بخشی از مقاله
چکیده
هدف: دیابت نوع یک بیماری مزمنی است که در اثر عدم تولید کافی انسولین توسط پانکراس ایجاد می شود و یا بدن به طور موثر از انسولین تولید شده نمی تواند استفاده کند. گزنه گیاهی است که در طب سنتی به عنوان داروی ضد دیابت معرفی شده و نسفاتین-1 آدیپوکاینی است که از بافت چربی ترشح شده و در سازوکار تنظیم عملکرد انسولین و متابولیسم گلوکز شرکت دارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر 8 هفته تمرین استقامتی و مصرف عصارهی هیدروالکلی گزنه بر سطوح پلاسمایی نسفاتین-1 در موشهای صحرایی دیابتی نوع 1 بود.
روش تحقیق: در این پژوهش موشهای نژاد ویستار در چهار گروه قرارگرفته و توسط داروی استروپتوزوسین به دیابت مبتلا شدند. به حیوانات روزانه عصاره گزنه بهصورت صفاقی تزریق شد . - 1mg/kg - گروه »استقامتی+گزنه« هشت هفته، پنج جلسه در هفته و هر جلسه از 60 تا 120 دقیقه در آب شنا کردند. در پایان هشت هفته، از قلب حیوانات بهصورت مستقیم خونگرفته شد.
دستاوردها: در ابتدای پژوهش تفاوت معناداری در مقادیر وزنی گروهها مشاهده نشد . - P 0/638 - در همه گروههای پژوهش،پس از هشت هفته کاهش وزن مشاهده گردید.کمترین میزان کاهش وزن مربوط به گروه »استقامتی+گزنه« و بالاترین مقدار کاهش در گروه »کنترل« وجود داشت.
کاهش وزن در گروههای »کنترل« و »گزنه« نسبت به ابتدای پژوهش معنادار بود - P 0/000 - ؛ درصورتیکه در گروه »استقامتی+گزنه« این کاهش معنادار نبود . - P 0/89 - نتایج نشان داد نسفاتین-1 در بین گروههای تحقیق، تفاوت معناداری داشت . - P 0/000 - آزمونهای آماری نشان از افزایش معنادار نسفاتین-1 در گروه »گزنه« نسبت به گروه کنترل داشت .
همچنین این افزایش در گروه »استقامتی+گزنه« نسبت به گروه »کنترل« مشاهده گردید . - P 0/000 - نتایج تحقیق حاضر نشان میدهد که مصرف عصارهی گزنه به همراه تمرین میتواند باعث افزایش سطوح پلاسمایی نسفاتین-1 شود که این افزایش می تواند در جهت کنترل دیابت و جلوگیری از کاهش وزن ناشی از این بیماری موثر باشد.
.1 مقدمه
مواردی مانند تعادل درونی و بیرونی انرژی ، تنظیم وزن و دریافت رفتار غذا و هزینه کرد انرژی همواره مهم و مورد علاقه پژوهشگران در حوزه فیزیولوژی ورزش بوده است. معادله ی انرژی را می توان پایه این موضوع دانست که بر اساس آن همواره باید تعادلی بین دریافت و هزینه کرد انرژی وجود داشته باشد تا وزن طی یک دوره زمانی نسبتا طولانی بدون تغییر بماند.در غیر این صورت این موازنه برهم خورده ، اضافه یا کاهش وزن رخ می دهد 34 - ،. - 33 مولکول های زیادی در تنظیم رفتار تغذیه ای نقش دارند که این مولکول ها و گیرنده های آن ها در محور بافت چربی- مغز واقع هستند
مولکول های موجود در این محور در تنظیم اشتها نقش عمده ای را ایفا می کند. نسفاتین-1 یکی از پروتئین های ضداشتها می باشد که توسط اوه و همکاران - 2006 - 1 در سلولهای تنظیم اشتهای موجود در هیپوتالاموس رت کشف شد 26 - ،18،. - 3 نسفاتین-1 سبب هموستاز انرژی و تحریک انسولین میشود - . - 10 در برخی تحقیقات مشاهده شده است که گرسنگی از ترشح نسفاتین-1 میکاهد و همچنین تغذیهی مجدد باعث افزایش آن میشود؛ اگرچه عوامل دیگری مانند دیابت و فعالیت بدنی نیز بر مقادیر آن اثر گذار است
دیابت شیرین از جمله بیماری های متابولیکی است که با کمبود نسبی یا مطلق انسولین، افزایش گلوکز خون و اختلال در متابولیسم کربوهیدرات، چربی و پروتئین همراه است. دیابت نوع یک، نوعی بیماری خود ایمنی است که باعث میشود سلولهای بتای پانکراس توسط سلولهای ایمنی نابود شوند که این امر باعث کاهش شدید انسولین در بدن میشود . - 25 - سازمان بهداشت جهانی پیشبینی کرده است دیابت در جهان تا سال 2030 به 300 میلیون نفر برسد . - 9 - بیماریهای ناشی از دیابت شامل نارسایی کلیوی، آسیب چشمی، آسیب به دستگاه قلب و عروق و سیستم عصبی مرکزی است .
