بخشی از مقاله
خلاصه
در طرّاحی معماریآنجا، که توجّه معماران به وجه باطنی کالبد معماری است، رویکرد » معناگرا « مطرح میشود هستی دارای غایت و آدمی در پیجویی غایت هستی است، فضاهای آموزشی باید طوری شکل گیرد که قابلیتهایی در حرکتی اعتلاجویانه برای نزدیک شدن به خدا ایجاد کند. هدف اینپروژه ، طرّاحی مجتمع آموزشی با رویکرد استفاده از فرم های معناگرا برگرفته از حکمت هنر اسلامی می باشد. روش تحقیق توصیفی پیمایشی از نوع همبستگی می باشد.
در این تحقیق ابزارهای معماری معناگرا مبتنی بر اصول فرهنگ اسلامی ایرانی شامل ارزش های هندسی - تناسب، نظم، الگوی هندسی مرکزگرا - ، نور - شکست، تضاد نور و تاریکی، فیلتر کردن نور، نور و رنگ، انعکاس - مورد بررسی قرار گرفت.
نتیجه یکلّی از این پژوهش با بررسی موارد معماری معناگرا در فضاهای آموزشی به شرح زیربه دست آمد : موارد تناسب، نظم، الگوی هندسی مرکزگرا، تضاد نور و تاریکی، فیلتر کردن نور در بیشتر فضاهای آموزشی مورد بررسی استفاده شده اند. موارد شکست و انعکاس، در بیشتر فضاهای آموزشی مورد بررسی استفاده نشده اند و موارد نور و رنگ، رنگها، در فضاهای آموزشی مورد بررسی به صورت یکسان استفاده شده اند.
.1 مقدمه
ایرانیان به معنا و حقیقت، بیش از هر چیز دیگری در هنر و معماریاهمّیّت میدهند . هنرمند و معمار موظّف به اشاره به معانی متعالی در هنر خویش است و مخاطب نیزموظّ ف به عبور از صورتهای ظاهر و پی بردن به حقیقت مستتر در نهان صورت میباشد
طرّاحی معماری،آنجا که توجّه معماران به وجه باطنی کالبد معماری است، رویکرد »معناگرا« مطرح میشود. معناگراییتوجّه به معنا و باطن است
هر پدیده واجد صورتی است که بهمثابه محمل »معنا« ایفای نقش مینماید - نقی زاده، امین زاده، 1379، ص .19 - اصولاً تفکّر سنّتی - دینی - به »باطن« و »ظاهر « برای هر شیءقائل است و حتّی انسان را نیز بهصراحت مشتمل بر این دو قلمرو میداند:
با توجّه به آموزههای اسلامی در خصوص محدود نبودن هستی به طبیعت و اینکه خداوند در رأس هستی است، او خیر بنیادین و بنیاد خیر است، هستی دارای غایت و آدمی در پیجویی غایت هستی است، فضاهای آموزشی باید طوری شکل گیرد که قابلیت هایی در حرکتی اعتلاجویانه برای نزدیک شدن به خدا ایجاد کند
نخستین مراکز آموزش اسلامی مساجد بودند که در آن معارف و آموزههای دینی ترویج میشد. درواقع، محیط مسجد مانع از ورود آموزههای غیردینی به آن مکان میشد. بهتدریج و با پیدایش موضوعهای دیگر اعم از مباحث علمی و فنی، نیاز به مراکز آموزشی مستقل از مسجد احساس شد
2. ضرورت انجام تحقیق
توجّهبا به مطالعات صورت گرفته، طرّاحیبناها درگذشته، با توجّه به رویکرد حکمت هنر اسلامی بیشتر درزمینه بنایی مسجد و یا مسجد - مدرسه بوده است، ازاینرو نیازبه طرّاحی فضای آموزشیبا توجّه به اهمّیّت آن در دوران زندگی انسان، با استفاده از فرمهای معناگرا برگرفته از هنر حکمت اسلامی ضروری به نظر میرسد.در طرّاحی فضاهای آموزشامروز،ی گاهاً توجّه ی به فرمهای مورداستفاده نمی شود و یک تیپ خاص برای تمام مقاطع تحصیلی در نظر گرفته میشود و هویت فرهنگی و دینی آنها کمرنگ است.
این موضوع وقتی چشمگیرتر است که این مراکز آموزشی بهصورت مجتمعهای آموزشی باشند و چند مقطع تحصیلی را تحت پوشش خود قرار دهند. در این پژوهش، فضای آموزشی پیشنهادی، مجتمع آموزشی میباشد که به دلیل اهداف عالی آن انتخابشده است.
مجتمع آموزشی و پرورشی به مجموعهای از واحدهای آموزشی دولتی همجوار در یک ناحیه آموزشوپرورش اطلاق میشود که به طور متوالی و پیوسته و با مدیریت واحد در تمام دوره های تحصیلی - ابتدایی، راهنمایی و متوسطه - و در یک جنسیت فعّالیّت میکند که از اهداف آن میتوان به: ارتقای کیفیت تعلیم و تربیت در مدارس، فراهم آوردن زمینه شناخت کامل دانش آموزان در طولانیمدت، ارتقای شرایط کاری و صلاحیت حرفهای معلمان، استمرار مدیریت، تسهیل امر نظارت و هدایت فعالیتهای آموزشی و پرورشی، شناخت دقیق خانوادهها و تقویت نقش آنها در تربیت دانش آموزان، افزایش اقتدار و هویت مدرسه و ارتقای نقش آن بهعنوان کانون تربیتیمحلّه اشاره کرد
.3 اهداف تحقیق
شناسایی فرم های معنا گرفته برگرفته از حکمت هنر اسلامی و استفاده از آنها در طرّاحی مجتمع آموزشی و همچنین درطرّاحی مجتمعهای آموزشی میتوان از ابزارهای معماری معناگرا - مانند ارزشهای هندسی، نور، نماد و رمز، افزایش فضا و کاهش ماده، در معماری - استفاده نمود.
جدول - 1 بررسی چگونگی ارتباط نمادهای هویّت ساز معماری با فرم در معماری ایرانی - اسلامی - ارزشهای هندسی -
.4مفاهیم
.1.4 مفهوم معنا
مفهوم »معنا« از دیرباز یکی از مقوله های مطرح در مبانی نظری معماری بود. پیش روان نظریات ویتروویوس در معماری که به ویتروویان مشهورند، دسته بندی های متفاوتی از مقوله هایمؤثّر در معماری ارائه کرده اند که اغلب این نظریه ها را می توان در دسته بندی زیر خلاصه نمود:
فرم یا صورت: وجود مرئی ساختمان.
کارکرد: کاری که ساختمان برای ما انجام می دهد.
معنا: مقوله ای از اندیشه ها که ساختمان می تواند ارائه کند
البتّه نظریهپردازان از افلاطون و ارسطو تا محقّقین معاصر هر یک با تعابیر و بیانات مختلف به مقول »معنا« اشاره نموده اند، اما آن چه مسلّم است »معنا«همواره به عنوان معمّایی در مبانی نظری معماری و هنر مطرح بوده است
.2.4 اصول و ابزارهای معماری معناگرا
در تحلیل های پیشین توضیح برخی معانیفرهنگ و تفکّر اسلامی گذشت. همچنین اشاره ی مختصری نیز به ابزارها و عناصر معماری شد. در این بخش از بیان ادبیّات پژوهش، به مهم ترین مسئله ی پژوهش یعنی رابطه دو حیطه ی معانی و معماری می پردازیم.
