بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی تأثیر پیادهروی منظم به مدت 3 ماه بر فشار خون زنان دیابتی نوع 2 استان کرمانشاه بود.100 زن مبتلا به دیابت نوع 2 تصادفی به 2 گروه پیادهروی منظم و گروه کنترل تقسیم شدند. گروه اول به مدت 3 ماه پیادهروی منظم را بین ساعات 7 تا 10 صبح به مدت 30 دقیقه انجام دادند. هر دو گروه روزانه 500 میلیگرم قرص متفورمین و 5 میلیگرم گلی بن کلامید مصرف میکردند. شدت پیادهروی با توجه به مقیاس درک فشار بورگ سنجیده شد. گروه کنترل در مدت انجام پژوهش هیچگونه فعالیت ورزشی مانند پیادهروی منظم نداشتند. فشارخون سیستولی و دیاستولی پیش و پس از مداخله در 2 گروه سنجیده شد. از آمار توصیفی برای محاسبه میانگین و انحراف استاندارد دادهها استفاده شد و برای محاسبه و مقایسه بین دو گروه از t زوجی و برای مقایسه درون گروهی از t مستقل استفاده شد. دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS18 ارزیابی شدند و سطح معناداری - p<0/05 - در نظرگرفته شد.
در پیش آزمون هیچ تفاوتی در ویژگیهای توصیفی آزمودنیها از جمله قد، وزن، سن و سابقه ابتلا به دیابت وجود نداشت. در گروه پیاده-روی منظم، فشارخون سیستولی - p=0/000 - و دیاستولی - p =0/000 - ، تغییرات معناداری در پس آزمون داشتند و در گروه کنترل افزایش معناداری در فشار خون سیستولی - p=0/001 - مشاهده شد. مقایسه بین دو گروه نشان داد تغییرات فشارخون سیستولی - p=0/000 - بین دو گروه معنادار بود.
با توجه به نتایج پژوهش حاضر، میتوان گفت پیادهروی منظم میتواند تأثیر مثبتی بر فشارخون بیماران دیابتی نوع 2 داشته باشد و در صورت داشتن زندگی کمتحرک و بدون فعالیت بدنی منظم، بیماری افراد دیابتی نوع 2 حتی با مصرف قرص بهتر نخواهد شد.
واژگان کلیدی: دیابت نوع 2، پیادهروی منظم، فشارخون سیستولی، فشار خون دیاستولی.
مقدمه
بیماری دیابت نوعی بیماری متابولیکی است که با افزایش قند خون ناشی از نارسایی ترشح انسولین یا نارسایی عمل انسولین یا هر دو همراه میباشد - انجمن دیابت آمریکا، . - 2004 بیماری دیابت عوارض زیادی دارد که آسیب، نقص عملکرد و نارسایی اندامهای متفاوت به ویژه چشمها، کلیهها،اعصاب، قلب و رگهای خونی از شمار آنها میباشد - انجمن دیابت آمریکا، . - 2004
با توجه به عوارض بیشماری که گریبان بیماران دیابتی نوع 2 را میگیرد به نظر میرسد شناخت عوامل ابتلا به بیماری دیابت و درمان این بیماری از اولویتهای هر جامعهای باشد. عوامل ژنتیکی و سبک زندگی بر ابتلا به بیماری دیابت موثرند - ریپسین و همکاران، . - 2009 عوامل سبک زندگی به عنوان شاخصهای مهم ابتلا به بیماری دیابت نوع 2 شناخته شدهاند. این شاخصها عبارتند از: عدم فعالیت بدنی، سبک زندگی بیتحرک، مصرف سیگار و مصرف زیاد الکل - هو و همکاران، . - 2001 درمان اساسی بیماری دیابت توجه به شیوه زندگی است - مایکل و همکاران، . - 2007 سالهاست که تمرین بدنی به همراه رژیم غذایی و درمان دارویی به عنوان درمان دیابت نوع 2 شناخته شده-است - سیگال و همکاران، . - 2006 فعالیت بدنی برای بیماران دیابتی نوع 2 فواید بسیاری به همراه دارد؛ از جمله میتوان به کاهش قند خون، کاهش چربیهای مضر خون، پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی و کاهش وزن بدن آنها اشاره کرد - انجمن دیابت آمریکا، . - 2004
تمرین مقاومتی و هوازی -هر دو -، قند خون، چربی خون، فشار خون را کنترل میکند و حتی باعث بهتر شدن شاخصهایی میشوند که میتواند بیماری دیابت نوع 2 را مدیریت کند و از عوارض بیشمار بیماری بکاهد - مایکل و همکاران، . - 2007 با توجه به پیشنهاد کالج پزشکی ورزشی آمریکا و انجمن دیابت آمریکا در سال - 2010 - هر بیمار دیابتی نوع 2 باید به طور متوسط 150 دقیقه در هفته، سه روز در هفته، تمرین هوازی با شدت متوسط - شدید انجام دهد - کولبرگ و همکاران، . - 2010 به تازگی هم انجمن دیابت آمریکا - 2014 - به بیماران دیابتی نوع 2 پیشنهاد کردهاست، فعالیت ورزشی باید 150 دقیقه در هفته با شدت متوسط مانند پیادهروی انجام شود. در پژوهش هراتیان و افخمی اردکانی - 1381 - معلوم شدهاست در بیماران دیابتی، محدودیت مشخص حرکتی مفصل وجود دارد؛ که پیشنهاد شده-است از ورزشهایی که فشار کمتری بر مفاصل وارد میکند اما تقریباً همه مفاصل در آن فعالیت شرکت دارند، استفاده شود - گریتس وهمکاران، . - 2015
از آنجایی که پیادهروی کم هزینهترین فعالیت ورزشی هوازی به شمار میآید و حتی در محیط منزل، در فضاهای سرپوشیده و فضاهای باز نظیر پارکها نیز قابل انجام است، در پژوهش حاضر تأثیر 3 ماه پیادهروی منظم بر فشارخون زنان دیابتی نوع 2 بررسی شدهاست.
