بخشی از مقاله
چکیده
برای کمک به کنترل قند خون و نیز کاهش عوامل خطر قلبی-عروقی در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2، انجام فعالیتهای ورزشی توصیه میشود. پیادهروی منظم به عنوان یک فعالیت بدنی میتواند تأثیر مثبتی بر سلامت این بیماران داشته باشد. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر پیادهروی منظم به مدت 3 ماه بر برخی شاخصهای گلیسمیک زنان دیابتی نوع 2 بود.
100 زن مبتلا به دیابت نوع 2 تصادفی به 2 گروه پیادهروی منظم و گروه کنترل تقسیم شدند. گروه اول به مدت 3 ماه پیادهروی منظم را بین ساعات 7 تا 10 صبح به مدت 30 دقیقه انجام دادند. هر دو گروه روزانه 500 میلیگرم قرص متفورمین و 5 میلیگرم گلی بن کلامید مصرف میکردند. شدت پیادهروی با توجه به مقیاس درک فشار بورگ سنجیده شد. گروه کنترل در مدت انجام پژوهش هیچگونه فعالیت ورزشی مانند پیادهروی منظم نداشتند. هموگلوبین گلیکوزیله و گلوکز خون ناشتا پیش و پس از مداخله در 2 گروه سنجیده شد. از آمار توصیفی برای محاسبه میانگین و انحراف استاندارد دادهها استفاده شد و برای محاسبه و مقایسه بین دو گروه از t زوجی و برای مقایسه درون گروهی از t مستقل استفاده شد. دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS18 ارزیابی شدند و سطح معناداری - p<0/05 - در نظرگرفته شد.
در پیش آزمون هیچ تفاوتی در ویژگیهای توصیفی آزمودنیها از جمله قد، وزن، سن و سابقه ابتلا به دیابت وجود نداشت. در گروه پیاده-روی منظم، عوامل هموگلوبین گلیکوزیله - p=0/000 - و گلوکز خون ناشتا - p=0/002 - تغییرات معناداری در پس آزمون داشتند و در گروه کنترل افزایش معناداری در گلوکز خون ناشتا - p=0/003 - مشاهده شد. مقایسه بین دو گروه نشان داد تغییرات هموگلوبین گلیکوزیله - p=0/000 - و گلوکز خون ناشتا - p=0/002 - بین دو گروه معنادار بود.
با توجه به نتایج پژوهش حاضر، میتوان گفت پیادهروی منظم میتواند تأثیر مثبتی بر شاخصهای گلیسمی بیماران دیابتی نوع 2 داشته باشد و در صورت داشتن زندگی کم تحرک و بدون فعالیت بدنی منظم، بیماری افراد دیابتی نوع 2 حتی با مصرف قرص بهتر نخواهد شد. واژگان کلیدی: هموگلوبین گلیکوزیله، گلوکز خون ناشتا، دیابت نوع 2، پیادهروی منظم
مقدمه
شیوع دیابت نوع 2، در سرتاسر جهان رو به افزایش میباشد - مقیسی و همکاران، . - 2009 برآورد شدهاست در سال 2013 حدود 382 میلیون نفر یا حدود 8,2 بزرگسالان در سراسر جهان دیابت دارند، این تعداد ممکن است تا سال 2035 به حدود 592 میلیون نفر، یا نسبت 1 به 10 بزرگسالان مبتلا به دیابت برسد. حدود 85 تا 95 کل بیماران دیابتی، دیابت نوع 2 دارند. فدراسیون جهانی دیابت - 2013 - تخمین زدهاست حدود 175میلیون نفر یا تقریباً نیمی از افراد مبتلا به دیابت، از بیماری خود آگاه نیستند. بیشتر این افراد بیماری دیابت نوع 2 دارند. در جدیدترین پژوهش مروری که توسط سورینگ و همکارانش - 2015 - انجام شدهاست هزینههای بیماری دیابت نوع 2به دو بخش هزینه های مستقیم و غیرمستقیم تقسیم شد. حداقل هزینههای مستقیم حدود 242 دلار در کشور مکزیک و بیشترین حدود 11972 دلار در ایالات متحده آمریکا بودهاست؛ در حالی که حداقل هزینههای غیرمستقیم 45 دلار در پاکستان و حداکثر 16914 دلار در کشور باهاما بودهاست.
صادقی مزیدی و همکارانش - 1391 - هزینههای درمانی بیماران دیابتی نوع 2 شهر شیراز را در سال 1387 بررسی کردند. در این پژوهش کل هزینههای اقتصادی ناشی از بیماری دیابت نوع 2 ، 37/942/315/040 ریال به دست آمد. هزینههای مستقیم پزشکی و هزینههای غیر مستقیم ناشی از بیماری دیابت در یک بیماری نوع 2 در نیمه اول سال 1387، به ترتیب 815173/2 ریال و 6928156/4 ریال و در مجموع 7743329/6 ریال بودهاست.