داروهای متفاوتی برای کنترل دیابت وجود دارد که فقط سبب کنترل بیماری میشود و درمان قطعی برای آن وجود ندارد. استفاده از داروهای شیمیایی باعث متحمل شدن هزینههای زیاد میشود و همچنین عوارض جانبی ناشی از مصرف آن میتواند برای دیگر اندامهای بدن مضر باشد. از طرفی باوجود شرایط آب و هوایی و اقلیمی کشورمان، داروهای گیاهی قابل دسترس و مصرف آن آسانتر و هزینه کمتری دارد. استفاده از این داروها در بسیاری از کتب طب سنتی توصیه شده است. در رابطه با بیماری دیابت بیش از 1200 گیاه دارویی یافت شده است که گزنه یکی از آنهاست .
گزنه2 با نام علمی urtica dioica گیاهی است که در کشورهای اروپایی از گزنه به منظور کاهش التهاب و درمان آرتریت روماتوئید استفاده میشود - 13،. - 11 ترکیبات گزنه شامل فلاونوئیدها، ترکیبات استروئیدی، هیستامینها، استیل کولین، اسید فرمیک، اسید استیک و اسید بوتیریک است 8 - ،32،. - 14 در ارتباط با تأثیر دیابت بر بافت چربی و آدیپوکاین ها، انسولین نقش بسزایی دارد.
انسولین یک هورمون آنابولیک است؛ به این معنی که ترشح این هورمون بیشتر مسیر سنتز آدیپوسیت را فعال میکند تا تجزیه آن. در واقع انسولین به ذخیره سازی چربی کمک می کند. همین ویژگی باعث شده تا ساخت بافت چربی با سرعت بیشتری انجام شود
در بیماران دیابتی نوع یک به دلیل عدم تولید انسولین توسط پانکراس ساخت و ذخیره بافت چربی در بدن با مشکل مواجه میشود که نتیجه آن کاهش تدریجی وزن در فرد است 20 - ،. - 28 در ارتباط با تأثیر تمرین بر کنترل دیابت و سطح پلاسمایی نسفاتین یافتههای متناقضی وجود دارد که در ادامه به چند مورد از آن اشاره میشود..
قنبری نیاکی و همکاران - 1388 - در بررسی تأثیر 2 جلسه تمرین بیهوازی بر روی سطوح پلاسمایی نسفاتین-1 که بر روی 14 مرد ورزشکار بوکس انجام گرفت، تغییری در این سطوح مشاهده نکردند اما در پژوهشی دیگر؛ افزایش نسفاتین 1- در کبد موش صحرایی را پس از انجام هشت هفته تمرین استقامتی گزارش کردند .
