بخشی از مقاله
چکیده
بحرانهای قومی و نژادی از جمله مباحث جدیدی است که در دهه 90 پس از فروپاشی شوروی و تجزیه یوگسلاوی در عرصه روابط بین الملل مورد توجه قرار گرفته است. این مبحث به ویژه در کشورهایی که دارای ویژگی چندقومی- مذهبی هستند و هنوز روند دولت - ملت سازی را طی نکرده اند دارای اهمیت و تاثیر ویژه ای است. زیرا بحرانهای قومی- مذهبی در این کشورها منجر به جنگ داخلی، ناامنی و بی ثباتی سیاسی - که از نشانه های آن دولتهای ناپایدار و در مواردی فقدان دولت ملی میباشد - شده است. در بررسی تنوعات قومی- مذهبی، افغانستان می تواند نمونه مناسبی برای مطالعه باشد. افغانستان کشوری است با تنوعات قومی و مذهبی، که این امر باعث گسترش اختلاف و تبعیض قومی و مذهبی در این کشور و نهایتا جنگ داخلی شده است. در واقع تنوعات قومی و مذهبی در افغانستان، یکی از مهمترین عوامل آشوب و بی ثباتی در این کشور است . در این مقاله سعی شده است تا ضمن بررسی قومیتهای مختلف در افغانستان و تاثیر هر یک از آنها در سیاست و حکومت این کشور، نشان داده شود که تنوعات قومی- مذهبی از مولفه های اصلی بی ثباتی و هرج و مرج سیاسی در این کشور است بنابراین ایجاد دولت ملی با نادیده گرفتن یا سرکوب قوم یا قومیتهای مختلف در افغانستان نه تنها به حل بحران منجر نمی شود بلکه بر کشمکش و درگیری در افغانستان می افزاید. از این رو لازمه ایجاد یک دولت با ثبات در افغانستان پذیرفتن تنوعات قومی- مذهبی، و ایجاد فضای سیاسی مناسب برای فعالیت گروههای مختلف قومی و مذهبی است. از این رو، به نظر می رسد ایجاد سیستم فدرال که قدرت را در میان همه اقوام تقسیم نماید می تواند گزینه مناسبی برای این کشور باشد.
-1مقدمه
افغانستان محل تلاقی و مرکز چهار حوزه زیست محیطی، فرهنگی و استراتژیک، شرق میانه، آسیای مرکزی، شبه قاره هند و شرق دور است. افغانستان مانند بسیاری از کشورهای پسااستعماری در سراسر تاریخ به عنوان یک دولت چندقومی با داشتن بیش از یک گروه قومی با هویت های چندگانه و چندلایه باقی مانده است. یکی ازمهمترین مسائلی که جوامع چندقومیتی گرفتار آن هستند مسئله قومیت می باشد. افغانستان یکی ازاین جوامع چندقومی است که گرفتار جنگ داخلی شده است. ریشه گروه های قومی در افغانستان مختلف هستند این کشور با داشتن چندین گروه قومی بومی، فاقد یک فرهنگ ملی قومی واحد می باشد. همین تنوع قومی در افغانستان تلاش این کشور را برای ملت سازی تضعیف کرده است چون در این کشور قومیت ها فاقد اکثریت هستند گروه های قومی در افغانستان برای بیش از5000 سال در این منطقه و متقابلا چندین بار علیه امپراتور بزرگ بریتانیا و شوروی متحد شدن در واقع آزادی وخرد خود را درمقابل این امپراتوری ها حفظ کردند. درعین حال بسیاری از قدرت های جهان بارها برای حفظ منافع خود از درگیری میان این اقوام بهره برداری کردند. - - saleem mazhar,khan,goraga:2012
-2گروه های قومی درافغانستان
جامعه افغانستان از اقوام متعدد صاحب قدرت و نفوذی تشکیل شده که همواره در رقابت قومی با یکدیگربه سر برده اند اقوام »تاجیک«، »پشتون«، »هزاره« و »ازبک« چهار قوم عمده کشور افغانستان به لحاظ جمعیت هستند و اقلیت های »ایماق«، »قزلباش«، »ترکمن«، »قیرقیز«، »پشه ای«، »نورستانی« و »قزلباش«، اقوام دیگر این کشور را تشکیل می دهند در مجموع 99 درصد از جمعیت این کشور را مسلمانان تشکیل می دهند.