با توجه به عوارض بیشماری که گریبان بیماران دیابتی نوع 2 را میگیرد و هزینههای مستقیم و غیر مستقیم فراوان این بیماری و عوارضش به نظر میرسد شناخت عوامل ابتلا به بیماری دیابت و درمان این بیماری از اولویتهای هر جامعهای باشد. عوامل ژنتیکی و سبک زندگی بر ابتلا به بیماری دیابت موثرند - ریسپین و همکاران، . - 2009 سالهاست که تمرین بدنی به همراه رژیم غذایی و درمان دارویی به عنوان درمان دیابت نوع 2 شناخته شدهاست - سیگال و همکاران، . - 2006 فعالیت بدنی برای بیماران دیابتی نوع 2 فواید بسیاری به همراه دارد؛ از جمله میتوان به کاهش قند خون، کاهش چربیهای مضر خون، پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی و کاهش وزن بدن آنها اشاره کرد - انجمن دیابت آمریکا، . - 2004
به تازگی انجمن دیابت آمریکا - 2014 - به بیماران دیابتی نوع 2 پیشنهاد کردهاست فعالیت ورزشی باید 150 دقیقه در هفته با شدت متوسط مانند پیادهروی انجام شود. در پژوهش هراتیان و افخمی اردکانی - 1381 - معلوم شدهاست در بیماران دیابتی، محدودیت مشخص حرکتی مفصل وجود دارد؛ که پیشنهاد شدهاست از ورزشهایی که فشار کمتری بر مفاصل وارد میکند اما تقریباً همه مفاصل در آن فعالیت شرکت دارند، استفاده شود - گریتس و همکاران، . - 2015 شمسی و همکارانش - 1388 - با بررسی تأثیر آموزش پیادهروی در 80 زن مبتلا به دیابت نوع 2، به این نتیجه رسیدند که قند خون ناشتا و هموگلوبین گلیکوزیله در گروهی که پیادهروی به مدت سه ماه انجام دادهاند در مقایسه با گروه کنترل کاهش معناداری داشتهاست.
از آنجایی که پیادهروی کم هزینهترین فعالیت ورزشی هوازی به شمار میآید و حتی در محیط منزل، در فضاهای سرپوشیده و فضاهای باز نظیر پارکها نیز قابل انجام است، در پژوهش حاضر تأثیر 3 ماه پیادهروی منظم بر شاخصهای گلیسمیک بررسی شدهاست.
روش تحقیق
100 زن مبتلا به دیابت نوع 2 تصادفی به 2 گروه پیادهروی منظم و کنترل تقسیم شدند. گروه اول به مدت 3 ماه پیادهروی منظم را بین ساعات 7 تا 10 صبح به مدت 30 دقیقه انجام دادند. هر دو گروه روزانه 500 میلیگرم قرص متفورمین و 5 میلیگرم گلی بن کلامید مصرف میکردند. حداقل سن آزمودنیها 50 و حداکثر 70 سال بود و هیچ یک از آنها دخانیات یا مواد مخدر استعمال نمیکردند، مبتلا به بیماریهای قلبی، کلیوی، پروتئینوری و یا بیماریهای عصبی و مشکلات دیسک کمر نبودند و سابقه سکته مغزی نداشتند. در یک جلسه توجیهی نحوه صحیح پیادهروی و میزان شدت پیادهروی برای بیماران توضیح داده شد. رضایت نامه شرکت در پژوهش از آزمودنیها گرفته شد.
گروه کنترل در مدت انجام پژوهش هیچگونه فعالیت ورزشی مانند پیادهروی منظم نداشتند. هموگلوبین گلیکوزیله و گلوکز خون ناشتا پیش و پس از مداخله در 2 گروه سنجیده شد. آزمودنیها 2 روز پیش و 2 روز پس از مداخله برای انجام نمونهگیری خونی به آزمایشگاه معرفی شدند. در این پژوهش شدت پیادهروی براساس مقیاس درک فشار بورگ - RPE - 1 سنجیده شد. شدت تمرینات توسط روش 15 امتیازی مقیاس میزان درک فشار بورگ کنترل شد. با توجه به توصیه سازمان خدمات انسانی و سلامت ایالات متحده - 1996 - 2 و پژوهش وینگ - 1995 - 3آزمودنیها، فعالیتهای بدنی را در سطح متوسط 10 RPE - تا - 14 دستکم سهبار در هفته انجام دادند.
از آمار توصیفی برای محاسبه میانگین و انحراف استاندارد دادهها استفاده شد و برای محاسبه و مقایسه بین دو گروه از t زوجی و برای مقایسه درون گروهی از t مستقل استفاده شد. دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS18 ارزیابی شد و سطح معناداری - p<0/05 - در نظرگرفته شد.