روش تحقیق
100 زن مبتلا به دیابت نوع 2 تصادفی به 2 گروه پیادهروی منظم و کنترل تقسیم شدند. گروه اول به مدت 3 ماه پیادهروی منظم را بین ساعات 7 تا 10 صبح به مدت 30 دقیقه انجام دادند. هر دو گروه روزانه 500 میلیگرم قرص متفورمین و 5 میلیگرم گلی بن کلامید مصرف میکردند. حداقل سن آزمودنیها 50 و حداکثر 70 سال بود و هیچ یک از آنها دخانیات یا مواد مخدر استعمال نمیکردند، مبتلا به بیماریهای قلبی، کلیوی، پروتئینوری و یا بیماریهای عصبی و مشکلات دیسک کمر نبودند و سابقه سکته مغزی نداشتند. در یک جلسه توجیهی نحوه صحیح پیادهروی و میزان شدت پیادهروی برای بیماران توضیح دادهشد. رضایت نامه شرکت در پژوهش از آزمودنیها گرفته شد.
گروه کنترل در مدت انجام پژوهش هیچگونه فعالیت ورزشی مانند پیادهروی منظم نداشتند. فشارخون سیستولی و دیاستولی پیش و پس از مداخله در 2 گروه سنجیده شد. فرد در وضعیت نشسته، پاها بر روی زمین قرار داشته، و دست در سطح قلب نگهداشته شد، بعد از 10 دقیقه استراحت فشارخون سنجیده شد. فشارخون دو مرتبه هم در پیش آزمون و هم در پس آزمون سنجیده شد و میانگین این دو سنجش به عنوان فشار خون بیمار در هر نوبت ثبت شد. از فشارسنج بازویی جیوهای استاندارد برای سنجش فشارخون بیماران دیابتی نوع 2 استفاده شد. در این پژوهش شدت پیادهروی براساس مقیاس درک فشار بورگ - RPE - 1 سنجیده شد. شدت تمرینات توسط روش 15 امتیازی مقیاس میزان درک فشار بورگ کنترل شد. با توجه به توصیه سازمان خدمات انسانی و سلامت ایالات متحده - 1996 - 2 و پژوهش وینگ - 1995 - 3آزمودنیها، فعالیتهای بدنی را در سطح متوسط 10 RPE - تا - 14 دستکم سهبار در هفته انجام دادند.
از آمار توصیفی برای محاسبه میانگین و انحراف استاندارد دادهها استفاده شد و برای محاسبه و مقایسه بین دو گروه از t زوجی و برای مقایسه درون گروهی از t مستقل استفاده شد. دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS18 ارزیابی شد و سطح معناداری - p<0/05 - در نظرگرفته شد.
نتایج
اطلاعات توصیفی آزمودنیها شامل سن، قد، وزن بدن، شاخص توده بدن و سابقه ابتلا به بیماری دیابت بهتفکیک گروهها توصیف شد - جدول . - 1
در پیش آزمون هیچگونه تفاوت معناداری در متغیرهای فشار خون بین دو گروه دیده نشد - جدول . - 2 در پس آزمون فشارخون دیاستولی و فشارخون سیستولی بین دو گروه تفاوت معناداری داشت - جدول . - 2 در گروه پیادهروی پس از سه ماه پیادهروی فشارخون سیستولی 6/98 درصد کاهش داشت که معنادار بود . - p=0/000 - فشار خون دیاستولی 4/74 درصد کاهش داشت که معنادار بود . - p=0/000 - در گروه کنترل فشارخون سیستولی 3/56 درصد افزایش داشت که معنادار بود . - p=0/001 - فشار خون دیاستولی 3/08 درصد افزایش داشت که معنادار بود . - p=0/006 - افزایش6/37 درصدی قند خون گروه کنترل مشاهده شد - p=0/007 - ؛ همچنین هموگلوبین گلیکوزیله با 1/24 درصد کاهش، تغییراتش معنادار نبود . - p=0/493 -
جدول .1 توصیف ویژگیهای آزمودنیها
جدول .2 میانگین و انحراف استاندارد پیش آزمون و پس آزمون فشارخون سیستولی و دیاستولی دو گروه
بحث و نتیجه گیری
یافتههای این پژوهش نشان میدهد سه روز پیادهروی در هفته با شدت 10 RPE تا 14 میتواند فشار خون سیستولیرا در حدّ معناداری کاهش دهد. از طرفی، مصرف قرص بدون فعالیت بدنی منظم نتوانست باعث بهتر شدن فشار خون بیماران شود.
