بخشی از مقاله
چکیده
یکی از پدیده هایی که جامعه بشري در حال حاضر با آن مواجه است پدیده جهانی شدن می باشد، ابعاد و دامنه هاي این پدیده آنقدر وسیع و گسترده است که تمام شئون زندگی بشري را در عرصه هاي مختلف علم، تکنولوژي، فرهنگ، اجتماع، سیاست و اقتصاد تحت تاثیر خود قرار داده تا جایی که برخی از صاحب نظران آن را به عنوان بزرگترین و مهمترین رخداد تاریخ بشري یاد کرده اند. اینک تطبیق مداوم نظام شهري به عنوان نظام باز با شرایط و تحولات نوین بیرونی ایجاب می کند تا در عرصه جهانی شدن به نقش آفرینی نیروها و عواملی که بر سازمان فضایی و نظام شهري موثرند بیش از پیش توجه گردد.امروزه در آستانه قرن بیست و یکم جهان با سرعتی غیر قابل تصور در حال تغییر است و بررسی تحولات جهانی طی نیم قرن اخیر نیز حاکی از این است که شهر و شهر نشینی با تغیرات بنیادي کمی و کیفی روبه رو بوده و به تبع آن شهرها و کلان شهرهاي کشورهاي در حال توسعه به ویژه در کشورهاي اسلامی از این رخدادها دچار تحولات اساسی شده اند و این روند همچنان با شدت زیادي ادامه دارد .
باتوجه به اینکه شهرها همیشه کانون تمامی تغیر و تحولات و جریانات ملی و فرا ملی بوده و خواهند بود؛ شهر مشهد نیز به عنوان دومین کلان شهر مذهبی جهان اسلام از این تحولات بی تاثیر نبوده و موج جهانی شدن تمامی جوانب این کلان شهر به ویژه رشد و توسعه شهري و همچنین تفکرات برنامه ریزي شهري حاکم بر آن را تحت تاثیر قرار داده است؛ به نحوي که جنبه هاي زیادي از این تاثیرات هم اکنون در این شهر قابل مشاهده است. هدف این تحقیق پرده گشایی و توصیف فرایند پیچیده و گسترده جهانی شدن در ابعاد گوناگون آن و اثرات فضایی – مکانی آن بر شهرهاي اسلامی به ویژه کلان شهر مشهد بوده و تلاش می کند نشان دهد که این فرایند در ابعاد مختلف تکنو لوژیکی، اقتصادي، فرهنگی به صورت دو گانه عمل کرده است . این در حالی است که امروزه شهر مشهد با بهره گیري از فناوري ارتباطات و علوم کامپیوتري به عنوان دومین کلان شهر الکترونیکی کشور بعد از تهران به شمار می آید و در این زمینه شرایط مناسبی جهت سرمایه گذاریهاي داخلی و خارجی به دست آورده است.
-1 مقدمه
تاکنو ن جهان چندین موج از فرایند جهانی شدن را پشت سر گذاشته است که نخستین آنها به دوران پس از اسکندر و کم و بیش یونانی شدن شرق و غرب بر می گردد و آخرینشان مربوط به انقلابی که رسانه ها، رایانه ها، اینترنت و ارتباطات حاصل از آنها در سراسر جهان بوجود آوردند، می باشد بطوریکه در پایان قرن نوزدهم، دنیا تا حدود زیادي جهانی شده بود. کاهش چشمگیر هزینه حمل و نقل موجب رونق سریع تجارت شد و نرخ تجارت جهانی در سال 1913 به نقطه اي رسید که تا پیش از آن سابقه نداشت. رشد تجارت با جابجایی بی سابقه سرمایه در سطح جهان - حدود 10 درصد تولید ناخالص داخلی در برخی از کشور ها - همراه شد و مهاجرت گسترده به ویژه به آمریکا صورت گرفت - نرخ مهاجرت در برخی از کشور ها به 0/5تا 1 درصد جمعیت آنها رسید - .
پس از دو جنگ جهانی و بروز بحران بزرگ، موج جدید جهانی شدن آغاز شد که ویژگی بارز آن کاهش بازهم بیشتر هزینه حمل و نقل بود که از سال 1940 تا 1960 به بیش از نصف کاهش یافت که توسعه شرکت هاي چند ملیتی از دیگر خصایص این دوره از جهانی شدن بود و این شرکت ها قادر بودند فراتر از موانعی چون سیاست گذاري هاي ملی و عوامل دیگري از این دست عمل کرده و حتی به دور افتاده ترین نقاط جهان نیز نفوذ کنند که نتیجه این عمل، رشد غیر منتظره تولید و ارتقاي سریع سطح زندگی مردم بود. موج اخیر مدیون تسهیل روند تبادل اطلاعات و رشد بی سابقه کامپیوتر، تکنولوژي هاي مخابراتی، رایانه ها و به خصوص کامپوتر است که مهمتر از کاهش چشمگیر هزینه ها - از دهه 70 م تاکنون هزینه هاي حسابرسی و ارتباطات تا 99 درصد کاهش یافته است - تحولات جدید و کیفی را در همه عرصه هاي زندگی انسان پدید آورده است.
این پیشرفت ها حتی در سطح اقتصادي و فنی به تدریج کیفیت و دامنه خدمات قابل مبادله را گسترش داده و اقتصاد جهانی را بیش از پیش به سوي هم پیوندي سوق داده است.باید گفت جهانی شدن در حوضه هاي اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نتایجی به بار آورده است که در هیچ کجاي تاریخ تاکنون سابقه نداشته است. سلسله مراتب اقتدار و لایه لایه شدن جامعه بر اثر آن که از عوامل اصلی تبعیض ها و توزیع نا مناسب دانش و معلومات و تشریک مساعی در تصمیمات - از طریق شکستن مرز هاي جغرافیایی - به شمار می رفت، اکنون از طریق رسانه هاي جهانی و اینترنت شکسته شده است و انسانی که تاکنون در کشور و پایتخت خود بیگانه و نادیده گرفته شده بود، با شبکه هاي اطلاعاتی وسیع در دور افتاده ترین نقاط جهان می تواند از اطلاعات هر کجاي جهان آگاه شده ودر بسیاري از مراکز مردمی و مدنی مشارکت کند.
جهانی شدن حتی عمیق ترین تحولات اجتماعی و سیاسی را موجب شده است. به طوري که این روند همگام با اطلاع رسانی به مردم، در جوامعی که زمانی محدود و بسته بودند، باعث سرنگونی دیکتاتوري هاي بسیاري شده است.اینک اینترنت باعث شده است تا شکاف میان کشور هاي فقیر و غنی از حیث ارتباطات کمتر شود و این روند در دهه هاي جاري تسریع گردد، اما همزمان جهانی شدن عواقب منفی و تاوان هایی را نیز به بار آورده است که از جمله آنها می توان به اضمحلال برخی فرهنگ هاي بومی و گوناگونی آنها، آسیب پذیري بیشتر جوامع فقیر و کمتر توسعه یافته در مقابل بحران هاي آن اشاره کرد - علی آبادي به نقل از . - www.sociologyofiran.com/index.php?option=com...id..جهان اسلا م نیز به نوبه خود از این موج متاثر شده است بطوریکه هر یک از اعضاي این جهان به نوعی از این تحولات بی نصیب نمانده و گاه توانسته اند خود را با این تحولات سازگار و مراحل ترقی را طی نمایند وخود را به مرتبه هاي بالاي اقتصادي، فناوري و غیره برسا نند - مانند کشور مالزي - و گاه نتوانسته با این تحولات کنار بیاید و خطر مغلوب