نتایج
اطلاعات توصیفی آزمودنیها شامل سن، قد، وزن بدن، شاخص توده بدن و سابقه ابتلا به بیماری دیابت بهتفکیک گروهها توصیف شد - جدول . - 1 در پیشآزمون هیچگونه تفاوت معناداری در متغیرهای شاخصهای گلیسمیک بین دو گروه دیده نشد - جدول . - 2 در پس آزمون قندخون ناشتا و هموگلوبین گلیکوزیله بین دو گروه تفاوت معناداری داشت - جدول . - 2 در گروه پیادهروی پس از سه ماه پیادهروی کاهش 27/02 درصدی قند خون ناشتا معنادار بود . - p=0/000 - همچنین، کاهش 9/62 درصدی هموگلوبین گلیکوزیله معنادار بود . - p=0/000 -
جدول .1 توصیف ویژگیهای آزمودنیها
در گروه کنترل افزایش6/37 درصدی قند خون گروه کنترل مشاهده شد - p=0/007 - ؛ همچنین هموگلوبین گلیکوزیله با 1/24 درصد کاهش، تغییراتش معنادار نبود . - p=0/493 -
جدول .2 میانگین و انحراف استاندارد پیش آزمون و پس آزمون قند خون ناشتا و هموگلوبین گلیکوزیله دو گروه
بحث و نتیجه گیری
یافتههای این پژوهش نشان میدهد سه روز پیادهروی در هفته با شدت 10 RPE تا 14 میتواند قند خون ناشتا و هموگلوبین گلیکوزیله را در حدّ معناداری کاهش دهد. از طرفی، مصرف قرص بدون فعالیت بدنی منظم نتوانست باعث بهتر شدن شاخصهای گلیسمیک بیماران شود. در پژوهش حاضر پیادهروی منظم در بیماران دیابتی نوع 2 باعث کاهش 27/02 درصدی قند خون ناشتا و کاهش 9/62 درصدی هموگلوبین گلیکوزیله شد که این تغییرات معنادار بود . - p=0/000 -
نتایج شمسی و همکارانش - 1388 - ، والکر و همکارانش - 1999 - ، شنوی و همکارانش - 2010 - و کای و همکارانش - 2014 - کاهش معنادار در قند خون ناشتا یا هموگلوبین گلیکوزیله را نشان داد که با پژوهش حاضر همخوان بود.
در پژوهش بل و همکارانش - 2011 - هر چند هموگلوبین گلیکوزیله در گروه تمرینی در مقایسه با گروه کنترل کاهش معناداری داشت، ولی کاهش گلوکز خون ناشتا در گروه تمرینی معنادار نبود که با پژوهش حاضر ناهمخوان بود. گلوکز خون ناشتا تحت تأثیر عوامل مختلفی ازجمله کمیت و کیفیت تغذیه قبل از آزمایش و نیز میزان قند خون قبل از آزمایش قرار میگیرد، اما HbA1c میزان تغییرات گلوکز خون 120 روز قبل را نشان میدهد و کمتر تحت تأثیر عوامل ذکر شده میباشد. دلیل تفاوت در نتایج میتواند اختلاف در شدت-های تمرینی و تعداد کمتر آزمودنیها باشد.
پیادهروی یک فعالیت بدنی مناسب برای پیشگیری از عوامل خطر بیماری دیابت نوع 2 میباشد - کای و همکاران، 2014 و مورتاق و همکاران، . - 2015 پیادهروی آثار مثبتی بر سلامت بیماران دیابتی نوع 2 دارد؛ از جمله آنها میتوان کنترل قندی - کارستوفت و همکاران 2013 و چرچ و همکاران، - 2010 و کاهش وزن - کارستوفت و همکاران، 2013 و کوربان و همکران، - 2011 را نام برد. پیادهروی به عنوان یک فعالیت ورزشی هوازی، میتواند پاسخدهی عضلات اسکلتی به انسولین را با افزایش بیان و یا فعالیت پروتئینهای درگیر در متابولیسم گلوکز و پیامرسانی انسولین را بهتر کند - وانگ و همکاران، - 2009؛ که پیامد آن کاهش گلوکز خون ناشتا و هموگلوبین گلیکوزیله در بیماران دیابتی نوع 2 شود. پیادهروی ضمناً میتواند موجب بهتر شدن فشارخون شود - کلی و همکاران، . - 2001
با توجه به نتایج پژوهش حاضر به این نتیجه میرسیم که فعالیت ورزشی پیادهروی با توجه به عدم نیاز به امکانات خاص و کم هزینه بودن، و آسانی اجرای آن میتواند در کنترل و بهتر شدن قند خون و فشارخون مؤثر باشد. همچنین، یافتهها حاکی از آن است که قند خون و فشارخون سیستولی و دیاستولی بیماران دیابتی نوع 2 که هیچگونه فعالیت منظم بدنی انجام نمیدهند، حتی با مصرف داروهای