پژوهش های فراوانی در زمینه ارتباط گزنه بر قند خون انجام شده است. فرزامی و همکاران - 2003 - با قرار دادن گزنه در معرض سلولهای بتای پانکراس در موشهای دیابتی به این نتیجه رسیدند که سطوح گلوکز در این حیوانات کاهش داشت
نوهام و همکاران - 2003 - در تأیید تأثیر گزنه بر کاهش قند خون، عصارهی این گیاه را قبل از مصرف گلوکز به موش صحرایی دیابتی تجویز کردند. یافتهها نشان داد که گزنه به طور مشخص، دارای اثر پایین آورندهی قند خون است - . - 26 حق شناس و همکاران - 1390 - در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که 12 هفته تمرین استقامتی، سطوح نسفاتین 1- پلاسما را به طور معنیداری افزایش و سطح گلوکز و انسولین را به طور معنیداری کاهش میدهد .
با توجه به عدم بررسی تأثیر تمرین و مصرف این دارو به صورت همزمان بر سطوح نسفاتین 1-، این پژوهش به دنبال این است که آیا تمرین هوازی و مقاومتی بر سطوح پلاسمایی نسفاتین-1 در موشهای صحرایی مبتلا به دیابت نوع 1 تأثیر گذار است؟
.2 روش انجام کار
پژوهش حاضر از نوع تجربی میباشد. تعداد 30 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار دارای سن حدود 50 الی 60 روز و وزن 260 20 گرم از مرکز حیوانات آزمایشگاهی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان خریداری شد. موشها در آزمایشگاه حیوانات، طی شرایط کنترلشدهی 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی، دمای محیطی 24 2 سانتی گراد و رطوبت بین 15 الی 20 درصد نگهداری میشدند. جهت تغذیه حیوانات، از پلیت مخصوص جوندگان تولید شرکت »خوراک دام به پرور کرج« به طور نامحدود استفاده شد. همچنین آب کافی در تمام مراحل پژوهش به صورت آزاد در اختیار آنها قرار گرفت. حیوانات در قفسهایی از جنس پلی کربنات شفاف به ابعاد 30×15 با ارتفاع 20 سانتیمتر دو به دو نگهداری میشدند.
آزمودنیها از طریق داروی استرپتوزوسین به دیابت نوع 1 مبتلا شدند. این دارو در حلال بافر سیترات 0/1 مولار و با PH 4 تهیه گردید. محلول آماده شده با دوز 75 میلیگرم بر کیلوگرم وزن حیوان، به صورت داخل صفاقی تزریق گردید. پس از گذشت 72 ساعت، قند خون آزمودنیها توسط دستگاه گلوکومتر مدل easy gloco ساخت کشور کره جنوبی اندازه گیری شد که نشان میداد همه حیوانات به دیابت مبتلا شدند. ملاک ابتلا به دیابت، قند خون بالای 300 میلی گرم در نظر گرفته شد .
همچنین عصارهی هیدرو الکلی گزنه از شرکت گیاه اسانس گرگان تهیه شده بود که آزمودنیها 7 روز در هفته با دوز 1 میلی لیتر بر کیلوگرم وزن، به صورت داخل صفاقی دریافت میکردند . حیوانات به صورت تصادفی در 3 گروه تقسیم بندی شدند که هر گروه شامل 5 قفس بود. درون هر قفس تعداد 2 سر رت قرار داشت. گروههای تقسیم بندی شده به این ترتیب نام گذاری شدند: -1 گروه »کنترل«؛ -2 گروه »گزنه«؛ -3گروه »استقامتی+گزنه.« در جریان پروتکل 8 هفته ای تحقیق، 4 سر موش از گروه های مختلف دچار مرگ شدند و در پایان طرح تعداد 26 سر موش باقی ماندند.
در این پژوهش حیوانات گروه سوم تحت پروتکل تمرینی قرار گرفتند. حیوانات گروه سوم تمرین استقامتی انجام میدادند که این تمرین به وسیلهی شنا کردن محقق گردید. آزمودنیها درون یک وان آب قرار گرفتند که دارای ابعاد 70×85×130 سانتیمتر بود. برای جلوگیری از سرما خوردن حیوانات دمای آب درون وان 30 تا 32 درجه سانتی گراد تنظیم شد.
