بخشی از مقاله
مقدمه
در دو دهه ي اخیر توجه بسیاري به مسایل روانشناسی و رواندرمانیشهمراه با فعالیت بدنی معطوف شده است. چنانکه تمرینات ورزشی منظم با کاهش افسردگی ارتباط دارد - واینبرگ، - 2003؛ دویدن، آمادگی جسمانی را بهبود میبخشد - دوین وکلین، - 1987، تمرینات هوازي در بهبود حالات افسردگی، اضطراب و پرخاشگري شدید مؤثر است
پژوهش حسینی و همکاران - 1385 - نشان داد که ورزش در حد متوسط با کاهش افسردگی، اضطراب، اختلالات روان تنی، وسواس، روان پریشی و رواننژندي همراه است. تحقیقات دیگر حاکی از آن است که ورزش در سطح حرفهاي فرد را در معرض خطر مصرف الکل، اختلالات خوردن و رفتارهاي تکانشی قرار می دهد.
بشارت - 1384 - اظهار میکند که در مسابقات، فراسوي سود تجاري، ارزش اقتصادي و تلاشی که براي اثبات شایستگیهاي شخصی، ملی و بینالمللی وجود دارند، فشار و استرس بازیکنان به نقطهي اوج می رسد. براي مدیریت علمی و حرفهاي ورزش، شناسایی عاملهاي روان شناختی سلا مت روانی تاثیر گذاربر رفتار و موفقیت ورزشی ضرورت به شمار می رود.
فرج زاده - 1386 - ورزش را بر طول عمر افراد و وضعیت جسمانی زنان مؤثر گزارش کرده است. چنان که به طور کلی طول عمر افرادي که تمرینات ورزشی مناسبی دارد، بیشتر از افراد غیر ورزشکار است. سن بیولوژیکی افراد ورزشکار - در ورزشهاي سبک - کمتر از افراد غیر ورزشکاراست، به آن معنا که افراد ورزشکار از نظر ظاهري نیز افرادي شاداب و جوانند، یک علت طول عمر آنان، مقاومت بدنی بالا در مقابل بیماري هاي عفونی است. همچنین زنان ورزشکار کمتر دچار دردهاي دوره ي قاعدگی می شوند، میزان ابتلا به سرطان سینه در آنها پایین است، پوکی استخوان در آنها به ندرت رخ میدهد و عارضههاي قلبی در حداقل است.
صالحی توکا - 1386 - معتقد است بعد از چند هفته ورزش منظم، عضلات و ماهیچهها تقویت میشود، انعطافپذیري و استقامت بالا میرود، همچنین زمان واکنش و توازن بدن تقویت خواهد شد. او ورزش همگانی را در ایجاد روابط اجتماعی مناسبتر مؤثر دانسته است و در موفقیتهاي ورزشی فرد تأثیرگذار است. چنان که کسانی که براي ورزش کردن خود یک همراه دارند، نسبت به کسانی که تنهایی ورزش می کنند، در ادامهي تمرینات خود پایدارترند و بیشتر به اهدافشان دست پیدا میکنند.
به بیان رضاعلی - 1386 - آیین مقدس اسلام همواره، فراگیري ورزشهاي سالم و همگانی همچون ورزشهاي زورخانهاي، سوارکاري، شمشیر بازي، پرتاب نیزه، تیر اندازي، شنا، پیادهروي، کوهنوردي، ورزشهاي رزمی و کشتی را توصیه کرده است و کلیه ي انسان ها به این امر دعوت شدهاند. نظر به اینکه رشته ي تربیت بدنی حداقل داراي ده گرایش ورزشی گوناگون است و هر کدام از آنها نقش به سزایی در سلامت روانی فرد می گذارند، مقایسهي بین دانشجویان تربیت بدنی و سایر رشتهها میتواند روشن گر این موضوع باشد که آیا بین کسانی که در رشته ي مرتبط با ورزش به تحصیلات دانشگاهی اشتغال دارند، از نظر بهداشت روانی با همتایان دانشجوي خود که در سایر رشتهها مشغول تحصیل هستند، تفاوتی وجود دارد؟
روش
آزمودنیها: تعداد 200 نفر از دانشجویان دانشگاه شیراز، شامل 100 نفر از دانشجویان تربیت بدنی 40 - پسرو60 دختر - و 100 نفر از دانشجویان سایر رشته ها 56 - پسر و 44 دختر - با محدوده ي سنی - 18-27 - با روش نمونهگیري هدفمند انتخاب شدند. سطح سلامت روانی نمونه ها با استفاده از پرسش نامه ي Q-28 - جچ - مورد ارزیابی قرار گرفت، این پرسش نامه داراي چهار خرده مقیاس علایم جسمانی، اضطراب، کارکرد اجتماعی و افسردگی است. این ابزار در پژوهشهاي مختلف در ایران مورد استفاده قرار گرفته و شواهد فراوانی براي پایایی و روایی آن ارائه شده است. کلیه ي محاسبات آماري با استفاده از نرم افزار رایانه اي SPSSشانجام گردیده است.
