بخشی از مقاله
چکیده:
در این پژوهش ضمن معرفی هنر خاتم، مفاهیم مرتبط با این هنر با ارائه تبیینی جامع از هندسه و رمزهای هندسی و نسبت آنها با معارف باطنی و روحانی، به ویژه اصل توحید در فرهنگ اسلامی مورد بررسی قرار داده شده است. این مقاله جستاری است در پی مفاهیم عرفانی و قرآنی در هندسه معناگرای هنر خاتم که به شیوه ی توصیفی- تحلیلی نظر فلاسفه و قرآن را بیان می کند.
هنر خاتم در نهایت زیبایی از عقلانیت هندسه و ریاضیات شکل گرفته است، از این رو شناخت هندسه و رابطه آن و نوع بیانی که در هنر خاتم دارد، در اعتلای رمزگشایی این هنر اصیل، پژوهشی بس ضروری است. در این پژوهش سعی برآن است تا با کاربست نطریات مختلف و بررسی رمز و نماد هندسی شکل مثلث به رابطه هنر خاتم و هندسه پرداخت. نتایج حاکی از آن است، هنر خاتم به سبب تأکید بر الگو بودن مثلث به عنوان قالب کار هنرمند، حالت رمزگونه ای دارد که مبین وجود ذات احدیت می باشد و به گونه ای سعی دارد تا مخاطب را از این طریق به زیبایی ازلی و مطلق رهنمون سازد.
مقدمه
در هنرهای سنتی اسلامی، به دلیل محدودیت و ممنوعیت تصویرگری عین به عین مخلوقات الهی توسط دین مبین اسلام، شاهد ساده نگری و انتزاعی گری در آثار هنرمندان مسلمان هستیم. در واقع مسلمان معتقد بودند که بازنمایی آفریده های خداوند و تقلید از ساخته های باریتعالی قبیح است. این تفکرات اسلامی منجر به خلق آثاری با نقش مایه های تجریدی به دو صورت گیاهی و هندسی شد.
اشتیاق و احساسات مذهبی درباره تجرد و اعتقاد به یگانگی خداوند متفکرین را به بازشناسی هندسه به عنوان واسطه وحدت بخشی میان ماده و جهان معنوی رهنمون کرد. هنر خاتم از جمله هنرهای زیبا و اصیلی است که دستان هنرمند ایرانی از دیرباز با آن آشنا بوده و سیل حوادث و فراز و نشیب های تاریخی و اجتماعی در ادوار و اعصار گوناگون نه تنها باعث از بین رفتن این هنر زیبا و اصیل نشده، بلکه هر حادثی بر قوام و استحکام اسکلت و اصالت آن افزوده است.
هنر خاتم در نهایت زیبایی، از عقلانیت هندسه و ریاضیات شکل گرفته است و به عبارتی رابطه ی تنگاتنگی با هندسه و ریاضیات دارد. کاربرد علم هندسه، کارکرد این هنر را به ساحتی مینوی و معنادار سوق می دهد، در واقع هنر خاتم نماد اعلای بیان هندسی از مفاهیم بلندی است کع در آغوش هنر سنتی اسلامی شکفته است. از این رو شناخت مفاهیم هندسی و رابطه آن با این هنر اصیل ضروری به نظر می رسد.
هنر خاتم
هنر خاتم یکی از هنرهای چوبی بسیار زیبایی است که از دیرباز و در ادوار و اعصار گوناگون، چه در شرق و چه در غرب، مورد توجه و عنایت هنرمندان و سلاطین در دنیای اسلام واقع شده است. خاتم مولد گره است و در اصل می توان آن را نوعی شاه گره نامید. هنری شامل آراستن سطح اشیاء چوبی به صورت موزاییک، با مثلث های کوچک سه پهلو برابر چوبی، استخوانی یا فلزی و گاه عاج و صدف است - یاوری، 1389، ص. . - 141
پیشینه تاریخی هنر خاتم
سابقه هنر خاتم در پس ابهام مانده و چیستی و خاستگاه آن تقریبا ناشناخته است. عده ای از محققان ریشه آن را به چین و عده ای دیگر به هند و در مواردی به مصر و سوریه نسبت داده اند. در این بین، کشورهایی چون اسپانیا، ایتالیا و گواتمالا نیز مدعی دارا بودن این هنر هستند. البته هنر خاتم به سبک امروزی را می توان حاصل طلاقی دو فرهنگ، ایرانی اسلامی و چینی دانست
هنر خاتم در ایران
سرزمین ایران به گواه تاریخ و شهادت میراث جاوید بازمانده از اعصار کهن، همواره مهد تجلی و شکوه و جلال آثار هنری بوده است. ظرافت و زیبایی آثار هنری که حاصل سرانگشتان سحرآمیز هنرمند ایرانی و ذوق وصف ناپذیر اوست و در همه ادوار و همه حال چون ستاره ای درخشان بر تارک تاریخ هنر درخشیده و به این دیار، عزت و سرافرازی بخشیده
