عنصر برای سنتز تریپتوفان به عنوان ماده اولیه هورمون ایندول استیک لازم است و کمبود این هورمون باعث کاهش رشد محصول میشود. محققین نشان دادند که در اثر کمبود روی تشکیل پرچم و دانه گرده در گندم آسیب دیده و در نتیجه عملکرد دانه به شدت کاهش مییابد .[9] محقق دیگری نیز گزارش کرده است که در اثر کمبود روی، فعالیت آنزیم RNA کاهش یافته و در نتیجه پروتئین دانه تقلیل مییابد ..[13] شهابیفر و مستشاری گزارش کردند که با مصرف 40 کیلوگرم سولفات روی، میتوان عملکرد دانه گندم را به میزان 473 کیلوگرم در هکتار افزایش داد . [1] محققین با استفاده از روشهای مختلف مصرف سولفات روی در ارقام مختلف گندم مشاهده کردند که مصرف سولفات روی نه تنها عملکرد را به میزان قابل توجهی افزایش میدهد بلکه غلظت این عنصر را در دانه گندم هم افزایش میدهد و سبب غنی شدن دانه میگردد .[15] مس به مقدار نسبتا کم به وسیله گیاه جذب میشود به نحوی که سطح بحرانی مس در بخشهای سبزینهای گیاه 3 تا 5 میکروگرم در کیلوگرم ماده خشک گیاهی میباشد. که بسته به نوع گیاه، اندام و مرحله رشد گیاهی وهمچنین کاربرد نیتروژن این مقدار میتواند بیشتر شود.[13] مس یکی از اجزای تشکیل دهنده پروتئین کلروپلاست یعنی پلاستوسیانین است. این عنصر همچنین بخشی از زنجیره انتقال الکترون را تشکیل میدهد که دو سیستم فتوشیمیایی فتوسنتز را به هم مرتبط میسازد .[6,7] در آزمایشی مصرف سولفات مس باعث افزایش مقدار مس، نیتروژن و فسفر و کاه و افزایش تعداد پنجه ها در بوته گندم گردید .[11]
در این راستا هدف این تحقیق ارزیابی اثر عناصر ریزمغذی بر خصوصیات کمی گندم میباشد.
.2 مواد و روشها
به منظور بررسی تأثیر محلول پاشی عناصر روی و مس بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم آزمایشی در سال زراعی 1392-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان به اجرا در آمد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل محلولپاشی در چهار سطح عدم مصرف کود - شاهد - ، محلول پاشی سولفات روی، محلول پاشی سولفات مس، و محلول پاشی سولفات روی+ سولفات مس و ارقام گندم دیم در چهار سطح سرداری، ریژاو، آذر2 و کریم بودند. بعد از انجام عملیات مقدماتی تهیه زمین در پاییز، بذور گندم توسط بذرکار 19 ردیفه با عرض کار 2/5 سانتی متر و فاصله ردیف 15 سانتی متر کشت شدند. محلول پاشی در دو مرحله اوایل ساقه دهی و خوشه دهی با غلظت 2 در هزار انجام گرفت. مراحل داشت شامل وجین و تنک کردن بر اساس نیاز گیاه برای همه کرتها به صورت یکسان انجام شد. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد سنبله در واحد سطح بود. جهت اندازه گیری صفات مزبور نمونهبرداری با حذف اثر حاشیه از ردیفهای میانی صورت گرفت. تجزیه و تحلیل دادهها توسط نرم افزار آماری SAS انجام شد و میانگینها به روش آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد مورد مقایسه قرار گرفتند.
.3نتایج و بحث نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر رقم بر ارتفاع بوته در سطح یک درصد معنیدار بود؛ اما کاربرد سطوح کودی به صورت محلولپاشی اختلاف معنیداری بر صفت مزبور نداشت. هم چنین اثر متقابل آنها تأثیر معنیداری بر این صفت نداشت - جدول . - 1 مقایسه میانگین تیمارها بیانگر این بود که بیشترین میزان ارتفاع بوته مربوط به رقم آذر2 و کمترین آن مربوط به رقم کریم بود - شکل. - 1 بر اساس نتایج تجزیه واریانس صفت طول سنبله فقط تحت تأثیر کود در سطح پنج درصد معنیدار شد اما رقم و اثر متقابل عوامل اثر معنیداری بر صفت نامبرده نداشتند - جدول . - 1 بر اساس مقایسه میانگین تیمارها تفاوت معنیداری بین کاربرد عناصر کم مصرف و عدم کاربرد آنها وجود داشت به طوری که تیمار شاهد کمترین طول سنبله دانه را داشت و سه تیمار دیگر محلولپاشی در یک گروه آماری قرار گرفتند که از بین آنها محلولپاشی توأم روی و مس بالاترین مقدار را به خود اختصاص داد - شکل . - 2 روی و مس با اثر بر هورمون اکسین و کلروفیل موجب افزایش تقسیم سلولی و فتوسنتز و در نتیجه افزایش طول سنبله در گندم شوند که با نتایج تحقیقات مبنی بر افزایش اجزای عملکرد تحت تأثیر کاربرد عناصر ریزمغذی مطابقت دارد .[8]
نتایج تجزیه واریانس بیانگر آن بود که اثر رقم بر تعداد سنبلچه در سنبله در سطح یک درصد معنیدار بود؛ هم چنین کاربرد سطوح کودی به صورت محلولپاشی نیز موجب ایجاد اختلاف معنیدار بر صفت نامبرده در سطح پنج درصد گردید. اما اثر متقابل آنها اثر معنیداری بر تعداد سنبلچه در سنبله نداشت - جدول . - 1 مقایسه میانگین تیمارها بیانگر این بود بالاترین تعداد سنبلچه در سنبله مربوط به رقم کریم و ریژاو بود که اگرچه در یک گروه آماری قرار گرفتند اما تعداد سنبلچه رقم کریم بالاتر بود - شکل. - 3 هم چنین مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که محلولپاشی عناصر کم مصرف موجب ایجاد تفاوت