در این پژوهش پس از سه ماه پیادهروی کاهش معنیدار 6/98 درصدی فشارخون سیستولی و 4/74 درصدی فشار خون دیاستولی مشاهده شد . - p=0/000 - نتایج پژوهشهای مورتاق و همکارانش - 2015 - با پژوهش حاضر همخوان بود. نتایج پژوهشهای بل و همکارانش - 2011 - و کای و همکارانش - 2014 - نشان داد تمرینات فشار خون سیستول و دیاستول را کاهش میدهد اما این مقدار معنادار نبودهاست. نتایج این پژوهشها با پژوهش حاضر ناهمسو بود. دلیل آن میتواند تفاوت در جنس آزمودنیها و شدت و مدت تمرینات باشد. پیادهروی یک فعالیت بدنی مناسب برای پیشگیری از عوامل خطر بیماری دیابت نوع 2 میباشد - کای و همکاران، 2014 و مورتاق و همکاران، . - 2015 پیادهروی آثار مثبتی بر سلامت بیماران دیابتی نوع 2 دارد؛ از جمله آنها میتوان کاهش وزن - کارستوفت و همکاران، 2013 و کاربن و همکاران، - 2011 و کاهش فشار خون - کارستوفت و همکاران، 2013 و گرام و همکاران، - 2010 را نام برد. پیادهروی به عنوان یک فعالیت ورزشی هوازی، میتواند پاسخدهی عضلات اسکلتی به انسولین را با افزایش بیان و یا فعالیت پروتئینهای درگیر در متابولیسم گلوکز و پیامرسانی انسولین را بهتر کند - وانگ و همکاران، - 2009؛ که پیامد آن کاهش گلوکز خون ناشتا و هموگلوبین گلیکوزیله در بیماران دیابتی نوع 2 شود. پیادهروی ضمناً میتواند موجب بهتر شدن فشارخون شود - کلی و همکاران، . - 2001
توسعه پرفشارخونی در بیماران دیابتی خیلی مضر است، زیرا توسعه بیماریهای قلبی و عروقی را سرعت میبخشد و برآورد میشود مسئول حدود %75 عوارض قلبی و عروقی از جمله سکته، بیماری عروق کرونری و بیماری عروق محیطی است - چوبانیان و همکاران، 2003 و ال-اتات، . - 2004 در نتیجه، کاهش فشار خون میتواند باعث جلوگیری از عوارض ذکر شده در بالا شود.
فعالیت ورزشی طولانی مدت سبب کاهش فشار خون استراحتی و فعالیت بدنی میگردد که ریشه در افزایش واکنش گیرندههای بتا دو دارد؛ بنابراین انبساط عروقی افزایش مییابد. چندین سازوکار به عنوان علت کاهش فشار خون ناشی از فعالیت ورزشی شناخته شدهاست که از آن جمله میتوان به کاهش تون آدرنرژیک، تأثیر بر دستگاه سمپاتیک، کاهش مقاومت محیطی نسبت به انسولین، کاهش وزن و چربیهای بدن اشاره کرد - حیدری و همکاران، . - 1393 در فعالیت ورزشی طولانی مدت، با توجه به سازگاری ناشی از ماهیت هوازی برنامه فعالیت ورزشی در تعدیل ترشح هورمونهای غدد فوق کلیه مانند اپینفرین و نوراپینفرین و در نتیجه کاهش مقاومت عروقی وتعدیل عملکرد دستگاه رنین-آنژیوتانسین و کاهش ترشح آلدسترون ناشی از فعالیت ورزشی هوازی، باعث کاهش فشارخون دیاستولی میشود - حیدری و همکاران، . - 1393 پس از فعالیت ورزشی شدید، با تنظیم مجدد نقطه عکسالعمل در گیرندههای فشاری سرخرگی، فشارخون کاهش مییابد - هالی وال و همکاران، . - 1996 هرگونه تغییر در واکنشپذیری عروقی با کاهش هدایت سمپاتیکی ویژه مقاومت عروقی، و رهایی مواد متسع کننده موضعی - مانند نیتریک اکساید - ناشی از انقباض عضلانی و افزایش جریان خون به عضله همراه است. پس از فعالیت ورزشی شدید، واکنشپذیری عروق به تحریک آلفا آدرنرژیکی کاهش مییابد - هالی وال و همکاران، 1996 و هالی وال . - 2001