یافتهها
مقایسه ي نمرات شاخصهاي سلامت روان در دانشجویان: نمرات شاخصهاي سلامت روان به عنوان متغیر وابسته و نوع رشته - تربیت بدنی و غیر تربیت بدنی - به عنوان متغیر مستقل در تحلیل آزمون آماري t براي گروههاي مستقل مورد بررسی قرار گرفت. یافتهها نشان داد که به طور کلی با توجه به مجموع نمره ي سلامت عمومی، دانشجویان رشته ي تربیت بدنی به نحو معنیداري وضعیت بهتري دارند 0/05 - خp، . - t= -4/42 در جدول شماره 1 نتایج این مقایسه ي بین گروهی ارائه شده است:
جدول :1 مقایسه ي دانشجویان در شاخصهاي سلامت روانی به تفکیک رشته
جدول :2 مقایسه دانشجویان در شاخص هاي سلامت روانی به تفکیک رشته وجنسیت
همان گونه که در جدول شماره 1 ملاحظه میشود، تفاوتها در سه خرده مقیاس، افسردگی 0/0001 - خP، - t= -4/67، ضعف در عمل کرد اجتماعی 0/0001 - خP، - t= -3/83 و اضطراب 0/0001 - خP، - t= -4/74 معنیدار میباشد. همچنین در مقایسههایی که براي بررسی تفاوت هاي مرتبط با جنسیت در رشتههاي تربیت بدنی و غیر تربیت بدنی انجام گرفت.
یافتهها نشان داد سطح کلی سلامت عمومی در پسران رشته ي تربیت بدنی نسبت به پسران سایر رشتهها به طور معنی داري بهتر است نتایج این مقایسه بین گروهی را نشان میدهد. البته تفاوت مشاهده شده در خرده مقیاس هاي افسردگی ضعف در عملکرد اجتماعی و اضطراب معنادار میباشد. لذا دختران رشته ي تربیت بدنی نسبت به دختران سایر رشتهها از سطح سلامت روانی بهتري برخوردار بودندش جدول شماره 3 این مقایسه ي بین گروهی را نشان میدهد.
جدول :3 مقایسه دانشجویان در شاخصهاي سلامت روانی به تفکیک رشته وجنسیت
بحث و تفسیر
با توجه به یافتهها نقش محیط ورزشی در بهبود سلامت روانی نقش مؤثري داشته است. نتایج این پژوهش با تحقیقات مشابه به طور کلی همخوانی دارد. مثلاً علیزاده - 1381 - در مقایسه ي دانشجویان ورزشکار با غیر ورزشکار، تفاوتها در دو خرده مقیاس اضطراب و افسردگی را معنیدار گزارش کرد. اصفهانی - 1381 - نیز در مقایسه ي زنان ورزشکار و غیر ورزشکار، تفاوتها در هر چهار مقیاس مورد نظر سطح سلامت روانی را معنیدار توصیف نمود.
در پژوهش حسینی و همکاران - 1385 - بررسی رابطه ي ورزش با سلامت روان دانشجویان - البته با ابزار L–90-Rلا - S تفاوتها تنها در خرده مقیاس افسردگی معنادار بوده است. براشینگتون، پایل، مکوي، استیفنز - 2003 - سطح سلامت روانی دانشآموزان دبیرستانی ورزشکار را بهتر از غیر ورزشکاران گزارش کردهاند.
در بررسی نتایج این پژوهش، با توجه به روند پژوهشی مربوط، یافتههاي پژوهشهاي متعددي بیانگر تأثیر ورزش بر ابعاد مختلف سلامت عمومی است. به عنوان نمونه در موارد ذیل اثرات مثبت ورزش، مورد حمایت دادههاي تجربی قرار گرفته است:
شادابی و احساس آرامش - برونر، - 1986، افزایش امید به زندگی و لذت بردن از آن - استیفنز، - 1988، ایجاد انگیزه و روحیه ي بهتر - اسمول، - 1998، پرورش و تقویت نیروي اراده و رشد خلاقیت، افزایش اعتماد به نفس و خود پنداره ي مثبت - استروم، - 1984، کمک به رشد مهارتهاي اجتماعی و استحکام روابط خانوادگی - سایمن، - 1999، دستیابی به اخلاق حسنه و شخصیت بهتر و سالم - شیلدز و بردمیر، - 1995، کمک به حافظه و انجام فعالیتهاي فکري - بوچر، - 1987 تسهیل پیشرفت تحصیلی - شفارد، - 1989؛ خواب راحت، رضایت بخش شدن فعالیت جنسی و از بین بردن سندرم پیش از قاعدگی - اصفهانی، - 1381 وبسیاري از موارد دیگر که ذکر آنها از حوصله ي این نوشتار خارج است - همه ي منابع ذکر شده براي یافتههاي مذکور به نقل از نورعلیزاده - 1386 - میباشد - .