-3پشتون ها
پشتون ها بزرگترین گروه قومی در افغانستان، که بیش از40 درصد جمعیت این کشور را تشکیل می دهند اغلب سنی مذهب هستند و عمدتا در شرق وجنوب کشور و بعضا در شمال افغانستان ساکن هستند و به زبان پشتو صحبت می کنند. پشتو از شاخه های زبان هند و اروپاست. اکثریت پشتون ها به زبان فارسی تا حدودی آشنایی دارند - . - foster:2011 پشتون ها از لحاظ ساختار درونی به دو تیره »غلزایی« و »درانی« تقسیم می شوند با نفوذترین گروه سیاسی در افغانستان هستند به عنوان بنیانگذاران تاریخ سلطنت افغانستان محسوب می شوند. طالبان از قوم پشتون برخاسته اند. »حامدکرزی« رئیس جمهور پیشین افغانستان، و »محمداشرف غنی« رئیس جمهور افغانستان نیز از قوم پشتون هستند. از این رو، برخی ازمردم افغانستان، این دوچهره سیاسی کشور را متهم به مماشات و تمایل نداشتن به برخورد قاطع با گروه طالبان کرده اند. در سوابق مبارزاتی کرزی، همکاری با طالبان مشاهده می شود و اشرف غنی از طالبان به عنوان »برادران ناراضی ما« یاد کرده است. درحالی که رژیم طالبان استبدادی ترین رژیم موجود بوده است - . - www.mizanonline.ir در طول تاریخ افغانستان یک باور قوی درمیان پشتون همیشه وجود داشته وآن اینکه آنها تنها حاکمان برحق در کشور هستند و قصد ایجاد یک دولت مرکزی قوی را دارند آنها افغانستان را ملک خود می دانند. حال این شعار که "ازبک باید به ازبکستان رفت، ترکمن باید به ترکستان رفت، تاجیک ها باید به تاجیکستان بروند و افغانستان است برای افغان - پشتون - "، پشتون ها معتقد به این شعار هستند.
-4هزاره ها
آمارهای غیررسمی جمعیت مردم هزاره را 25 درصد کل جمعیت افغانستان ذکر کرده اند، عمدتا در مرکز افغانستان و در کوهپایه ها، ارتفاعات مرکزی هندوکش و نواحی شمال سکونت دارند. زبان این قوم فارسی دری و اکثریت قریب به اتفاق آنان، پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. بزرگترین گروه قومی در افغانستان هستند که متشکل از نزدیک به 67 درصد از کل جمعیت را قبل از قرن 19 تشکیل دادند و بیش از نیمی از جمعیت هزاره ها در سال 1893 تحت سلطنت امیرعبدالرحمن خان قتل عام شده اند امروزه تقریبا هزاره ها 9 درصد از جمعیت افغانستان را تشکیل می دهند هزاره ها، در طول تاریخ سیاسی افغانستان از حقوق سیاسی و اجتماعی محروم بوده و مورد اعمال تبعیض و تعصب شدید قومی قرار داشته اند. و تا بیش از روی کار آمدن ظاهر شاه، مردم قوم هزاره، اجازه ورود به مشاغل نظامی را نداشتند و در سال 1316 هجری شمسی هنگامی که دولت افغانستان، عده ای از دانشجویان را برای آموزش نظامی به اروپا و آمریکا اعزام کرد، اقوام هزاره و قزلباش را از شرکت در این دوره ها، محروم ساخت. هزاره ها در طول تاریخ تبعیض های زیادی را به عنوان طبقه سنتی جامعه تجربه کرده اند. با این حال هزاره ها نقش مهمی در
اقتصاد کشور بر عهده دارند به دلیل همین سرکوب و به حاشیه رانده شدن اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، هزاره ها به دیگر گروه های شیعه در طول دهه 1960 و 1970 پیوستند و نقش مهمی را در جنگ داخلی افغانستان ایفا کرده اند - . - foster:2011
-5تاجیک ها
