بخشی از مقاله
چکیده.
یکی از اتفاقات مهمی که در طی قرون در قاره اروپا رخ داده ظهور اسلام به عنوان نه تنها یک مذهب بلکه یک فرهنگ است که این خود عاملی بود برای بوجود آمدن تلاقی باشکوه این دو فرهنگ و مذهب در حوزه های هنر و معماری.با توجه بدین موضوع که تعریف و حد مشخص و دقیقی برای این تاثیرات وجود ندارد به منظور شناخت دقیق تر تاثیر فرهنگ اسلامی بر معماری اروپا با رویکرد تاریخ شناسانه و موردی به موضوع پرداخته میشود. بررسی ابعاد و میزان این تاثیرات در برهه های مختلف زمانی می پردازیم. نتایج این پژوهش نشان میدهد اگرچه این تاثیرات عمده و وسیع نبوده ولی نمیتوان از تاثیر آن حتی در معماری مذهبی مسیحیان - گوتیک - و جزئیات و تزئینات ساختمان های تحت تاثیر آن غافل ماند.
مقدمه.
عنوان مقاله را صرفاً به جهت علاقه ای که به فرهنگ و معماری اسلامی و تقابل آن با فرهنگ و معماری مسیحی داشته ام، انتخاب نمودم. در این مقاله بیشتر بر روی معماریاروپا به ویژه در کشور اسپانیا، یا به عبارت دیگر، محل تلاقی دو فرهنگ اسلامی و مسیحی تمرکز شده است که حاصل آن گسترش و توسعه معماری نوین بوده است معماری اسلامی در هر کشور دارای تفاوت هایی است با اینحال به سادگی می توان از شباهتهای موجود، رد پای تاثیر فرهنگ اسلامی و توسعه آن را در این کشورها مشاهده کرد.
سوالی که موجب علاقه مندی ام به این تحقیق شد این بود که چگونه اسلام نه تنها عناصر معماری در حال توسعه این کشور ها را از آنها نگرفت بلکه عناصر دیگری را به فرهنگ این کشورها اضافه نمود که بعد ها باعث ایجاد عناصر جدیدی در معماری انها شد که مسیحیان ان ها را ساخته بودند. هدف این مقاله ردیابی تاثیرات فرهنگ اسلامی بر معماری غربی است. تا پیش از این تحقیق، چنین تصور می شد که این تاثیرات عمده و شگرف نبوده است اما می توان آنها را در جزئیات معماری ساختمان ها و دکوراسیون غربی پیدا کرد.
حاصل همزیستی زندگی فرهنگ های مسیحیان و مسلمانان در کنار یکدیگر در قرن دوازدهم میلادی تکنیک ها و روش های معماریی است که در قرن دوازدهم میلادی به نام سبک معماریمُدَجَّن شکلمُدَجَّنگرفت. باعث به وجود آمدن شکل و فرم جدید و همچنین سازه ی نوینی نشد - بر خلاف سبک گوتیک و رومانسکی - ولی میتوان انرا به عنوان تعبیری متفاوت از فرهنگ اروپا در گذر مسلمانان که تحت تاثیر آنها سبکمُدَجَّنمعماری قویترین مثال برای تاثیر معماری اسلامی بر اروپا را میتوان دید. در آراگون و کاستیل1 قرار گرفته بود نامید.
اولِگ گرابار در جلد دوم کتاب تدوین مطالعه هنر اسلامی2 میگوید:" تاثیر و تاسی از فرهنگ اسلامی را در مناطقی که این دو فرهنگ در هر مدتی که با یکدیگر همزیستی داشته اند و یا در مناطقی که قوانین مسیحیت جایگزین هژمونی مسلمانان شد به راحتی می توان کشف و مشاهده کرد." اگرچه به سختی میتوان مناطقی درشمال غرب اسپانیا یافت که ازتاثیرات اسلام به دور مانده باشند. مقبره هایی که در شهر های زاراگوزاو3 پولِدوو4 سِویل5 هستند بهترین مثال ها برای این سبک به شمار میروند. قصرهای الکازار6 وخانه پیالاتوس7 در سویل وقصر الجعفریه 8در زاراگوزا در اسپانیا.