تاجیک ها از لحاظ موقعیت و منزلت اجتماعی دومین گروه قومی به لحاظ برخورداری از قدرت سیاسی در افغانستان محسوب می شوند که به لحاظ کمی در ردیف سوم و پس از پشتون و هزاره ها قرار دارند، در بخش های شمال شرقی در بدخشان، غرب در هرات، کابل و برخی دیگر از نقاط افغانستان پراکنده هستند. تاجیک ها، اهل تسنن وشمار کمتری از آنان، اهل تشیع هستند و به زبان فارسی دری صحبت می کنند. این مردم عمدتا شهرنشین هستند و زندگی ایلی و قبیله ای را تا حدی ترک کرده اند. تاجیک ها، با وجود حاکمیت انحصاری و مخالفت شدید پشتون ها، حکومت افغانستان را در برخی مقاطع به دست گرفته اند حکومت شش ماهه حبیب االله معروف به »بچه سقاو« در سال 1929 میلادی و زمامداری موقت »برهان الدین ربانی«، رئیس جمهوری پیشین افغانستان، نمونه هایی از حاکمیت غیر پشتون ها در افغانستان است که ثبات و استقرار نیافته است. »عبداالله عبداالله« رئیس اجرایی دولت افغانستان نیز از اقوام تاجیک است. تاجیک ها اعتقاد دارند که عبداالله درآخرین انتخابات، بیشترین رای را کسب کرد، اما پشتون ها مانند گذشته اجازه ندادند تا حکومت انحصاری این قوم، از دست آنان خارج شود - . - www.mizanonline.ir
-6ازبک ها
ازبک ها مردمان ترک تباری هستند که در نواحی شمال افغانستان و در نوار مرزی شمال کشور واقع در مرز ازبکستان سکونت دارند و در شهرهای »مزار« ، »میمنه«، »خان آباد«، »قندوز« و جمعیت ناچیزی از آنان در برخی از مناطق دیگر این کشور پراکنده هستند. جمعیت ازبک ها را در افغانستان کمتر از دو میلیون نفر برآورد کرده اند. جمعیت این کشور در سال 1385 حدود 24 میلیون نفر اعلام شده است. که حدود 12 درصد از جمیعت افغانستان را تشکیل داده اند ازبک ها از تبار ترکان زردپوست آسیای مرکزی اند و اغلب آنان به کشاورزی و دامداری اشتغال دارند زبان ازبکی که ترکیبی از زبان ترکی است، زبان اصلی این مردم است و به لحاظ مذهبی، اهل تسنن هستند. ازبک ها هم در طول تاریخ، از فشارهای قوم پشتون در امان نبوده اند. »ژنرال دوستم« معاون اول رییس جمهوری و یکی از چهره های مورد علاقه مخالفان طالبان، ازبک تبار است. دوستم در افغانستان به عنوان فردی شناخته می شود که در مبارزه با طالبان خواستار برخورد قاطع با آنان است و هرگونه مماشات با این گروه را رد می کند. اخیرا ازبک ها برای مشارکت سیاسی در دولت مرکزی وکنترل بیشتری بر مناطق افغانستان تلاش کرده اند و فعالیت های اعتراضی را در مقیاس کوچک و درگیرهای با تاجیک ها و پشتون ها را به صورت منظم تری را در سال های اخیر سازماندهی کرده اند - . - www.mizanonline.ir
-7قومیت گرایی درافغانستان
افغانستان کشور موزاییک های قومی است. تنوع قومی هر چند در بسیاری از کشورها قابل مشاهد است، اما این امر در افغانستان باعث بحران های مداوم و شکاف عمیق در این کشور شده است - هاشمی،. - 1392 افغانستان یک کشور چند قومی است که گروه های قومی در این کشور برای بیش از 5000 سال با هم زندگی کردند. قومیت به عنوان یک نیروی سیاسی و نظامی در طول 23 سال جنگ در افغانستان شناخته شده است - . - zef:2005 اهمیت قومیت به عنوان اساس سیاسی و سازماندهی اجتماعی در این کشور همچنان پا برجا مانده است، همه چیز رنگ و بوی قومی و مذهبی دارد، برای نمونه اگر نگاهی به اعضای احزاب