پلان هرسه قصر مستطیل های دقیق هندسی است، فرم های هندسی اولین بار در مسجد قبه الصخره9 توسط معماری اسلامی به جهان معرفی شدند که این مسجد مستطیل شکل بوده ولی مساجدبعدی با پلان های دایره ای شکل نیز گسترش یافتند علاوه بر این تمامی این قصر ها دارای یک پاسیو در وسط که در این پاسیو یک فواره و حوضچه دیده میشود هستند که این یک عنصر حیاتی در معماری مذهبی اسلامی است این حوضچه برای شست و شوی قبل از عشای ربانی استفاده میشده. اطراف این حوزچه ها را دالان هایی فراگرفته که با قوس های نوک تیزی تزیین شده اند که یک نوآوری معماران اسلامی به شمار میرود.
مبحث دیگر برجک10 های - برجک هایی شبیه ناقوس های کلیسا - این بناها هستند که مشخص ترین عنصر معماری مدجن به حساب میایند که با تزیینات با شکوهی متمایز گشته اند که این تزیینات شامل اجرچینی با یک الگوی هندسی، الگو های مختلفی از سرامیک های رنگی، گچکاری های زیبا ، تاقچه ها و پنجره ها و جرزهای هنرمندانه و چشم نواز است. این برجک ها نمونه های برجسته و پیشرفت کرده مناره های اسلامی اند و دارای پلان های هشت ضلعی یا مربعی شکل یا تلفیقی از هر دو بودند.
معماری اسلامی با تزیینات بسیار زیبا و فوق العاده شناخته میشود که معماری مدجن انرا از بین نبره بلکه در گسترش و پیشرفت ان در اروپا سهم بسزایی را ایفا کرده. اولگ گرابار در مورد پیشرفت و گسترش این تزیینات درتحقیقات خود اینگونه مینویسد11 که" این پیشرفت با دو فاکتور اساسیشکل گرفت اولاً مسیحیان از بدو ورود هنر مسلمانان به کشور هایشان این هنر ها را مورد تشویق و تمجید قرار دادند و این سر اغازی بود بر شروع تغییر زیرمایه هنر سنتی مسیحیان دلیل دیگر سنگتراشان و گچکاران مسلمانی بودند که بناهای ان زمان را با روش هایی که از قبل میدانستند تزیین میکردند.
تاثیرات اسلام تا قرن هفدهم میلادی و زمان رنسانس نیز ادامه داشته که نمونه بی نظیر انرا میتوان در خانه پیلاتوس در سویل و قصر اینفنتادو در گواد الجارا12 در اسپانیا مشاهده نمود که تحت تاثیرات هنر اسلامی ساخته شده اند. قاب های معماری مدجن را میتوان در کلیسای قرن سیزدهم داروکا دید همچنین در پرتقال نیز نمونه های کم و ساده تری از هنر و معماری مدجن مشاهده شدهمثل کلیسای کاسترو اوالِس در براگانزا13 در قرن پانزدهم و همچنین هنر سقف های چوبی مدجن را در کلیسا های لیزبن14، سینترا15 و فونچال16 نیز میتوان دید.
عناصر ساختمان ها.
اگرچه تا کنون به معرفی و توضیح تاثیر اسلام بر معماری مدجن در اسپانیا و پرتقال پرداختیم باید بگوییم این تاثیر بسیار قوی بوده چراکه این یک تلفیق از فرهنگ های مسلمانان و مسیحیان بوده که در تهایت به این نوع معماری تلفیقی انجامیده. حقیقتا باید گفت که اسلام در تمام معماری اروپایی تاثیرنداشته ولی جزئیاتی هستندکه تاثیر پذیرفته اندبهترین مثال ها برای این حرف عناصرساختمان های سبک مدجن است.
گنبد ها.
اولین گنبد، گنبد قبه الصخره است که در اورشلیم فلسطین17 که توسط مسلمانان ساخته شد.درطی قرون وسطی معماری اسلام گنبدهای خود را گسترش و پیشرفت داد که این بازتابی بوده از تفاوت های اجتماعی و مذهبی و سلطنتی و تفاوت هایی در تکنیک های سازه ای. زمانی که مسلمانان به سرزمین های جدید نقل مکان کردند نیاز انها به ایجاد زیربناهایی جدید در این سرزمینها برای ایجاد زیربنا هایی در جهت احداث خانه ها و قصرها و مساجد موجب ایجاد گنبد هایی در اروپا گردید.
